Στις κρίσιμες στιγμές που διέρχεται η χώρα μας, στιγμές οι οποίες ίσως συμβαίνουν μία φορά στα 100 χρόνια, καλό είναι να θυμηθούμε ορισμένα γεγονότα. Γεγονότα τα οποία συνέβησαν πολύ παλιά, αλλά ίσως προσομοιάζουν με τις σύγχρονες συνθήκες.
Αφορμή για το παρόν άρθρο στάθηκε ένα ιστορικό βιβλίο το οποίο βρίσκεται φυλαγμένο στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια. Το βιβλίο έχει τίτλο «The War and the Baghdad Railway: the story of Asia Minor and its relation to the present conflict». Το βιβλίο δημοσιεύθηκε το 1917 από έναν γερμανοσπουδαγμένο αμερικανό καθηγητή του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια: τον Morris Jastrow. Όπως αντιλαμβανόμαστε το βιβλίο δημοσιεύθηκε εν μέσω του Α’ παγκόσμιου πολέμου και γι’αυτό ο συγγραφέας του αναφέρεται στην «παρούσα σύγκρουση». Με λίγα λόγια για την εποχή του το βιβλίο του Jastrow ήταν απολύτως επίκαιρο. Το βιβλίο ακόμη και σήμερα θεωρείται ως ένα από τα πιο σημαντικά γραπτά κείμενα-ντοκουμέντα για την ιστορία του Α’ παγκόσμιου πολέμου. Ακόμη και στις μέρες μας χρησιμοποιείται ως βιβλιογραφική αναφορά για την εκπόνηση masters (πχ. το 2013 στο πανεπιστήμιο του Austin του Texas).
Το βιβλίο αναφέρεται στο σιδηρόδρομο που συνέδεε τη Βαγδάτη με το Βερολίνο μέσω της Κωνσταντινούπολης και της Μικράς Ασίας. Ο σιδηρόδρομος ήταν Γερμανικής έμπνευσης καθώς με αυτόν τον τρόπο οι Γερμανοί θα αποκτούσαν πρόσβαση στις πλουτοπαραγωγικές πηγές της περιοχής από την Ινδία μέχρι το Βερολίνο.
Μη ξεχνάμε σε ποιά περίοδο οι Γερμανοί κατασκεύασαν το συγκεκριμένο σιδηρόδρομο: λίγο καιρό πριν οι Βρετανοί είχαν ανακαλύψει πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου στην τότε περιοχή της Μεσοποταμίας και ίδρυσαν την Anglo Persian Oil Company (μετέπειτα BP) με παρότρυνση-στήριξη του Ουίνστον Τσώρτσιλ ο οποίος ήταν ο τότε υπουργός ναυτικών του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο Τσώρτσιλ ήθελε να αλλάξει την κίνηση των πλοίων του Ηνωμένου Βασιλείου από το κάρβουνο σε πετρέλαιο. Με αυτόν τον τρόπο το Ηνωμένο Βασίλειο θα κυριαρχούσε στις θάλασσες. Όπως γνωρίζουμε, όποιος κυριαρχεί στις θάλασσες, κυριαρχεί στον κόσμο («Μέγα τὸ τῆς θαλάσσης κράτος»). Ένα χρόνο πριν δημοσιευθεί το βιβλίο του Jastrow είχε πραγματοποιηθεί η μυστική συμφωνία Sykes-Picot για τον έλεγχο της ίδιας ακριβώς περιοχής και των πετρελαίων της. Υπουργός εξωτερικών την ίδια περίοδο ήταν ο Balfour, γνωστός μετέπειτα από τη Διακήρυξη Balfour με την οποία ιδρύθηκε το Κράτος του Ισραήλ την ίδια ακριβώς χρονιά που δημοσιεύθηκε το βιβλίο του Jastrow.
Η κατασκευή του σιδηρόδρομου Βαγδάτης-Βερολίνου ξεκίνησε το 1889 και ολοκληρώθηκε το 1893. Χρηματοδότης του σιδηρόδρομου ήταν ο Dr. Georg von Siemens (της γνωστής εταιρείας).
Ο Dr. Siemens ήταν ο διευθυντής της Deutsche Bank και πρόεδρος της εταιρείας του σιδηρόδρομου Βαγδάτης-Βερολίνου. Η εταιρεία είχε τίτλο «La Societe Imperiale Ottomane du Chemin de Fer de Bagdad» (Anatolian Railway Company). Η κατασκευή του σιδηρόδρομου θα μετέτρεπε τη Γερμανική βιομηχανία σε κυρίαρχο του κόσμου... Ο γερμανοσπουδαγμένος αμερικανός καθηγητής Jastrow θεωρούσε το 1917 τη Μικρά Ασία ως την περιοχή-κλειδί για τον έλεγχο ολόκληρης της περιοχής από το Βερολίνο μέχρι τις Ινδίες, τον Περσικό κόλπο αλλά και της Μεσογείου ολόκληρης μαζί με τη Βόρεια Αφρική.
Ας σημειωθεί ότι ο εν λόγω σιδηρόδρομος ο οποίος κατασκευάσθηκε από Γερμανούς μηχανικούς, συνετέλεσε στην ήττα της Ελλάδας το 1922 καθώς οι Οθωμανοί μπορούσαν και μετέφεραν με ευκολία πολεμοφόδια από το εσωτερικό της αυτοκρατορίας προς το μέτωπο.
Ο Jastrow ανέφερε ακόμη κάτι ενδιαφέρον στο βιβλίο του: με το πέρας των γεωπολιτικών ανακατατάξεων του Α’ παγκόσμιου πολέμου ΟΛΑ τα νησιά του Αιγαίου θα επανέλθουν στην Ελλάδα καθώς της ανήκουν (αυτολεξεί στην αγγλική γλώσσα: “...Greece will obtain possession of all the islands in the archipelago, which by natural conditions belong to her...”)
Οι Βρετανοί, οι Ρώσοι και οι Γάλλοι αντιστάθηκαν σθεναρώς στη διατήρηση του εν λόγω σιδηρόδρομου καθώς διέβλεπαν ότι με αυτόν τον τρόπο η Γερμανία θα ήλεγχε ολόκληρη την περιοχή από το Βερολίνο μέχρι τις Ινδίες και τον Περσικό κόλπο, αλλά και νότια, τη Μεσόγειο ολόκληρη συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου.
Ο Jastrow υποστήριζε ότι ο εν λόγω σιδηρόδρομος ήταν η γεννεσιουργός αιτία του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου. Το ίδιο ακριβώς υποστήριξε αρκετά χρόνια μετά (1958) ακόμη ένας ερευνητής: ο Arthur Maloney. O Maloney έγραψε μία έρευνα για λογαριασμό του «Center for Naval Analyses» της Virginia και του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Η έρευνα αναδημοσιεύθηκε το 1984. Ο τίτλος της έρευνας ήταν «The Berlin-Baghdad railway as a cause of World War I». Ο Morey θεωρούσε επίσης ότι γεννεσιουργός αιτία του Α’ παγκόσμιου πολέμου ήταν αποκλειστικά και μόνο ο σιδηρόδρομος Βαγδάτης-Βερολίνου και όχι η δολοφονία του Αρχιδούκα Φερδινάδου στο Σεράγεβο.
Η δολοφονία του Αρχιδούκα Φερδινάνδου ήταν η αφορμή και όχι η αιτία δημιουργίας του Α’ παγκόσμιου πολέμου. Η γιγάντωση της γερμανικής βιομηχανίας η οποία θα πραγματοποιούταν μέσω του έλεγχου της Μικράς Ασίας και του “γερμανικού” σιδηρόδρομου Βαγδάτης-Βερολίνου ήταν η γεννεσιουργός αιτία του Α’ παγκόσμιου πολέμου. Σύμφωνα με τον Morey η διπλωματία δεν σχετιζόταν καθόλου με τις αιτίες του Α’ παγκόσμιου πολέμου. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά: «...diplomacy has nothing to do with this. Diplomacy does not create a Krupp or an I.G Farben, but Krupp or a Farben gives a new edge to diplomacy…» Επίσης o Morey ανέφερε ότι μπορεί οι παίκτες να είχαν αλλάξει στην περιοχή (το 1958) αλλά η γεωπολιτική διαδικασία στην περιοχή δεν άλλαξε (εξαιτίας των πλουτοπαραγωγικών πηγών της περιοχής).
Ας κλείσουμε με τούτες τις σκέψεις:
- Οι γεωπολιτικές συνθήκες που τείνουν να διαμορφωθούν σήμερα στην περιοχή μας προσομοιάζουν ίσως με τις αντίστοιχες συνθήκες των Α’ και Β’ Βαλκανικών πολέμων, καθώς και του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου.
- Αυτοί οι πόλεμοι σχετίζονταν μεν με τον έλεγχο περιοχών, αλλά πιο πολύ σχετίζονταν με τον έλεγχο πλουτοπαραγωγικών πηγών.
- Αντίστοιχες πλουτοπαραγωγικές πηγές σήμερα είναι οι υδρογονάνθρακες.
- Αντίστοιχα projects με το σιδηρόδρομο Βαγδάτης-Βερολίνου σήμερα είναι ο «Δρόμος του Μεταξιού» (One Belt, One Road) τον οποίο θέλει να κατασκευάσει η Κίνα, αλλά και ο αγωγός EastMed τον οποίο πολεμούν σφόδρα η Ρωσία, η Τουρκία, και ίσως ορισμένα λόμπυ της Γερμανίας(;) καθώς γνωρίζουν ότι ο αγωγός EastMed θα σημάνει το τέλος του φυσικού τους και μοναδικού τους συμμάχου: της Τουρκίας. Άραγε, αν ζούσε σήμερα ο Dr. Siemens, θα πολεμούσε με νύχια και με δόντια τον αγωγό EastMed;
- Η Τουρκία για να αντέξει ως ενιαία χώρα, συγκροτημένη σε κράτος, πρέπει να αποκτήσει οπωσδήποτε πρόσβαση σε ενεργειακούς πόρους. Ειδάλλως δεν θα μπορέσει να ταίσει και ζεστάνει τα 100 περίπου εκατομμύρια πληθυσμού της το έτος 2050. Αν δεν αποκτήσει πρόσβαση σε ενέργεια, η Τουρκία θα καταρρεύσει. Θα διαλυθεί.
- Η Τουρκία συμπεριφέρεται στη Μεσόγειο όπως συμπεριφέρεται η Κίνα στη νότια Σινική θάλασσα. Ακόμη περισσότερο, η Tουρκία επιθυμεί να μετατρέψει τη Μεσόγειο σε κλειστή νεο-οθωμανική λίμνη. Θα επιτραπεί αυτό από τους υπόλοιπους παίκτες της περιοχής;
ΥΓ. Επειδή ορισμένοι στο παρελθόν είχαν ειρωνευθεί τη σχέση ενός μηχανικού με την ιστορία (και τη γεωπολιτική) ας κατανοήσουν ότι αν δεν γνωρίζει κάποιος ιστορία δεν μπορεί να κατανοήσει θέματα για τη βιώσιμη αξιοποίηση των ορυκτών πόρων...