Η Μυρσίνη Ζορμπά, λένε δημοσιογράφοι της «παλιάς φρουράς» στο Πολιτιστικό ρεπορτάζ, έκανε την εμφάνισή της με σοβαρότητα και χαμηλούς τόνους στο χώρο του Πολιτισμού και με ένα προσωπικό όραμα: Την ίδρυση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου - μίας απόφασης που ανήκε στον Θάνο Μικρούτσικο, επί θητείας του στο υπουργείο Πολιτισμού στην κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου.
Όσοι έζησαν από κοντά εκείνη την περίοδο, λένε ότι ήταν μία εποχή «πολλών μικρών θαυμάτων» στο χώρο του βιβλίου.
«Στους αρχικούς στόχους ήταν «η προβολή και η προώθηση του ελληνικού βιβλίου στο εξωτερικό». Κι εκεί έγιναν κάποιες κινήσεις, με αποκορύφωμα τη χολιγουντιανού τύπου συμμετοχή συγγραφέων και εκδοτών στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης το 2001, όπου η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα. Περίπου 50 Ελληνες συγγραφείς είχαν ταξιδέψει τότε στη Φρανκφούρτη και το σύνολο του εκδοτικού κόσμου», έγραφε η Καθημερινή στις 16 Φεβρουαρίου 2014, στο πλαίσιο μίας ιστορικής αναδρομής.
Εννέα χρόνια αργότερα, όταν ο Πάνος Παναγιωτόπουλος βρέθηκε στο υπουργείο Πολιτισμού επί πρωθυπουργίας Αντώνη Σαμαρά, μαζί με τον τότε αναπληρωτή υπουργό Κώστα Τζαβάρα, έλαβαν την αμφιλεγόμενη απόφαση να βάλουν «λουκέτο» στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.
Έπαιξαν ρόλο δύο γεγονότα: το ένα ήταν η οικονομική κρίση που ήδη βύθιζε σε οικονομική ένδεια τον χώρο του Πολιτισμού και το δεύτερο, ήταν μία σκανδαλώδης υπόθεση υπό τον τίτλο «Φιλαναγνωσία».
Ο Νίκος Μπακουνάκης έγραφε μεταξύ άλλων στο «Βήμα» στις 11 Ιανουαρίου 2013, για «το σκάνδαλο της Φιλαναγνωσίας, όπου κριτές λειτούργησαν και ως κρινόμενοι αλλά και ως κριτές μελών των οικογενειών τους».
Στο ίδιο άρθρο του, ξεχωρίζουμε το απόσπασμα όπου κατέγραφε τις «γκρίζες ζώνες» στο ΕΚΕΒΙ , αλλά και το κόστος για τον ελληνικό Πολιτισμό από την απώλεια ενός στρατηγικού οργάνου για το βιβλίο και την προβολή του.
Ο Νίκος Μπακουνάκης υπογράμμιζε:
«Σαφή οπισθοδρόμηση συνιστά η κατάργηση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου από τον αναπληρωτή υπουργό Κώστα Τζαβάρα. Η υποκατάσταση του Κέντρου από την Διεύθυνση Γραμμάτων του υπουργείου Πολιτισμού σίγουρα δεν εγγυάται τη συνέχιση της δουλειάς του ΕΚΕΒΙ.
Τόσο από άποψη ανθρώπινου δυναμικού όσο και από άποψη τεχνογνωσίας αυτή η Διεύθυνση είναι σήμερα, έτσι κι αλλιώς, μια σκιά κατά γενική ομολογία αυτών που γνωρίζουν τα εσωτερικά του υπουργείου.
Από τα προγράμματα του ΕΚΕΒΙ αυτό που διασφαλίζεται, σύμφωνα με την ανακοίνωση του αναπλ.υπουργού, είναι της Φιλαναγνωσίας, προφανώς γιατί υπάρχει εμπλοκή ευρωπαϊκής χρηματοδότησης.
Όλα τα άλλα προγράμματα –εκθέσεις, δημιουργία τράπεζας δεδομένων, ψηφιοποιήσεις, έρευνες εκδοτικών και αναγνωστικών δεδομένων και συμπεριφορών, μεταφράσεις σε άλλες γλώσσες, ανταλλαγές και διμερείς σχέσεις-προφανώς μένουν μετέωρα κι όλα δείχνουν ότι οδηγούνται προς κατάργηση.
Το ΕΚΕΒΙ στην διάρκεια της 19χρονης λειτουργίας του (θυμίζουμε ότι ιδρύθηκε επί υπουργίας Θάνου Μικρούτσικου) δεν διακρίθηκε πάντοτε για άψογες διαδικασίες και διαφάνεια ενώ κάποιες όψεις της λετουργίας του είχαν χαρακτήρα πελατειακό.
Κατόρθωσε όμως να δημιουργήσει μια ορατή και απτή πολιτική για το βιβλίο, να φτιάξει υποδομές και να ανταποκριθεί σε σημαντικό βαθμό στις απαιτήσεις του ταχύτερα αναπτυσσόμενου πολιτιστικού προϊόντος της τελευταίας τριακονταετίας, του βιβλίου.»
Το γεγονός ότι το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου αποτελεί παρελθόν με απόφαση που ανήκει σε υπουργούς της ΝΔ, ίσως ήταν ένα από τα στοιχεία που την έφεραν πιο κοντά σε μία κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, υπό τον Αλέξη Τσίπρα.
Ένα χρόνο αργότερα, έγραφε για την ίδια υπόθεση η Καθημερινή στις 16 Φεβρουαρίου 2014.
Στο κείμενο που υπέγραφε η Όλγα Σελλά, αποτυπώνεται ο αρνητικός αντίκτυπος της απόφασης που είχε λάβει η τότε πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού:
«Με το που ήρθε η κρίση και οι χρηματοδοτήσεις λιγόστευαν, ξαναφάνηκαν τα προβλήματα εσωστρέφειας. Και τον περασμένο Ιανουάριο, ο τότε υπεύθυνος σε θέματα Πολιτισμού, Κώστας Τζαβάρας, πήρε την απόφαση να καταργήσει το ΕΚΕΒΙ. Χωρίς συζήτηση, χωρίς εναλλακτική πρόταση, και παρά τις έντονες διαφωνίες των εταίρων της τρικομματικής, τότε, κυβέρνησης.
Πέρασε ένας ολόκληρος χρόνος που οι εργαζόμενοι του ΕΚΕΒΙ έμειναν στη θέση τους, υλοποίησαν τις δράσεις για τις οποίες ήταν δεσμευμένο το ΕΚΕΒΙ και προσπαθούσαν, και με τη στήριξη σύσσωμου σχεδόν του κόσμου του βιβλίου, να ανατρέψουν την ειλημμένη απόφαση. Ωσπου, πριν από λίγες ημέρες, ο νυν υπουργός Πολιτισμού, Πάνος Παναγιωτόπουλος, ανακοίνωσε ότι εντάσσει τις δράσεις του ΕΚΕΒΙ στο υπό αναμόρφωση Ιδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού, (ΕΙΠ) απόφαση που δεν έγινε ευνοϊκά δεκτή από τους εργαζόμενους του ΕΚΕΒΙ. Και τώρα είμαστε κάπου εκεί, σε μια ασάφεια από τη μία πλευρά –του υπουργείου– (για το πώς και με ποιον τρόπο θα ενσωματωθούν οι δράσεις του ΕΚΕΒΙ στο ΙΕΠ) και σε μία καθολική άρνηση από την άλλη – από την πλευρά των εργαζομένων του ΕΚΕΒΙ.»
24 χρόνια μετά την ίδρυση του ΕΚΕΒΙ η κυρία Ζορμπά επιστρέφει στον χώρο του Πολιτισμού και, ίσως, είναι ένα ερώτημα αν θα θελήσει να αποκαταστήσει τον συγκεκριμένο θεσμό, ή να τον αντικαταστήσει με ένα νέο.
Το γεγονός ότι το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου αποτελεί παρελθόν με απόφαση που ανήκει σε υπουργούς της ΝΔ, ίσως ήταν ένα από τα στοιχεία που την έφεραν πιο κοντά σε μία κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, υπό τον Αλέξη Τσίπρα.