Η νέα τεχνολογία «όπλο» στα χέρια των εγκληματιών: Η Europol υποδεικνύει τις απειλές του κοντινού μέλλοντος

Ακριβώς αυτό είναι το θέμα έκθεσης της Europol με τίτλο «Do Criminals Dream of Electric Sheep?» (ο τίτλος είναι παραπομπή στο «Do Androids Dream of Electric Sheep», διήγημα του συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Φίλιπ Ντικ που αποτέλεσε τη βάση για την εμβληματική cyberpunk ταινία επιστημονικής φαντασίας «Blade Runner»), η οποία δημοσιεύτηκε την προηγούμενη εβδομάδα. Όπως υπογραμμίζεται στην έκθεση αυτή, οι εγκληματίες αποκτούν νέα μέσα και τρόπους για τους παράνομους σκοπούς τους, ενώ οι αρχές λαμβάνουν ισχυρά νέα εργαλεία για τη μάχη κατά του εγκλήματος, στο πλαίσιο μιας πραγματικής τεχνολογικής «κούρσας» μεταξύ εγκλήματος και νόμου.

Η έκθεση της Europol προορίζεται να αποτελέσει βάση για μελλοντικές συζητήσεις μεταξύ της ίδιας της υπηρεσίας και των αρχών των χωρών της ΕΕ όσον αφορά στο θέμα των αναδυόμενων τεχνολογιών που αναμένεται να αλλάξουν σημαντικά τα δεδομένα όσον αφορά στο τοπίο του εγκλήματος και της αντιμετώπισής του. Ο σκοπός της είναι να ταυτοποιηθούν οι σημαντικότερες απειλές που σχετίζονται με την εξέλιξη της τεχνολογίας προκειμένου να βρεθούν οι καλύτεροι τρόποι και τεχνολογικά μέσα αντιμετώπισής τους. Επίσης, τονίζεται πως η «φωνή» των αρμοδίων αρχών πρέπει να ακούγεται όταν δημιουργούνται τα σχετικά νομικά και ρυθμιστικά πλαίσια, προκειμένου να λαμβάνονται υπόψιν οι ανάγκες τους.

«Η δυνατότητά μας να προβλέπουμε ποιες θα είναι οι επόμενες ανερχόμενες τεχνολογίες στις οποίες θα στραφούν οι εγκληματίες είναι ουσιώδης για την αποστολή μας να κρατάμε ασφαλείς τους πολίτες της ΕΕ. Ελπίζουμε να αρχίσουμε μια συζήτηση με τις υπηρεσίες επιβολής νόμου στις χώρες- μέλη και άλλους εμπλεκομένους» δήλωσε σχετικά η Κατρίν ντε Μπολ, επικεφαλής της Europol.

Έγκλημα και 4η Βιομηχανική Επανάσταση

Όπως υπογραμμίζεται στην έκθεση, οι τεχνολογίες που χαρακτηρίζουν την αποκαλούμενη «4η Βιομηχανική Επανάσταση» θολώνουν τα όρια μεταξύ του φυσικού, του ψηφιακού και του βιολογικού κόσμου, καθώς αλλάζουν δραστικά τον τρόπο με τον οποίο ζούμε, εργαζόμαστε και αλληλεπιδρούμε μεταξύ μας. Ως εκ τούτου, επηρεάζουν το περιβάλλον ασφαλείας, καθώς οι εγκληματίες αποκτούν νέα μέσα για να επιδιώξουν την υλοποίηση των παράνομων στόχων τους- αλλά ταυτόχρονα νέα εργαλεία αποκτούν και οι αρχές.

«Τα τελευταία χρόνια η τεχνολογία λειτούργησε ως κινητήρια δύναμη καινοτομίας σε ολόκληρο το φάσμα της εγκληματικής δραστηριότητας, με εγκληματίες να υιοθετούν γρήγορα νέα modi operandi και δραστηριότητες που προκύπτουν από προηγμένες τεχνολογίες. Η εμφάνιση του online εμπορίου παράνομων αγαθών και υπηρεσιών έχει δημιουργήσει εντελώς νέες αγορές εγκλήματος. Εικονικά νομίσματα και εναλλακτικές τραπεζικές πλατφόρμες επιτρέπουν την ταχεία ροή χρήματος που σχετίζεται με εγκληματικές δραστηριότητες και νέες τεχνολογίες επικοινωνίας, περιλαμβανομένης της χρήσης κρυπτογραφημένων επικοινωνιών, επιτρέπουν σε εγκληματίες και τρομοκράτες να διασυνδέονται και να αλληλεπιδρούν συγκαλυμμένα» τονίζεται στην έκθεση.

Σύμφωνα με τη Europol, το νέο αυτό τοπίο φέρνει μεταβολές στον παραδοσιακό ορισμό της δομημένης εγκληματικής οργάνωσης, όπως αυτός ήταν γνωστός μέχρι τώρα, λόγω της πολύπλοκης και ευέλικτης φύσης των σύγχρονων εγκληματικών οργανώσεων της ψηφιακής εποχής. «Η δυνατότητα των εγκληματιών να επιχειρούν και να αλληλεπιδρούν ανώνυμα και η εμφάνιση του μοντέλου των “υπηρεσιών εγκλήματος” (crime-as-a-service, CaaS) στο φάσμα του κυβερνοεγκλήματος έχουν επιτρέψει στα δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος να καταστούν όλο και πιο πολύπλοκα, ευέλικτα και οπορτουνιστικά».

Τεχνητή νοημοσύνη

Η τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης εξελίσσεται με ρυθμούς άνευ προηγουμένου: Νέες εξελίξεις τον χώρο έχουν αλλάξει τα δεδομένα σε τομείς όπως το machine translation, η αναγνώριση φωνής και προσώπου, οι ιατρικές διαγνώσεις και αλλού. Ωστόσο, τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν από την Α.Ι μπορούν να αξιοποιηθούν και από κακόβουλους δρώντες- ειδικά στον τομέα της κυβερνοασφάλειας, η Α.Ι είναι δίκοπο μαχαίρι, καθώς αφ‘ενός μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αύξηση της ασφάλειας/ «θωράκιση» συστημάτων, συσκευών και εφαρμογών, μα αφ’ετέρου μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την αυτοματοποίηση της αποστολής/ διασποράς κακόβουλου λογισμικού και περιεχομένου, για σκοτεινούς σκοπούς (από κυβερνοεγκληματικές δραστηριότητες – πχ phishing emails- μέχρι προπαγάνδα και social engineering). Επίσης, εξειδικευμένοι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να αξιοποιηθούν για τον εντοπισμό νέων μεθόδων επίθεσης και τρωτών σημείων, τον εντοπισμό και την απόδοση προτεραιότητας σε στόχους, τη μεταβολή μεθόδων επίθεσης ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα σε αλλαγές συμπεριφοράς του στόχου κ.α. Όπως τονίζεται στην έκθεση της Europol, ειδικότερα η έκθεση των πολιτών σε μεγάλης κλίμακας δραστηριότητες παραπληροφόρησης αποτελεί σημαντική πρόκληση για την Ευρώπη: Η χρήση της Α.Ι μπορεί να αυξήσει ακόμα περισσότερο την έκταση των υβριδικών απειλών, καθώς η μαζική παραγωγή fake news και υλικού παραπληροφόρησης μπορεί να αυτοματοποιηθεί από κακόβουλους δρώντες, ακόμα και με περιορισμένες τεχνικές δυνατότητες. Σε αυτό το πλαίσιο, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά και στην τεχνολoγία deepfake, που επιτρέπει την παραποίηση βίντεο, με αρκετά αληθοφανή αποτελέσματα. Επίσης, στην έκθεση υπογραμμίζεται και η τρομοκρατική απειλή από μη επανδρωμένα οχήματα που βασίζονται σε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για την αυτόνομη πλοήγηση και τη δράση τους.

Κβαντικοί υπολογιστές και κρυπτογράφηση

Οι κβαντικοί υπολογιστές αναμένεται να φέρουν επανάσταση στον κόσμο των ηλεκτρονικών υπολογιστών- επίσης, θεωρούνται ως ένας από τους μεγάλους επερχόμενους κινδύνους ασφαλείας. Γενικότερα φαίνεται να υπάρχει ομοφωνία ως προς το ότι οι κβαντικοί υπολογιστές θα επηρεάσουν σημαντικά τους τομείς της ασφάλειας πληροφοριών και της κρυπτογράφησης. Αυτό οφείλεται στο ότι πολλά σημερινά πρότυπα ασφαλείας και κρυπτογράφησης βασίζονται στην πολυπλοκότητα εργασιών που οι σημερινοί, συμβατικοί υπολογιστές αδυνατούν να ολοκληρώσουν μέσα σε λογικό χρονικό πλαίσιο. Οι κβαντικοί υπολογιστές θα υπερβούν κάποιους από αυτούς περιορισμούς, οπότε θα φέρουν ριζοσπαστικές αλλαγές στην κυβερνοασφάλεια. Ένας από τους βασικότερους κινδύνους που προκύπτουν από τους κβαντικούς υπολογιστές είναι πως θα καταστήσουν παρωχημένα τα σημερινά πρότυπα ασφαλείας- και κακόβουλοι δρώντες εξοπλισμένοι με τέτοια μηχανήματα θα μπορούσαν να παραβιάζουν εύκολα «παραδοσιακά» συστήματα ασφαλείας και να ενορχηστρώνουν πολύ πιο εξελιγμένες κυβερνοεπιθέσεις από αυτές που γίνονται σήμερα- ενώ επίσης θα ήταν ευκολότερη και η αποκρυπτογράφηση πληροφοριών και τηλεπικοινωνιών (ωστόσο υπογραμμίζεται πως, αντίστοιχα, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και για την ανάπτυξη νέων μεθόδων κρυπτογράφησης τηλεπικοινωνιών). Σε κάθε περίπτωση, ο χώρος βρίσκεται ακόμα σε σχετικά πρώιμο (ερευνητικό) στάδιο, οπότε και οι πρώτοι κβαντικοί υπολογιστές που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πρακτικό επίπεδο θεωρείται πως είναι ακόμα μερικά χρόνια μακριά- δεδομένου και του κόστους ανάπτυξης της συγκεκριμένης τεχνολογίας.

Η πρόκληση του 5G

H πέμπτη γενιά συστημάτων τηλεπικοινωνιών, γνωστή και ως τεχνολογία 5G, θεωρείται πως θα αποτελέσει έναν από τους πιο σημαντικούς πυλώνες της ψηφιακής οικονομίας και της κοινωνίας για τα επόμενα χρόνια. Ως γνωστόν, τα δίκτυα 5G θα παρέχουν υψηλότατες ταχύτητες σύνδεσης στο Διαδίκτυο και θα μπορούν να εξυπηρετούν όλο και περισσότερες διασυνδεδεμένες συσκευές. Ωστόσο, παρά τα οφέλη, το 5G φέρνει μια σειρά προκλήσεων για τις υπηρεσίες επιβολής νόμου. Σε πρώτη φάση, τίθεται το ζήτημα του πόσο το 5G θα επηρεάσει τις δυνατότητες ταυτοποίησης και εντοπισμού χρηστών από τις αρχές. «Η τεχνολογία 5G θα καταστήσει πιο περίπλοκη τη χρήση των μοναδικών στοιχείων ταυτοποίησης καρτών κινητών που επιτρέπουν στις αρχές να ταυτοποιούν και να εντοπίζουν συσκευές. Ως αποτέλεσμα, ίσως να μην είναι πλέον δυνατό να χρησιμοποιούνται επιτρεπτά από τον νόμο μέτρα παρακολούθησης και τεχνικών ερευνών. Οπότε ένα από τα πιο σημαντικά τακτικά εργαλεία έρευνας και επιχειρήσεων θα αχρηστευόταν... συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της τεχνολογίας 5G θα περιόριζαν τη διαθεσιμότητα και την πρόσβαση σε πληροφορίες που απαιτούνται όταν διεξάγεται νόμιμη παρακολούθηση. Το στήσιμο των δικτύων 5G θα σήμαινε πως οι πληροφορίες είναι κατακερματισμένες, και ίσως να μην είναι είτε διαθέσιμες είτε προσβάσιμες στις υπηρεσίες επιβολής νόμου, οι οποίες, ως εκ τούτου, θα χρειάζονταν τη συνεργασία πολλαπλών παρόχων τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Άλλα χαρακτηριστικά της τεχνολογίας 5G θα σήμαιναν πως οι συσκευές επικοινωνούν απευθείας μεταξύ τους, χωρίς να πρέπει να χρησιμοποιούν το βασικό δίκτυο του παρόχου, κάτι που θα περιέπλεκε ακόμη περισσότερο τις δυνατότητες ανάκτησης δεδομένων επικοινωνιών» τονίζεται στην έκθεση. Αξίζει να σημειωθεί πως στο θέμα της τεχνολογίας 5G στάθηκε ιδιαίτερα και η ίδια η Κατρίν ντε Μπολ σε συνέντευξή της στο Reuters, όπου σημείωσε πως οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες επιβολής νόμου κινδυνεύουν να χάσουν τις δυνατότητες παρακολούθησης των κινητών των εγκληματιών λόγω του 5G, και ως εκ τούτου θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνονται στις συζητήσεις και διαβουλεύσεις περί εκσυγχρονισμού των δικτύων τηλεπικοινωνιών. Όπως τόνισε, οι ευρωπαϊκές αστυνομίες αυτή τη στιγμή έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν εγκληματίες που χρησιμοποιούν συσκευές οι οποίες χρησιμοποιούν δίκτυα 4G, «μα δεν μπορούμε να το κάνουμε σε δίκτυα 5G».

Dark Web και κρυπτονομίσματα

Καθώς προηγμένες τεχνολογίες γίνονται όλο και πιο εύχρηστες και προσβάσιμες, αυξάνονται και οι δυνατότητες των κακοποιών να εγκληματούν και να μετακινούν «μαύρα» χρήματα ανώνυμα, να επικοινωνούν συγκαλυμμένα και γενικότερα να αποκρύπτουν την ταυτότητά τους. Το Darknet/ Dark Web και τα κρυπτονομίσματα (Bitcoin) έχουν εξελιχθεί σε ζωτικής σημασίας εργαλεία για το οργανωμένο έγκλημα του 21ου αιώνα. Από το 2017 και μετά οι αρχές έχουν κλείσει κάποιες από τις μεγαλύτερες αγορές του Darknet, ενώ άλλες έκλεισαν μόνες τους, με τους διαχειριστές τους να εξαφανίζονται με τα χρήματα. Αυτό προκάλεσε κύματα μετακίνησης των χρηστών προς άλλες αγορές, ήδη υπάρχουσες ή νέες- ή ακόμα και σε άλλες πλατφόρμες. Γενικότερα μιλώντας, το οικοσύστημα αγοράς του Darknet είναι ιδιαίτερα ευμετάβλητο, κάτι που μπορεί να οδηγήσει στην εξάπλωση εναλλακτικών, αποκεντρωμένων αγορών, δυσχεραίνοντας τον εντοπισμό τους.

Τα κρυπτονομίσματα αποτελούν βασικό κομμάτι αυτού του «ψηφιδωτού», καθώς επιτρέπουν ανώνυμες συναλλαγές- ενώ επίσης δίνουν μεγάλες δυνατότητες «ξεπλύματος» μαύρου χρήματος. Όπως τονίζεται στην έκθεση της Europol, η αύξηση στην αξία και τη χρήση κρυπτονομισμάτων οδήγησε επίσης στην εμφάνιση και νέων μορφών δραστηριοτήτων κυβερνοεγκλήματος. Γενικότερα, η αυξανόμενη χρήση κρυπτονομισμάτων και αποκεντρωμένων ανταλλακτηρίων κρυπτονομισμάτων δυσκολεύει τον εντοπισμό του μαύρου χρήματος και την αποτροπή συναλλαγών που έχουν να κάνουν με εγκληματικές δραστηριότητες. Επίσης, ήδη διεξάγονται έρευνες πάνω σε νέες, αποκεντρωμένες τεχνολογίες που αναμένεται να αλλάξουν δραστικά τον κυβερνοχώρο μέσα στα επόμενα χρόνια: Τα αποκεντρωμένα συστήματα κερδίζουν έδαφος τα τελευταία έτη (εν μέρει χάρη στην τεχνολογία blockchain και τα κρυπτονομίσματα). Όταν μιλάμε για αποκεντρωμένα δίκτυα μιλάμε για συστήματα όπου δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη/ μεμονωμένη οντότητα ή φορέας που να ελέγχει την υποδομή τους- οπότε αναμένεται πως εγκληματίες και τρομοκράτες θα σπεύσουν να το εκμεταλλευτούν αυτό για να επιδίδονται στις δραστηριότητές τους με μεγαλύτερα επίπεδα ανωνυμίας. «Οι αρχές πρέπει να διασφαλίσουν πως θα συμβαδίζουν με τις εξελίξεις σε αυτόν τον τομέα και να επενδύσουν στην καλύτερη κατανόηση των προκλήσεων που μπορεί να συνεπάγονται τα αποκεντρωμένα δίκτυα για τις έρευνες και την ψηφιακή σήμανση» τονίζεται στην έρευνα.

Internet of Things

Η άνοδος του Internet of Things (ΙοΤ) με τις αμέτρητες διασυνδεμένες, «έξυπνες» συσκευές εγείρει σημαντικούς προβληματισμούς ασφαλείας, καθώς συνεπάγεται δραματική αύξηση των τρωτών σημείων τα οποία μπορούν να στοχεύσουν κακόβουλοι δρώντες για δραστηριότητες όπως η υποκλοπή δεδομένων. Επίσης, οι συσκευές IoT μπορούν να αποτελέσουν απειλή πέρα από τον ψηφιακό κόσμο, καθώς η χρήση τους εξαπλώνεται σε τομείς όπως οι υποδομές και η βιομηχανία: Η τεχνολογία IoT αναμένεται να αποτελέσει «ραχοκοκαλιά» των «έξυπνων» πόλεων, και οι κυβερνοεπιθέσεις θα περνούν όλο και περισσότερο στον πραγματικό κόσμο, υπό τη μορφή πχ επιθέσεων κατά ζωτικών υποδομών (δίκτυα ηλεκτροδότησης, ύδρευσης, πλοήγησης κλπ).

«Μαύρα κέρδη» μέσω 3D printing

Το 3D printing (τρισδιάστατη εκτύπωση) ανοίγει νέους ορίζοντες σχεδόν σε κάθε τομέα που έχει να κάνει με κατασκευαστική δραστηριότητα. Τα οφέλη που συνεπάγεται είναι πολλά- όπως και οι δυνατότητες για εγκληματικές δραστηριότητες, καθώς η συγκεκριμένη τεχνολογία εξαπλώνεται. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η παραγωγή όπλων μέσω 3D εκτύπωσης, αλλά, πέρα από αυτό, υπάρχουν και άλλες «οδοί», όπως η κατασκευή συσκευών για παραπλάνηση/ παραβίαση άλλων συσκευών (πχ ΑΤΜ) ή, πολύ απλά, η αύξηση της παραγωγής προϊόντων- «μαϊμού».

Άλλη μια δυνάμει απειλή, όσο εξαπλώνεται η χρήση της 3D εκτύπωσης, είναι η διείσδυση χάκερ σε συστήματα με σκοπό την παραποίηση ψηφιακών σχεδίων, για σκοπούς δολιοφθοράς. Ακόμη, ως προς τη 3D εκτύπωση, σημειώνεται στην έκθεση πως τα πράγματα μπορούν να γίνουν ακόμα πιο πολύπλοκα με τη ανάπτυξη της τεχνολογίας προγραμματίσιμων υλών (PM- programmable matter).

Βιοτεχνολογία

Η πρόοδος στον τομέα της μοριακής βιολογίας τα τελευταία 20 χρόνια ήταν άνευ προηγουμένου, και αυτό οφείλεται στο αποκαλούμενο genome editing: Τεχνολογίες που επιτρέπουν την πρόσθεση, αφαίρεση ή τροποποίηση γενετικού υλικού σε συγκεκριμένα σημεία ενός γονιδιώματος. Η τεχνολογία αυτή εξελίσσεται ραγδαία από το 2008 και μετά, καθώς μειώνεται το κόστος του DNA sequencing (αλληλούχιση DNA), και ως εκ τούτου η γενετική μηχανική γίνεται όλο και πιο προσβάσιμη. Οι κίνδυνοι που προκύπτουν από αυτό είναι εμφανείς, ιδιαίτερα σε επίπεδο τρομοκρατίας με βιολογικά όπλα. Ακόμη, πέρα από την τρομοκρατία, οι εξελίξεις στη βιοτεχνολογία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και από «συμβατικούς» εγκληματίες, για οικονομικό όφελος: Για παράδειγμα, σε συνδυασμό με πιο κλασικές μεθόδους και τεχνικές κυβερνοεγκλήματος, κακόβουλοι δρώντες θα μπορούσαν να «χακάρουν» εταιρικές και κυβερνητικές βάσεις δεδομένων για να υποκλέψουν γενετικούς κώδικες και να τους χρησιμοποιήσουν για να παράγουν δικές τους φαρμακευτικές ουσίες και ναρκωτικά. Ακόμη, όσο προχωρούν οι εξελίξεις στη συνθετική βιολογία, νέες και δυνάμει πιο ακριβές θεραπείες για διάφορες ασθένειες (μεταξύ των οποίων και ο καρκίνος) θα καθίστανται διαθέσιμες, δημιουργώντας μια αγορά την οποία θα μπορούν να εκμεταλλευτούν εγκληματίες, παρέχοντας φθηνότερες απομιμήσεις. Στο κεφάλαιο αυτό δεν θα έπρεπε επίσης να παραλείπεται και η δυνατότητα διάπραξης εγκλημάτων που έχουν να κάνουν με την ταυτότητα: Καθώς το DNA χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο σε ένα μεγάλο εύρος μεθόδων ταυτοποίησης, κακόβουλοι δρώντες μπορεί να δοκιμάσουν να κλέψουν, αναλύσουν ή ακόμη και να αναπαράγουν γενετικά δεδομένα. Η πρόσβαση στο DNA κάποιου (πχ από αντικείμενα που χρησιμοποιεί καθημερινά) θα είναι ευκολότερη και πιο φθηνή, ανοίγοντας πιθανώς τον δρόμο για «φύτεμα» αποδεικτικών στοιχείων DNA σε σκηνές εγκλήματος για σκοπούς ενοχοποίησης ατόμων- στόχων, παραποίηση γενετικών τεστ πατρότητας ή τεστ για σκοπούς κληρονομιάς κ.α.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Yβριδικός πόλεμος, fake news και κυβερνοεπιθέσεις: Οι υβριδικές απειλές του 21ου αιώνα και η Ελλάδα

• «Η σύνδεση δεν είναι δυνατή»: Είναι δυνατόν το Ίντερνετ να καταστραφεί; Οι κίνδυνοι, οι απειλές και τα τρωτά σημεία του Διαδικτύου

• Κυβερνοεπιθέσεις και κυβερνοασφάλεια στην Ελλάδα: Η θέση της χώρας μας στον αθόρυβο, ψηφιακό «πόλεμο»

• Μπορεί η Ελλάδα να αμυνθεί στις κυβερνοεπιθέσεις;