Η κυκλοφορία ενός δίσκου βινυλίου με έργα του Δημήτρη Καμαρωτού – κάτι που σημειωτέον δεν συμβαίνει καθόλου συχνά – μας δίνει την ευκαιρία να παρατηρήσουμε συνολικά, να αναλογιστούμε και εντέλει να επανεκτιμήσουμε ακόμα περισσότερο την τόσο προσωπική προσέγγιση στην μουσική και τον ήχο ενός δημιουργού ο οποίος επί δεκαετίες ξεχωρίζει ανάμεσα στους κάθε άλλο παρά πολλούς της αληθινά σύγχρονης ελληνικής μουσικής πρωτοπορίας.
Η εργογραφία του Δημήτρη Καμαρωτού είναι εκτενέστατη και αρκούντως ποικίλη καθώς είναι παραγωγικότατος αλλά η δισκογραφία του όχι απλά δυσανάλογα μα πραγματικά εξαιρετικά μικρή. Η πρόσφατη κυκλοφορία λοιπόν από την νεοσύστατη εταιρεία Intersonik Recordings σε πολύ περιορισμένα αντίτυπα του δίσκου βινυλίου «Εlectromagnetic Landscapes (Unreleased Recordings 1983- 2016)» που επικεντρώνεται στην ηλεκτροακουστική πλευρά του έργου του εκτός από πολύ ενδιαφέρουσα είναι και ιδιαίτερα χρήσιμη καθώς μας επιτρέπει να μελετήσουμε ενδελεχώς την όντως μοναδική – τουλάχιστον για τα ελληνικά δεδομένα - μουσική αντίληψη και προσέγγιση του.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του ο συνθέτης περιέγραψε την μεθοδολογία του έργου του ως «φαντάζομαι και με κάποιο τρόπο υλοποιώ μια μορφή των ήχων μέσα στον χρόνο». Θα συμφωνήσω απόλυτα αλλά και θα προσθέσω σε αυτό τον ορισμό επεκτείνοντας τον. Εκτός δηλαδή από την εξέλιξη της μουσικής του εντός της οριζόντιας συνέχειας του χρόνου όπως συνέβαινε και συμβαίνει με οποιονδήποτε άλλο συνθέτη θεωρώ ότι η μουσική του Δημήτρη Καμαρωτού είναι μια από τις λίγες οι οποίες επίσης εξελίσσονται σε αυτό που θα αποτολμούσα να αποκαλέσω κάθετη διάσταση του χρόνου εννοώντας την διαφορετική «πυκνότητα» σε γεγονότα – ηχητικά σε αυτή την περίπτωση – που έχουν διαφορετικές χρονικές στιγμές.
Στις ελάχιστες πραγματικά διαχρονικά και διεθνώς περιπτώσεις που έχουμε αυτή την διττή ανάπτυξη της μουσικής πιστεύω ακράδαντα ότι το σημείο τομής αυτών των δύο χρονικών αξόνων ορίζει μιαν άλλη διάσταση της η οποία δεν είναι χρονική αν και συνδέεται άρρηκτα με τον χρόνο. Το σημείο αυτό προσδίδει στη μουσική μια «χωρικότητα», την εντάσσει στον χώρο όπου παίζεται/ακούγεται και ταυτόχρονα κάνει αυτόν τον χώρο όχι απλά τμήμα αλλά δομικό στοιχείο της. Σε αυτή την περίσταση η μουσική αποκτά πλέον μιαν «υλικότητα», γίνεται ακόμα και αυθύπαρκτο – αλλά ποτέ φυσικά ερήμην του δημιουργού της! – δημιούργημα μέσα στον χωροχρόνο. Έχουμε δηλαδή να κάνουμε με αληθινά «ηχοτοπία» όπως σαφώς και πολύ σωστά υπογραμμίζει και ο τίτλος του εν λόγω δίσκου.
Εκτός από αυτό το θεμελιώδες χαρακτηριστικό του συνόλου του έργου του Δ. Καμαρωτού η επιλογή αλλά και ο τρόπος που έχουν κατανεμηθεί τα αποσπάσματα του τα οποία απαρτίζουν το «Εlectromagnetic Landscapes (Unreleased Recordings 1983- 2016)» μας επιτρέπει να διαπιστώσουμε και ένα ακόμα, ελάχιστα λιγότερο, αν όχι εξίσου, σημαντικό. Η πρώτη πλευρά περιλαμβάνει πέντε έργα του από την δεκαετία του ’80, όταν μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα από τις σπουδές του στο Παρίσι ήταν από τους πρωτεργάτες του ΚΣΥΜΕ (Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Ερευνας) και εργαζόταν κυρίως (αλλά κάθε άλλο παρά αποκλειστικά) με το σύστημα Πολυαγωγία που ήταν εγκατεστημένο εκεί, ακριβές αντίγραφο του αυθεντικού το οποίο βρισκόταν στο CeMaMu στο Παρίσι και είχε επινοήσει και σχεδιάσει ο αείμνηστος δάσκαλος του και μέγιστος της γενικότερης ευρωπαϊκής πρωτοπορίας Ιάννης Ξενάκης. Τα τρία κομμάτια της δεύτερης πλευράς είναι αντίστοιχα από την πιο πρόσφατη περίοδο του, γραμμένα και ηχογραφημένα το ’15 και το ’16.
Είναι φανερή φυσικά σε όλα η υπογραφή του ιδίου δημιουργού όσο φανερή όμως είναι και η εξέλιξη του μέσα στον χρόνο. Δεν είναι δηλαδή η μόνη διαφορά ανάμεσα στις δύο πλευρές το ότι στην πρώτη οι ηχητικές πηγές είναι κατά ένα μικρό μέρος ψηφιακές ενώ κατά το υπόλοιπο αναλογικές όπως φυσικά και τα συστήματα ηχογράφησης τους ενώ αντίστοιχα στην δεύτερη τόσο οι πρώτες όσο και τα δεύτερα είναι full digital, όλη η διαδικασία παραγωγής και καταγραφής του ήχου είναι απολύτως ψηφιακή. Το έργο του Δ. Καμαρωτού δεν επηρεάζεται απλά, συνομιλούσε και εξακολουθεί να συνομιλεί με τις υλικές συνθήκες κάθε εποχής, τις τεχνολογικές και όχι μόνο. Ενα πολύ καλό παράδειγμα είναι ότι στα έργα της πρώτης πλευράς με την ογκωδέστατη και τόσο εξελιγμένη για τα δεδομένα της εποχής Πολυαγωγία συνυπάρχουν σε ορισμένα σημεία οι πρωτόλειοι ακόμα προσωπικοί υπολογιστές, σε έναν καιρό που οι επεξεργαστές και η μνήμη τους κυριολεκτικά δεν ήταν ούτε το ένα εκατομμυριοστό των σημερινών!
Η ουσιαστική εξέλιξη όμως συντελείται σε ένα βαθύτερο επίπεδο, τόσο της εκτέλεσης όσο και ακόμα περισσότερο της γραφής του δημιουργού. Συγκρίνοντας τα έργα της δεύτερης πλευράς με εκείνα της πρώτης δεν μπορούμε να μην διαπιστώσουμε ότι – αν και διατηρούν την σχέση τους τόσο με τον «χώρο» εντός του ήχου όσο και με την σιωπή η οποία πάντα διακρίνει τον δημιουργό – είναι πολύ πιο «πυκνά» στο επίπεδο της δομής ή καλύτερα της ίδιας της φύσης του ήχου, στο σημείο εκείνο όπου σύνθεση και εκτέλεση παύουν να είναι δύο διαφορετικές διαδικασίες και σχεδόν ταυτίζονται.
Τέλος βλέπουμε ένα επίσης διαρκές χαρακτηριστικό της μεθοδολογίας του Δ. Καμαρωτού, το ότι όλα σχεδόν τα έργα του – δεν ισχύει μόνο για τα ηλεκτροακουστικά αυτό – ταυτόχρονα με δημιουργία μουσικής αποτελούν και μια συνεχή έρευνα. Μια έρευνα όχι μόνο πάνω στην μουσική και τη συνεχή διεύρυνση των μορφικών και αισθητικών ορίων της αλλά και το ίδιο το ηχητικό φαινόμενο, τις πηγές, τους τρόπους παραγωγής αλλά και διαμόρφωσης του ήχου η οποία ούτε για ένα δευτερόλεπτο δεν γίνεται αυτοσκοπός για τον απλούστατο λόγο ότι για τον Δ. Καμαρωτό είναι σύμφυτη με την δημιουργία μουσικής, δεν είναι παρά οι δύο όψεις του αυτού νομίσματος.
Ο δίσκος αυτός όμως αποδεικνύει, έστω σε μία μόνο περίπτωση, ότι το έργο του Δ. Καμαρωτού διαθέτει και μια διάσταση καθόλου αναμενόμενη και η οποία υπάρχει σπανιότατα σε ορχηστρική μουσική όπως είναι κατά κανόνα η δική του. Τα δύο κομμάτια που κλείνουν την δεύτερη πλευρά, τα «Winter Call» και «Populated Waves» (τμήματα μια εξαμερούς σουίτας που γράφτηκε το ’16 για ένα χορόδραμα) έχουν εμπνευστεί από μιαν απλή μα και συγκλονιστική εικόνα, μιας χειμωνιάτικης ημέρας που το Αιγαίο δεν είχε γαλάζιο αλλά κίτρινο χρώμα από τα σωσίβια τα οποία το είχαν σκεπάσει, θλιβερό απομεινάρι πολλών δυστυχισμένων ανθρώπων που υποχρεώθηκαν να γίνουν πρόσφυγες και στην διαδρομή τους χάθηκαν στα κύματα του. Το γεγονός ότι αυτή και μόνον η εικόνα όχι μόνο ενέπνευσε αλλά και στάθηκε κίνητρο για να συνθέσει ένα ολόκληρο έργο καταδεικνύει για εμένα πολλά πράγματα όχι πλέον για τον μουσικό αλλά τον άνθρωπο Δ. Καμαρωτό.
Πρόκειται για κάποιον ο οποίος βλέπει την πολιτική στον σημερινό κόσμο επί της ουσίας της, πολύ πιο πέρα από τα στενά τοπικά/εθνικά, διακρατικά ή ακόμα και τα συνήθη διεθνή όρια της γεωπολιτικής. Είναι έτσι σε θέση να διακρίνει ότι η αληθινή αντιπαράθεση και μάχη, ένας κρυφός ακήρυκτος πόλεμος επί της ουσίας, στον κόσμο της δεύτερης δεκαετίας του εικοστού πρώτου αιώνα είναι αυτός για την εξουσία και το χρήμα και τα υλικά αγαθά που πάντα την συνοδεύουν, ανάμεσα στις λίγες εκατοντάδες χιλιάδες οι οποίοι θέλουν να επιβληθούν σε δισεκατομμύρια άλλους και να έχουν από αυτούς οικονομικό κέρδος με οποιοδήποτε – ηθικό και μη, ακόμα και νόμιμο με την τυπική έννοια ή όχι - τρόπο. Ένας πόλεμος του οποίου βέβαια πρώτη και σημαντικότερη παράπλευρη απώλεια είναι η ελευθερία των πολλών, προσωπική τε και συλλογική.
Στον πόλεμο αυτό ο Δημήτρης Καμαρωτός είναι σαφέστατα και συνειδητά ταγμένος στην σωστή πλευρά, σε αυτή που δεν μπορεί παρά να βρίσκεται κάθε ουμανιστής, ρεαλιστής, λογικός και εντέλει απλά ελεύθερος άνθρωπος. Σε αυτό τη σημείο είναι που συνειδητοποιείς ότι αυτό το οποίο τελικά εκφράζει πάνω από όλα η μουσική του είναι η αγάπη και η δίψα για ελευθερία με όλες τις έννοιες της και η ακλόνητη απόφαση του να μην αφήσει τίποτα να την περιορίσει. Αυτό σημαίνει ότι η μουσική του δεν έχει απλά μιαν ακόμα «υπόγεια» πλευρά αλλά μια βαθύτατη βάση, την αυθεντικά και καθαρά φιλοσοφική. Και αυτό, δίχως την παραμικρή διάθεση υπερβολής, είναι κάτι που πραγματικά μετρημένοι συνθέτες σε όλη την πορεία της μουσικής διέθεταν...
Info
Το «Εlectromagnetic Landscapes (Unreleased Recordings 1983- 2016)» θα παρουσιαστεί την Τρίτη 24 Απριλίου στο «Ρομάντσο» με ελεύθερη είσοδο. Η βραδιά θα αρχίσει στις 9 με μια συζήτηση στην οποία εκτός από τον Δημήτρη Καμαρωτό θα συμμετέχουν φίλοι του που αρκετοί είναι επίσης και συνεργάτες του. Στις 10 ο συνθέτης θα παίξει ζωντανά δύο από τα έργα του δίσκου, ένα από κάθε πλευρά, σε διαφορετικές και πολύ μεγαλύτερης διάρκειας εκτελέσεις, διαρκείας περίπου τριάντα λεπτών η κάθε μία.
Το «Εlectromagnetic Landscapes (Unreleased Recordings 1983- 2016)» κυκλοφορεί ήδη σε βινύλιο και σε λίγες ημέρες θα βρίσκεται και σε ψηφιακή μορφή σε όλες τις γνωστές μουσικές πλατφόρμες του Internet.