Άραγε, είμαστε αυθόρμητα κοινωνικοί; Αν και ως άνθρωποι όντως κατέχουμε αυθόρμητα ορισμένες ατομικές ιδιότητες, η κοινωνικότητα τού είδους μας μάλλον έχει προκύψει αρχικώς ως μια επίκτητη ανάγκη επιβίωσης, η οποία στη συνέχεια μετουσιώθηκε σε πολιτική αναγκαιότητα συμβίωσης εντός των τειχών των οικισμών και των πόλεων που το είδος μας δημιούργησε. Στην εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης κι ενώ έχουμε την αίσθηση πως βαδίζουμε πάνω στις δυνατές ράγες τής γνώσης και τής πληροφορίας, στην πραγματικότητα μάλλον πορευόμαστε με οδηγό την άγνοια προσπαθώντας να κατανοήσουμε τι σημαίνει στ’ αλήθεια ψηφιακός πολιτισμός και ποια είναι τα οφέλη αλλά και οι κίνδυνοι από αυτόν. Το κοινωνικό είδος ‘άνθρωπος’ μαζί με όλες τις ευκολίες που του παρέχουν οι ψηφιακές δυνατότητες κινδυνεύει ίσως για πρώτη φορά στην ιστορία του να φυλακιστεί αυτοθέλητα σε μια επικίνδυνη για τον ίδιο κατάσταση από την οποία δύσκολα θα μπορέσει να ξεφύγει.
Η ανέφελη άνοδος των εταιρειών που δημιούργησαν τον ψηφιακό μας κόσμο τη δεκαετία του ’90 και του ’00 δυστυχώς δε συνοδεύτηκε αντιστοίχως από θέσπιση κανόνων. Η πολιτική αδράνησε κι εξακολουθεί να αδρανεί στις μέρες μας επιτρέποντας σε γιγαντιαίους ψηφιακούς κολοσσούς να έχουν στην κατοχή τους και να διαχειρίζονται προσωπικά δεδομένα δισεκατομμυρίων πολιτών χωρίς έλεγχο και χωρίς καμία απολύτως θωράκισή τους. Ηθική και κανόνες δεοντολογίας δεν υπάρχουν ακόμα και σήμερα παρά το γεγονός ότι κάποιες προσπάθειες σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν γίνει. Την ίδια στιγμή κυβερνήσεις, κράτη και οργανισμοί στον ανακαινισμένο και καινοφανή ψηφιακό μας κόσμο μετατρέπουν το αναλογικό τής ζωής μας σε ψηφιακό με ταχείς ρυθμούς.
Προσφάτως γίναμε μάρτυρες τής είδησης για τη δημιουργία μιας μεγάλης επένδυσης από την Microsoft στην Ελλάδα, εν προκειμένω την κατασκευή και λειτουργία ενός μεγάλου κέντρου δεδομένων, ενός σύγχρονου Data Center. Κέντρο δεδομένων όμως πλην της ψηφιακής και οικονομικής επένδυσης σημαίνει ταυτόχρονα και μια μεγάλη δεξαμενή συγκέντρωσης, ταξινόμησης και διαχείρισης προσωπικών δεδομένων τα οποία μπορούν εν δυνάμει να μετατραπούν σε πολύτιμο προϊόν προς πώληση και μάλιστα εν αγνοία μας.
Από την άλλη, μια είδηση που πέρασε σχεδόν απαρατήρητη από την πλειονότητα των πολιτών είναι το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σχεδιάζει ήδη το Ψηφιακό Ευρώ κι έχει δώσει μάλιστα το σχέδιό της σε δημόσια διαβούλευση. Και στο φόντο όλων αυτών τα κοινωνικά δίκτυα που εμπορεύονται τη ζωή και τη λαχτάρα μας για επικοινωνία στο χρηματιστήριο της διαφήμισης, και όχι μόνο, σε χρόνο πραγματικό. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Πως πια ίσως καμία έκφανση της ιδιωτικής μας ζωής δε θα είναι πλέον ιδιωτική διότι μια μικρή ολιγαρχία ισχυρών τής πληροφορίας θα είναι σε θέση να ακτινογραφεί ανά πάσα στιγμή ολόκληρη την ύπαρξή μας!
Σε μια κοινωνία που όλοι νοσταλγούμε την έκδοση του εαυτού μας όχι όπως είμαστε αλλά όπως θα θέλαμε να είμαστε, αποτελούμε εύκολα θύματα της επίπλαστης εικονικής ψηφιακής πραγματικότητας. Επιθυμούμε το ‘εγώ’ μας, δηλαδή τη συνεχή ροή των σκέψεών μας, να το κοινωνήσουμε ώστε να βρούμε μιμητές των συναισθημάτων μας για να νιώσουμε πως οι πεποιθήσεις μας έχουν επαλήθευση στην κοινωνία. Ταυτόχρονα, η παρουσία μας ως πολίτες καταγράφεται πλέον ψηφιακά, από τη γέννηση μέχρι το θάνατό, καθιστώντας μας οντότητες που καθημερινά γεννάμε με τις πράξεις μας ψηφιακά δεδομένα. Δεδομένα που ταξινομούνται, ταυτοποιούνται και ποτέ δεν ξεχνιούνται! Με την ενδεχόμενη κυκλοφορία ενός ψηφιακού ευρώ τα επόμενα χρόνια, η κατάσταση θα γίνει ακόμα περισσότερο περίπλοκη καθόσον τις ζωές μας κυριολεκτικά θα τις βιώνουμε σαν να βρισκόμαστε σε μια μεγάλη και διάφανη βιτρίνα όσο κι αν κάποιοι θα προσπαθούν να μας πείσουν για το αντίθετο. Είναι στο χέρι των πολιτών να στείλουν μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση: Στην εποχή που ζούμε κάθε ψηφιακή μας δραστηριότητα είναι ταυτόχρονα και γεγονός πολιτικό και ως τέτοιο οφείλει να προστατευτεί από νόμους και ισχυρούς κανόνες δικαίου. Το ζήτημα αυτό ίσως θα πρέπει να αποτελέσει πια την αιχμή του σχεδιασμού της ευρωπαϊκής πολιτικής. Διότι, ακόμα κι αν δεν είμαστε αυθόρμητα κοινωνικοί, στο σημείο της ιστορίας που βρισκόμαστε είναι απευκταία μια ακόμα κοινωνική επανάσταση, αυτή τη φορά για την ψηφιακή Ωραία Ελένη των δεδομένων!
Κώστας Θερμογιάννης