Η ημίωρη ομιλία Ερντογάν στην 74η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 24.09.2019 παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, με την έννοια ότι αντικατοπτρίζει τις προτεραιότητες της Τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Πολλά από όσα αναφέρθηκαν από τον Τούρκο Πρόεδρο είχαν ήδη προαναγγελθεί, και η υλοποίησή τους είχε ήδη προγραμματιστεί, όπως αποδείχτηκε στην συνέχεια.
Αξιοποιώντας την απροθυμία των Μεγάλων Δυνάμεων να συνεννοηθούν μεταξύ τους ή και να πάρουν θέση σε όσα διεθνή θέματα θεωρούν ότι δεν θίγουν τα άμεσα, βραχυπρόθεσμα, συμφέροντά τους, ο δημόσιος λόγος των Τούρκων αξιωματούχων και ιδιαίτερα του Προέδρου Ερντογάν, εντάσσεται σε ένα επικοινωνιακό παιχνίδι, που προετοιμάζει την εφαρμογή των σχεδίων του. Ως πρωτογενή πληροφορία, αξίζει κανείς να δει την συγκεκριμένη ομιλία στο youtube ή να την διαβάσει στην επίσημη ιστοσελίδα της Τουρκικής Προεδρίας.
Συνοπτικά, κατά την Γενική Συνέλευση τέθηκαν από τον Πρόεδρο Ερντογάν τα εξής θέματα:
Στην αρχή της ομιλίας του, ο Τούρκος Πρόεδρος ζήτησε την κατάργηση του συνόλου του παγκόσμιου πυρηνικού οπλοστασίου ή την μη ύπαρξη περιορισμών στην ανάπτυξή του.
Δεδομένου ότι η πρόταση κατάργησης των πυρηνικών όπλων είναι εκτός πραγματικότητας, είναι κατά την γνώμη μας προφανές ότι το λεπτό αυτό θέμα τέθηκε όχι για χάρη των Ιρανών, πρόσκαιρων, συμμάχων της Τουρκίας, αλλά για να καλύψει την στροφή της πολιτικής της στην απόκτηση πυρηνικών όπλων, σύμφωνα και με πρόσφατες δηλώσεις του ίδιου του Ερντογάν, που σχολιάστηκαν από τα Τουρκικά, Ελληνικά, ισραηλινά και άλλα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Το θέμα αυτό μας είχε απασχολήσει και παλαιότερα, ενώ παρουσιάστηκε αναλυτικά στην HuffPost σε πρόσφατο κείμενο Έλληνα ειδικού.
Η διαγραφόμενη αυτή εξέλιξη, αναμφίβολα θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στην παγκόσμια ισορροπία. Εδώ και πολλές δεκαετίες, οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων από άλλες χώρες, λαμβάνοντας μέτρα πρόληψης μιας τέτοιας εξέλιξης. Επισημαίνουμε ακόμα ότι η ανάπτυξη τακτικών πυρηνικών όπλων (δηλαδή μικρότερων, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο πεδίο της μάχης) από όλες πλέον τις πυρηνικές δυνάμεις φέρνει ακόμα πιο κοντά την πιθανότητα χρησιμοποίησής τους, και αναπόφευκτα, την κλιμάκωση της χρήσης τους. Χαρακτηριστική είναι η επισήμανση του Πακιστανού Πρωθυπουργού στην ίδια Γενική Συνέλευση, για πιθανότητα πυρηνικού πολέμου μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, λόγω της κατάστασης στο Κασμίρ.
Τέλος, δεν θεωρούμε καθόλου απίθανο, η πρόσφατη ενίσχυση της αντιαεροπορικής άμυνας της Τουρκίας με πυραύλους S400, να συνδέεται και με τους προαναφερθέντες σχεδιασμούς, που, εφόσον προχωρήσουν όπως προβλέπεται, εκτιμάται ότι θα ανοίξουν τους ασκούς του Αιόλου στην Μέση Ανατολή, αφού είναι βέβαιο ότι και άλλες χώρες θα ακολουθήσουν την Τουρκία σε αυτήν την επιλογή.
Στην συνέχεια, τον Τούρκο Πρόεδρο απασχόλησε η διεθνής εικόνα της Τουρκίας, ως … προστάτιδας του διεθνούς δικαίου. Η εικόνα αυτή, που προφανώς δεν έχει καμιά σχέση με την ιστορία ή την σημερινή πραγματικότητα, έχει ως στόχο την αναζήτηση «πολιτικά ορθών» πολιτικών συμμάχων, οπουδήποτε κι αν αυτοί βρίσκονται. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και οι επικοινωνιακού τύπου συναντήσεις του με Τουρκο-ισραηλινούς, με «αντισιωνιστές» ισραηλινούς ή με τον νεοεκλεγέντα Αρχιεπίσκοπο Αμερικής, ενώ παράλληλα ο ίδιος αυτοπροβάλλεται ως υπερασπιστής των απανταχού καταπιεσμένων.
Παράλληλα, το θέμα της «ισλαμοφοβίας» τέθηκε από τον ίδιο τον Ερντογάν λίγο πριν το κλείσιμο της ομιλίας του, καθώς και σε ομιλία του ιδίου, αλλά και της συζύγου του, στο περιθώριο της Συνόδου του ΟΗΕ.
Είναι κατά την γνώμη μας σαφές ότι κανένας άνθρωπος δεν πρέπει να χαρακτηρίζεται ή να διώκεται με βάση την θρησκεία του ή τις προσωπικές του πεποιθήσεις, όμως σε καμία περίπτωση αυτό δεν δικαιολογεί όσους επιθυμούν να εγκατασταθούν στις δυτικές χώρες, αμφισβητώντας παράλληλα το δημοκρατικό αξιακό τους συστήματος μέσω του «πολιτικού ισλάμ», δηλαδή της θεωρίας ότι το Ισλάμ πρέπει να καθοδηγεί την κοινωνική, πολιτική και προσωπική ζωή. Ακόμα δε περισσότερο, δεν επιτρέπεται σε χώρες απροκάλυπτα επεκτατικές και σχεδόν δικτατορικές, να επικαλούνται δικαιώματα πολιτών, για να αυξήσουν την παγκόσμια επιρροή τους.
Τέλος επισημαίνουμε ότι η ορθή, με βάση τις αρχές του Δικαίου, θέση της Ελλάδας και της Κύπρου για καταπάτηση των δικαιωμάτων τους από την Τουρκική επεκτατικότητα δεν είναι εξ ορισμού για την παγκόσμια Κοινότητα προφανής, ιδιαίτερα όταν δεν συνοδεύεται από κινήσεις ανάδειξης του προβλήματος και ισχυροποίησης της νομικής και επικοινωνιακής τους θέσης, μεταξύ άλλων, χάριν προτροπών τρίτων χωρών.
Το κυριότερο θέμα που έθεσε ο Τούρκος Πρόεδρος είναι αυτό της Συρίας, όπου διακήρυξε ότι σέβεται την εδαφική της ακεραιότητα (υπό την προϋπόθεση της εξεύρεσης μιας μόνιμης και συνολικής πολιτικής λύσης, όπως διευκρίνισε κατά την ομιλία του) και ταυτόχρονα πράττει ό,τι μπορεί για να την αμφισβητήσει.
Συγκεκριμένα, μετά την «σταθεροποίηση» της κατάστασης στην περιοχή του Ιντλίμπ (βάσει μιας κατ’ αρχήν Συμφωνίας με την Ρωσία, που στην πράξη κανένα μέρος δεν τηρεί), το βάρος της Τουρκίας πέφτει στην προσπάθεια δημιουργίας μιας ζώνης ασφαλείας κατά μήκος των συνόρων Συρίας – Τουρκίας.
Σύμφωνα με τον Τούρκο Πρόεδρο, που κατά την ομιλία του έδειξε και σχετικά σχεδιαγράμματα, στην συγκεκριμένη ζώνη θα μπορούσαν να επιστρέψουν 1 έως 2 εκατομμύρια πρόσφυγες και με επέκταση της ζώνης και στις άλλες περιοχές που ελέγχονται από τους Κούρδους, ο αριθμός να φτάσει στα 3 εκατομμύρια. Κατά το ίδιο σκεπτικό, οι πρόσφυγες θα μπορούσαν να προέρχονται από την Τουρκία (που σήμερα φιλοξενεί 3,6 εκ. Σύριους πρόσφυγες), από την Ευρώπη και από άλλες χώρες, εξασφαλίζοντας παράλληλα την ασφάλεια της Τουρκίας από την είσοδο «τρομοκρατών».
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η πρόταση του Ερντογάν για την δημιουργία της συγκεκριμένης ζώνης ασφαλείας έχει φαινομενικά επικοινωνιακό αλλά ουσιαστικά βαθύτατα αντιδημοκρατικό περιεχόμενο, ιδιαίτερα αν ληφθούν υπόψη τα εξής:
Η τεράστια πλειοψηφία (πάνω από το 90%) των Σύρων προσφύγων που φιλοξενούνται στην Τουρκία έχουν ενταχθεί στην οικονομία της Τουρκίας, συνήθως με χαρακτηριστικά αδήλωτης ή ακόμα και παιδικής εργασίας, που ρίχνει τα μεροκάματα και προκαλεί αντιδράσεις από την μεγάλη πλειοψηφία των Τούρκων εργαζομένων (σελ 84 ειδικής έρευνας). Η εκμετάλλευση των Σύρων προσφύγων οδηγεί στην εξαθλίωσή τους, παρά την διαφημιζόμενη ολιγομελή ομάδα «επιτυχημένων Σύριων επιχειρηματιών». Είναι προφανές ότι η μέριμνα της Τουρκίας για το υπόλοιπο 10% των προσφύγων που μένουν σε οργανωμένους καταυλισμούς δεν έχει καμιά σχέση με τα 40 δισ. Ευρώ που επικαλείται ο Ερντογάν ως μέχρι τώρα επιβάρυνση της χώρας του, ενώ το τελευταίο διάστημα κλείνουν συνεχώς καταυλισμοί, σε μια προσπάθεια μείωσης των δαπανών αλλά και ενίσχυσης του μη ικανοποιητικού ρεύματος επιστροφής στην Συρία των απρόθυμων, υπό τις παρούσες συνθήκες, Σύριων προσφύγων. Παράλληλα, η αυξανόμενη ένταξη των ανήλικων Σύριων σε Τουρκικά σχολεία, όπου κυρίως τα μαθήματα διδάσκονται στην Τουρκική γλώσσα, έχει σαν σκοπό τον προσεταιρισμό και την απόκτηση Τουρκικής εθνικής συνείδησης από την νεώτερη γενιά των Σύριων προσφύγων.
Στις περιοχές όπου υπήρξαν επιχειρήσεις του Τουρκικού στρατού, όπως στο Αφρίν, πρόσφατη Μελέτη Ευρωπαϊκού Ιδρύματος δείχνει με ποιον τρόπο η Τουρκία ασκεί τον πλήρη στρατιωτικό, πολιτικό και οικονομικό έλεγχο, αντί του υποτιθέμενου, κατά τους Τούρκους, παραδείγματος προς εφαρμογή.
Σύμφωνα με την «ενημέρωση» από τα ελεγχόμενα από την κυβέρνηση τουρκικά ΜΜΕ, η Τουρκία φροντίζει για τα εξής:
την ανακαίνιση σχολείων όπου τα παιδιά διδάσκονται στην Τουρκική γλώσσα από Σύριους και Τούρκους δασκάλους,
την λειτουργία Νοσοκομείου αλλά και Παραρτήματος Τουρκικού Πανεπιστημίου.
Παράλληλα, η πλειοψηφία των Κούρδων κατοίκων της περιοχής έχει εκδιωχθεί ή και δεν της έχει δοθεί η δυνατότητα επιστροφής, ενώ τα Κουρδικά έθιμα και γιορτές έχουν απαγορευτεί.
Στο θέμα της περαιτέρω στρατιωτικής επέμβασης στην Συρία, η Τουρκία πιέζει με κάθε τρόπο τις ΗΠΑ, με όχημα μια προκαταρκτική ασαφή συμφωνία στις αρχές Αυγούστου, για την δημιουργίας μιας ζώνης ασφαλείας κατά μήκος των συνόρων Συρίας – Τουρκίας. Οι ΗΠΑ, μέχρι πρόσφατα, το μόνο που ήταν διατεθειμένες να προσφέρουν ήταν οι κοινές περιπολίες χερσαίων και αεροπορικών Τουρκικών και Αμερικανικών δυνάμεων, για την αποφυγή εισόδου στην Τουρκία υποτιθέμενων ή πραγματικών «τρομοκρατών». Η ανακοίνωση το βράδυ της 06.10.2019 από τον Πρόεδρο Τραμπ της απόφασης για αποχώρηση των στρατευμάτων των ΗΠΑ από την ζώνη αυτή, δίνει ουσιαστικά το πράσινο φως για την έναρξη στρατιωτικών επιχειρήσεων.
Η παρουσίαση, προ ολίγων ημερών, του πλήρους Τουρκικού σχεδίου, για την εγκατάσταση κατ’ αρχήν 1.000.000 προσφύγων στην συγκεκριμένη ζώνη, υπό οικονομικά μη βιώσιμες συνθήκες, και με σχολεία και τζαμιά που ουσιαστικά θα βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Τουρκίας, προδιαγράφει μια επανάληψη του μοντέλου που εφαρμόστηκε στην κατεχόμενη Κύπρο για την ισλαμοποίηση και Τουρκοποίηση του βόρειου τμήματος του νησιού.
Οι έντονες αντιδράσεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ, προερχόμενες από όλες τις πλευρές, δείχνουν ότι η αναζήτηση συνενόχων της Τουρκίας ή «Πόντιων Πιλάτων» για το προμελετημένο έγκλημα της εθνοκάθαρσης του γενναίου Κουρδικού λαού, δεν πρόκειται να έχει θετικό αποτέλεσμα.
Το επόμενο θέμα που ανέφερε ο Τούρκος Πρόεδρος είναι η πρόθεση της Τουρκίας να «υπερασπίσει τα δικαιώματα της Τουρκίας και των Τουρκοκυπρίων στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο», θέμα Ελληνικού και Κυπριακού ενδιαφέροντος. Η πρόσφατη απόφαση για παράταση/ανανέωση της αμυντικής συμφωνίας με τις ΗΠΑ, καθώς και η εκδήλωση της συμπαράστασης των Ευρωπαίων εταίρων στην Ελλάδα και την Κύπρο, έχουμε την γνώμη ότι θα πρέπει να ενταχθούν επικοινωνιακά και ουσιαστικά σε ένα συνολικό στρατηγικό πλαίσιο, με σκοπό την περαιτέρω θωράκιση της Ελληνική επικράτειας αλλά και τα βήματα που θα οδηγήσουν στην ανακήρυξη της ΑΟΖ.
Έχοντας σχολιάσει πρόσφατα το θέμα αυτό, στο κείμενο με τίτλο «Πρόληψη και αποτροπή των Τουρκικών γεωτρήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο», δεν θα ήθελα να προσθέσω κάτι περισσότερο.
Το Παλαιστινιακό ήταν ένα ακόμα θέμα που σχολίασε ο Τούρκος Πρόεδρος. Οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας, που είχαν πληγεί σοβαρά το 2010 με το επεισόδιο με το πλοίο Μαβί Μαρμαρά, μετά από προσπάθειες αυτόκλητων μεσολαβητών, φάνηκε να διορθώνονται, όταν στα μέσα το 2016, εγκρίθηκε από τις δύο πλευρές μια Συμφωνία, που θεωρητικά τερμάτιζε την κρίση. Στην πραγματικότητα, τα συμφέροντα Ισραήλ και Τουρκίας είχαν στο μεταξύ ουσιαστικά αποκλίνει, αφού:
Σε οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο, η Τουρκία από βασικός πελάτης της Ισραηλινής αμυντικής βιομηχανίας πριν την κρίση του 2010, έγινε ανερχόμενος ανταγωνιστής της.
Σε πολιτικό-ιδεολογικό επίπεδο, λόγω της συμβολικής σημασίας για τον μουσουλμανικό κόσμο του Παλαιστινιακού ζητήματος, η προσπάθεια της Τουρκίας να προβληθεί ως ηγέτης του ισλαμικού χώρου, την έφερε σε λεκτική και ουσιαστική αντιπαράθεση με το Ισραήλ.
Η επιτυχημένη, κατ’ αρχήν, εκμετάλλευση της Αραβικής Άνοιξης από την Μουσουλμανική Αδελφότητα στις γειτονικές του Ισραήλ χώρες, έθεσε σε κίνδυνο τις ισορροπίες που με κόπο το Ισραήλ είχε δημιουργήσει. Η υποστήριξη από τον Ερντογάν αυτών των δυνάμεων, καθώς και η προσπάθειά του να αποκομίσει όφελος από την, για διάφορους λόγους, αποδυνάμωση των γειτονικών του Αραβικών χωρών (Συρία, Ιράκ), τον έφερε σε σύγκρουση με το Ισραήλ.
Τα ενεργειακά θέματα και κυρίως η αξιοποίηση των κοιτασμάτων στο Ισραήλ ή από Ισραηλινές Εταιρείες στην Κύπρο και οι επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο ήταν το κερασάκι στην τούρτα των έντονα διιστάμενων στο παρόν και το ορατό μέλλον στρατηγικών συμφερόντων των δύο χωρών.
Στο προκείμενο, έχουμε την γνώμη ότι η τρέχουσα προσέγγιση του Παλαιστινιακού θέματος από τις κυβερνήσεις του Ισραήλ, δεν είναι μακροπρόθεσμα προς το συμφέρον του. Μια νέα όμως πολιτική, θα πρέπει οι ίδιοι οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι να την επιδιώξουν, προς το συμφέρον των δύο λαών.
Σημειώνουμε ακόμα ότι ο Τούρκος Πρόεδρος έθεσε εν συντομία και άλλα θέματα, όπου η Τουρκία έχει αναμιχθεί, όπως της Λιβύης (όπου Τουρκικά τεθωρακισμένα ανέκοψαν την επίθεση του Στρατηγού Χαφτάρ για την κατάληψη της Τρίπολης), άλλων διεθνών ή τοπικών διενέξεων (Υεμένη, Κασμίρ, Αφγανιστάν, κλπ).
Στο κλείσιμο της ομιλίας του, ευχήθηκε ελευθερία, ειρήνη, ευτυχία, δικαιοσύνη και ένα ειρηνικό και ασφαλές μέλλον, χωρίς όμως να διευκρινίζει εάν σε αυτό το μέλλον περιλαμβάνονται, αντίστοιχα, όσοι δεν συμφωνούν με τις πολιτικές του επιλογές, οι Κούρδοι, οι 150.000 απολυμένοι δημόσιοι λειτουργοί και οι ανασφάλιστες οικογένειές τους, οι εκατοντάδες κατηγορούμενοι που καταδικάζονται, συχνά χωρίς ουσιαστικά στοιχεία, σε «επιβαρυμένα» ισόβια δεσμά και οι 77.000 κατηγορούμενοι που αναμένουν προφυλακισμένοι την δίκη τους.