Ακόμη μια τραγωδία με ξεριζωμένους ανθρώπους που πολύ σύντομα θα ξεχαστεί. Αν κάποιος από τους ανθρώπους που ήταν στο σκάφος και το παιδί του βρεθούν σε τρεις μήνες στον δρόμο μας την ώρα που απολαμβάνουμε παγωτό στις διακοπές μας και μας πουν ότι πεινάνε, το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα του δώσουμε ούτε μισό ευρώ και θα τραβήξουμε και την τσάντα μας για να μην μας την κλέψουν.
Το μεταναστευτικό είναι ένα πολύ μεγάλο ζήτημα, που δεν αφορά μόνο την Ελλάδα και που εμπεριέχει πολλές διαστάσεις. Έχει οικονομική διάσταση, εθνική, ηθική, συναισθηματική. Το να λέμε «μετανάστες» στοιβάζοντας αυτούς τους ανθρώπους σε ένα σακί για πατάτες προκειμένου να εκφράσουμε εμείς πολιτικές πεποιθήσεις, κομματικές θέσεις, ευαισθητοποίηση, θρησκευτικό αίσθημα, ανασφάλεια για το ηρωικό μας γένος ή οτιδήποτε άλλο θα αποβεί ακόμη μια φορά μάταιο και κοινωνικά επικίνδυνο. Το ζήτημα αυτό είναι ένας ιδανικός χώρος για διχόνοια, που με τη σειρά της φέρνει κοινωνική αστάθεια και πολλές φορές και εγκληματικότητα.
Στη δεκαετία του 1990 οι μετανάστες μας βόλευαν. Μάζευαν τις ελιές μας, φρόντιζαν τους παππούδες μας και καθάριζαν τα σπίτια μας. Αν κάναμε συζητήσεις μαζί τους και τους αντιμετωπίζαμε ως ισότιμους ανθρώπους, καταλαβαίναμε πολύ εύκολα ότι ήταν άνθρωποι σαν εμάς, με χαρίσματα, με προσόντα, με συναισθήματα, απλώς γεννημένοι σε μέρη με άσχημες συνθήκες ζωής. Τώρα τα παιδιά μας παίζουν με τα παιδιά αυτών των ανθρώπων, που δεν ξεχωρίζουν καθόλου.
Αλλά τώρα έρχονται άλλοι μετανάστες, με θρήσκευμα που δεν διαπραγματεύονται, με άλλο χρώμα δέρματος και άλλα ρούχα. Πολύ δυσκολότερα μπορούν να αφομοιωθούν, ενώ πολύ συχνά συνδέονται στις αναπαραστάσεις μας με φρικτή βία, επειδή στις χώρες τους πολλές φορές υπάρχουν θρησκευτικές ή πολιτικές εξουσίες που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η κατάσταση είναι ακόμη πιο περίπλοκη, σε συνδυασμό με τις πολύ δύσκολες συνθήκες που υπάρχουν πια στη δική μας χώρα, οπότε τα συναισθήματά μας είναι ιδιαιτέρως έκρυθμα. Έντονος φόβος, απαξίωση, μίσος ή το αντίθετο, θυμός για την αδικία και διάθεση για την προστασία αυτών των ανθρώπων με οργή και μίσος για τους διαφωνούντες.
Για να μην λέμε πολλά, ένα είναι σίγουρο και ισχύει και για τις δύο πλευρές. Το μίσος δεν θα φέρει ποτέ ούτε κοινωνική σταθερότητα και ασφάλεια, ούτε ανθρωπισμό. Αν κάτι χρειαζόμαστε, είναι μόνο ψυχραιμία και περισσότερη ωριμότητα. Αντίληψη ότι μια περίπλοκη κατάσταση δεν είναι άσπρη ή μαύρη.
Σε κάποιο ίδρυμα παιδικής προστασίας συνάντησα στη διάρκεια της πανδημίας μια κοπέλα Αφρικανικής καταγωγής, που μεγάλωσε με τη βοήθεια του ιδρύματος. Την υποστήριξαν κατά τη φοίτησή της στο σχολείο και τη βοήθησαν να σπουδάσει. Τώρα είναι νοσηλεύτρια και παντρεμένη. Ήταν χαμογελαστή και καλοσυνάτη και δήλωσε βαθιά ευγνώμων για τη βοήθεια που είχε. Αυτή η κοπέλα μπορεί αύριο να βοηθήσει το παιδί μου. Με συγκινεί το ότι κατάφερε να ορθοποδήσει σε συνθήκες που εμείς δεν μπορούμε ούτε καν να φανταστούμε. Αν κάποιοι άνθρωποι προσπάθησαν για αυτό, είναι μια δικαίωση και κάτι που σε κάνει να νιώθεις πως αξίζει να βοηθάμε τα παιδιά όλου του κόσμου. Πρόσφατα, επίσης, παρακολούθησα μια δράση με ασυνόδευτα προσφυγόπουλα σε εφηβική ηλικία. Ζωγράφιζαν και χαμογελούσαν, όπως τα παιδιά μας και έχασαν τις οικογένειές τους, πέρασαν μόνα τους από διακινητές, άγριες θάλασσες και μια ζωή ως τώρα υπέρτατης αβεβαιότητας.
Κάποτε δέχτηκα επίθεση από μετανάστη, ναι, υπάρχει κι αυτή η πλευρά, όπως υπάρχει και η πλευρά της εθνικής ασφάλειας και των διαθέσιμων ελληνικών πόρων, που καθιστά περίπλοκο τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αντιμετωπίζονται ανθρωπιστικά αυτοί οι άνθρωποι.
Εν κατακλείδι, όταν μιλάμε για το μεταναστευτικό δεν χρειάζεται να βιαστούμε να «πάρουμε πλευρά». Αυτό έχει φανεί στο πρόσφατο παρελθόν μας ιδιαίτερα καταστρεπτικό για την κοινωνία. Οι ατέλειωτοι μονόλογοι που έχουν την ίδια αρχή, μέση και τέλος, η επιθετικότητα, τα δάκρυα όταν είμαστε απρόθυμοι να σηκωθούμε από τον καναπέ για να βοηθήσουμε, δεν πρόκειται να σώσουν ποτέ ούτε τη χώρα μας, ούτε τους μετανάστες.