Η πιο σημαντική – και μυστηριώδης- «μπάλα ποδοσφαίρου» (football) στον κόσμο δεν είναι καν...μπάλα.
Επισήμως ονομάζεται «Presidential Emergency Satchel» και είναι ένας ογκώδης χαρτοφύλακας που περιέχει σχέδια που έχουν να κάνουν με έναν ενδεχόμενο πυρηνικό πόλεμο, ενώ επιτρέπει στον πρόεδρο των ΗΠΑ να μεταδώσει εντολές χρήσης πυρηνικών όπλων στο Πεντάγωνο. Τη μεταφέρει ένας αξιωματικός που δεν είναι ποτέ πολύ μακριά από τον πρόεδρο- είτε ανεβαίνει σε ελικόπτερο είτε βγαίνει από συναντήσεις με άλλους ηγέτες.
Πέρα από αυτά, ελάχιστα είναι ωστόσο γνωστά για τη βαλίτσα αυτήν, η οποία, για πολλούς, συμβολίζει την ισχύ του προέδρου των ΗΠΑ.
Ο Γουίλιαμ Μπερ, αναλυτής στο National Security Archive στο George Washington University, δημοσίευσε μια αναφορά την Τρίτη όπου παρουσιάζονταν λεπτομέρειες για σχετική του έρευνα. Μεταξύ άλλων, ο Μπερ βρήκε πως η «μπάλα» κάποτε περιείχε προεδρικά διατάγματα που κάποιοι στην κυβέρνηση των ΗΠΑ θεωρούσαν ότι ήταν πιθανότατα παράνομα και άχρηστα (δεδομένου ότι δεν θα είχαν μείνει και πολλοί ζωντανοί για να τα εφαρμόσουν σε περίπτωση πυρηνικού ολοκαυτώματος).
Ο Μπερ, που πέρασε τριάντα χρόνια κάνοντας έρευνες και γράφοντας για σχεδιασμούς περί πυρηνικού πολέμου και ιστορίας, μίλησε πρόσφατα στο Associated Press για την ιστορία της «πυρηνικής μπάλας».
Τι είναι η «πυρηνική μπάλα»; Γιατί πήρε αυτό το όνομα;
Στην αρχή υπήρχε το «σακίδιο/ βαλίτσα έκτακτης ανάγκης» (emergency satchel) του προέδρου, ή η «μαύρη τσάντα». Κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1950, ο πρόεδρος Ντουάιτ Αϊζενχάουερ και οι σύμβουλοί του ανησυχούσαν για το ενδεχόμενο μιας αιφνιδιαστικής πυρηνικής επίθεσης. Για να μπορεί ο πρόεδρος να πάρει γρήγορα αποφάσεις επί τόπου, ένας στρατιωτικός βοηθός άρχισε να μεταφέρει μια τσάντα με έγγραφα που θα βοηθούσαν τον πρόεδρο να επικοινωνήσει με το Πεντάγωνο ή άλλα στρατιωτικά αρχηγεία.
Το σακίδιο αυτό περιελάμβανε επίσης προεδρικές διακηρύξεις/διατάγματα (Presidential Action Documents, PEADS) που κήρυτταν εθνική κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και επέκτειναν τις εκτελεστικές εξουσίες για την αντιμετώπιση της κρίσης. Αρχικά η τσάντα και ο βοηθός ακολουθούσαν τον πρόεδρο μόνο στα ταξίδια εκτός Ουάσινγκτον, ο Αϊζενχάουερ την πέρασε στον Τζον Κένεντι και κάποια στιγμή στις αρχές της δεκαετίας του 1960 έγινε γνωστή ως μπάλα ποδοσφαίρου (football), καθώς στην οικογένεια Κένεντι άρεσε το «touch football» (ράγκμπι).
Γιατί είναι τόσο μεγάλο το ενδιαφέρον για αυτήν;
Η εξήγηση για το ενδιαφέρον είναι η μυστικότητα και το θέμα του πυρηνικού κινδύνου. Η ιδέα ενός στρατιωτικού βοηθού που ακολουθεί τον πρόεδρο, κουβαλώντας μια κλειδωμένη τσάντα με μυστικές πληροφορίες για τα πυρηνικά όπλα, αποτελεί ρουτίνα για την προεδρία των ΗΠΑ, ωστόσο συναρπάζει δημοσιογράφους, ιστορικούς και το κοινό. Η ιδέα πως ο πρόεδρος πρέπει να μπορεί να πάρει γρήγορα αποφάσεις σε μια επικίνδυνη στιγμή εμπεριέχει τον απόλυτο κίνδυνο των πυρηνικών όπλων. Το ότι το συγκεκριμένο σύστημα (η «μπάλα») υπάρχει από τη δεκαετία του 1950 βαθαίνει το «μυστήριο».
Οι αλλαγές επί Κάρτερ
Η «μπάλα» περιείχε διατάγματα εκτάκτου ανάγκης που, όπως διαπιστώθηκε επί Κάρτερ, δεν είχαν επικαιροποιηθεί για χρόνια. Και υπήρχαν επίσης προβληματισμοί για τη νομιμότητα κάποιων εξ αυτών, ενώ επίσης αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου αναγνώρισαν πως η καταστροφή που θα προκαλούσε ένας πυρηνικός πόλεμος θα τα καθιστούσε κενά νοήματος. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 οι προεδρικές οδηγίες είχαν αναθεωρηθεί, μα δεν αποκαλύφθηκε το πώς. Το αν υπάρχουν ακόμη αμφιβολίες για τη νομιμότητά τους παραμένει ανοιχτό ως ερώτημα.
Έχει και ο αντιπρόεδρος;
Όταν ο Ρίτσαρντ Νίξον ήταν αντιπρόεδρος του δόθηκε μια μαύρη τσάντα. Ο επόμενος αντιπρόεδρος, Λίντον Τζόνσον, αρνήθηκε να λάβει μαύρη τσάντα. Όταν δολοφονήθηκε ο Κένεντι, κορυφαίοι στρατιωτικοί αξιωματούχοι ανησυχούσαν πως ο νέος πρόεδρος δεν ήξερε τι ήταν στη «μπάλα», οπότε διασφάλισαν πως ένας στρατιωτικός βοηθός τον ενημέρωσε αφού έφτασε στην Ουάσινγκτον.
Δεν έχει γίνει γνωστό αν κάποιοι από τους επόμενους αντιπροέδρους, από τον Χιούμπερτ Χάμφρεϊ ως τον Νέλσον Ροκφέλερ είχαν στρατιωτικό βοηθό να τους ακολουθεί με «μπάλα». Μα ο πρόεδρος Κάρτερ γνώριζε για το θέμα και διασφάλισε πως ο δικός του αντιπρόεδρος, Γουόλτερ Μοντάλε, είχε έναν βοηθό να κουβαλάει μια «μπάλα».