Καθ′ όλη τη διάρκεια της ιστορίας, οι επιτύμβιες στήλες έχουν χρησιμεύσει ως σπαρακτικές αντανακλάσεις της ζωής και του θανάτου των εκλιπόντων. Μπορεί να είναι τρυφερά αφιερώματα σε χαμένα αγαπημένα πρόσωπα, να θυμίζουν τις αρετές και τα επιτεύγματά τους ή, όπως σε ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις, να είναι σκανδαλωδώς αποκαλυπτικοί. Τέτοια είναι η περίπτωση της επιτύμβιας στήλης του Αφροδίσιου της Αλεξάνδρειας Τρωάδας, ένα τέχνεργο που φιλοξενείται πλέον στο Λούβρο, το οποίο ξεχωρίζει ίσως ως η πιο... αμήχανη επιτύμβια στήλη που έχει ανακαλυφθεί ποτέ.
Μια ιστορία προδοσίας και τραγωδίας
Η επιγραφή στην επιτύμβια στήλη του Αφροδίσιου είναι μια δραματική και βαθιά προσωπική αφήγηση που παραπέμπει περισσότερο σε... σαπουνόπερα παρά σε «ύστατο χαίρε» . Η επιγραφή που μεταφράστηκε πρόσφατα στα αγγλικά από τον Έλληνα ιστορικό Άγγελο Χανιώτη και την έφερε στο φως της δημοσιότητας ο Roko Rumora στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αποκαλύπτει μια ιστορία προδοσίας, πάθους και δολοφονίας.
Η ταφόπλακα γράφει:
«Περαστικέ, Αφροδίσιος είναι το όνομά του. Είμαι πολίτης της Αλεξάνδρειας Τρωάδας και αρχηγός του χορού. Πεθαίνω με τον πιο θλιβερό θάνατο εξαιτίας της γυναίκας μου, της βρωμερής μοιχαλίδας (την οποία ο Δίας θα καταστρέψει). Ο κρυφός εραστής της ο Λύχων -ένα μέλος της δικής μου οικογένειας!- με κατακρεούργησε, όταν ήμουν ακόμα στα νιάτα μου. Με πέταξε από ψηλά σαν να ήμουν δίσκος. Ήμουν είκοσι χρονών, γεμάτος ομορφιά, όταν οι Μοίρες σφράγισαν το πεπρωμένο μου και με έστειλαν προς τέρψη του Άδη».
Αυτή η επιγραφή είναι μοναδική ως προς την ωμή και αφιλτράριστη απεικόνιση της προσωπικής κακοτυχίας του αδικοχαμένου Αφροδίσιου . Αφήνει ελάχιστα στη φαντασία και παρέχει μια ζωντανή εικόνα του δραματικού τέλους που γνώρισε ο νεαρός απατημένος συζύγος.
Η Αλεξάνδρεια Τρωάς
Η Αλεξάνδρεια Τρωάς ήταν ελληνιστική πόλη που βρισκόταν στα παράλια της Μικράς Ασίας, απέναντι (λίγο νοτιότερα) από την Τένεδο, στην σημερινή επαρχία Τσανάκκαλε της Τουρκίας. Ενας πολυσύχναστος κόμβος εμπορίου και πολιτισμού κατά την ελληνιστική αλλά και τη ρωμαϊκή περίοδο. Φιλοξενούσε πολλές δημόσιες και πολιτιστικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων των χορών, των οποίων ηγείτο ο Αφροδίσιος. Αυτός ο ρόλος υποδηλώνει ότι ήταν ένα πρόσωπο με κάποιο κύρος μέσα στην κοινότητα, γεγονός που καθιστά τη σκανδαλώδη φύση του θανάτου του ακόμη πιο σοκαριστική.
Αυτό που κάνει αυτή την επιτύμβια στήλη ιδιαίτερα σκανδαλιστική είναι ο ειλικρινής και δημόσιος χαρακτήρας της κατηγορίας. Σε αντίθεση με τις τυπικές επιτύμβιες στήλες που αποσκοπούν στη διατήρηση της αξιοπρέπειας και της τιμής του αποθανόντος, αυτή η επιγραφή ξεσκεπάζει ένα βαθιά προσωπικό και ντροπιαστικό επεισόδιο σε κοινή θέα. Αποτελεί μια έντονη υπενθύμιση ότι οι αρχαίοι δεν ήταν τόσο διαφορετικοί από εμάς στην ικανότητά τους να επιδεικνύουν δημόσια τα προσωπικά τους παράπονα.
Στην περίπτωση του Αφροδίσιου, η επιτύμβια στήλη του εξασφαλίζει ότι η τραγική ιστορία της προδοσίας και της δολοφονίας του θα μνημονεύεται για τις επόμενες γενιές, μια διαρκή, αν και ταπεινωτική, κληρονομιά.
Πηγή: The Archaelogist