Όταν μιλάμε για τρομακτική μουσική, οι Franz Liszt και Richard Wagner είναι οι μετρ του είδους, γράφει το Quartz. Και η συνταγή για να κάνεις ένα κομμάτι να σου σηκώνει την τρίχα από τον φόβο, είναι δύο βασικά συστατικά: μια απαγορευμένη αλληλουχία από νότες γνωστή ως «Η μουσική του Σατανά» και ένας τρομακτικός μικρός ύμνος Γρηγοριανών μοναχών για την Αποκάλυψη.
Ο διάβολος στη μουσική
Πίσω στον Μεσαίωνα, η μουσική της Δύσης γραφόταν ως επί το πλείστον για να επαινέσει τον Θεό -και ως εκ τούτου έπρεπε να ακούγεται ευχάριστη. Για τους συνθέτες της εποχής αυτό ήταν εύκολο. Οποιοσδήποτε χρησιμοποιήσει μόνο τα λευκά πλήκτρα στο πιάνο και πατήσει έναν συνδυασμό από δύο νότες, θα φτιάξει εύκολα μια χαρμόσυνη αρμονία.
Μόνο σε μια περίπτωση δεν ισχύει αυτό.
Τις νότες F και B. Αν παιχτούν σε σειρά ή ταυτόχρονα δίνουν ένα απόκοσμο ήχο (θα το βρείτε στο «Purple Haze» του Jimi Hendrix ή στο «Enter Sandman» των Metallica ή σε κάποιο θρίλερ).
Στην εποχή του Μεσαίωνα το ονόμαζαν «diabolus in musica» -κυριολεκτικά, ο διάβολος στη μουσική. Στην εποχή μας το ονομάζουμε τρίτονο.
«Ο λόγος που είναι ανατριχιαστικό είναι ότι είναι ”άλυτο”, δεν ξέρεις που πηγαίνει αλλά δεν μπορεί να σταματήσει εκεί» λέει ο Gerald Moshell, καθηγητής μουσικής στο Trinity College.
Για να το εξηγήσουμε διαφορετικά. Εάν αλλάξετε μια από τις δύο νότες, θα έχετε μια ωραία αρμονία.
Ο ύμνος των μοναχών
Την ίδια περίοδο που οι συνθέτες απολάμβαναν τη μουσική του διαβόλου, πειραματιζόντουσαν με ένα άλλο κομμάτι μεσαιωνικής προέλευσης από τη Ρωμαιοκαθολική μουσική: έναν ύμνο του 13ου αιώνα που ονομαζόταν «Dies Irae», που στα λατινικά σημαίνει «Ημέρα της οργής».
Τραγουδισμένη a-capella από τους μοναχούς, η μελωδία είναι πολύ μυστηριώδης. Στην εποχή του Ρομαντισμού το χρησιμοποίησαν για να φτιάξουν μουσική που έβγαζε μια μοχθηρότητα. Ένα παράδειγμά η Symphonie Fantastique του Berlioz, το 1830 (περίπου στο 3.25 του βίντεο).
Το συναντάμε επίσης στη μουσική των Johannes Brahms, Charles Gounod, Pyotr Tchaikovsky, Frederic Chopin και Sergei Rachmaninoff.
Σύμφωνα όμως με το Quartz αυτός που το καθιέρωσε ήταν ο Liszt -που ήταν και στην πρεμιέρα του Symphonie Fantastique.
Έχοντας μια εμμονή με το θέμα του θανάτου, του κακού και του διαβόλου, ο Liszt συνδύασε τόσο τον ύμνο των μοναχών, όσο και το τρίτονο σε αρκετά κομμάτια του.