Είμαστε σε περίοδο καύσωνα, μέσα σε χώρους με κλιματιστικά κι ανεμιστήρες θα κουνάμε βεντάλιες και θα λέμε εκνευρισμένοι πόσο απαίσια έχουν γίνει τα καλοκαίρια. Είναι γεγονός. Αλλά η συζήτηση για το περιβάλλον δεν είναι δυνατόν να σταματά εκεί. Είναι πλέον απαραίτητο να διαμορφώσουμε περιβαλλοντική συνείδηση κι αυτό δεν είναι πολυτέλεια. Είναι θέμα επιβίωσης.
«Ήταν φρικτό αυτό που έγινε στα Τέμπη», μου είπε ένας γνωστός. «Ξέρουμε πώς είναι το πολιτικό σύστημα, τουλάχιστον ας μην βάζουν ανίκανα άτομα σε θέσεις ευθύνης. Ας τους είχαν διορίσει στο Υπουργείο Περιβάλλοντος». Το περιβάλλον ακόμη θεωρείται κάτι ασήμαντο, κάτι που δεν μας αφορά ουσιαστικά. Η άγνοιά μας για την κατάσταση του πλανήτη υποβιβάζει τρομακτικά το θέμα. Στην πραγματικότητα βιώνουμε τα αποτελέσματα της έλλειψης ηθικής και των κακών επιλογών των προηγούμενων δεκαετίων, τις αρχές των οποίων δυστυχώς φέρουμε μέσα μας ακόμη.
Στη δεκαετία του 1980 και του 1990 οι οικολόγοι σίγουρα θεωρούνταν γραφικοί. Ήταν μια ενόχληση για τις κυρίες που φορούσαν γούνες ή αγόραζαν καλλυντικά που φτιάχνονταν σε εργαστήρια με φυλακισμένα ζώα. Κάποιοι περίεργοι που φορούσαν πορτοκαλί γιλέκα έκαναν εκστρατείες στις θάλασσες και επιτέλους, πότε είδαμε αρκούδα για να ασχοληθούμε με αυτήν; Ασήμαντες λεπτομέρειες σε μια κοινωνία που έπαιρνε πολύ στα σοβαρά το χρήμα και την καλοπέραση νομίζοντας πως θα υπάρχει για πάντα.
Δεκαετίες μετά η ζωή δεν είναι καθόλου ρόδινη. Η έλλειψη μέτρου και η αυθαιρεσία της προηγούμενης γενιάς έφερε μεγάλες καταστροφές. Πλημμύρες, γιατί σπίτια χτίστηκαν σε ρέματα και φονικές πυρκαγιές σε κατοικημένες περιοχές γιατί τα δάση θεωρήθηκαν όμορφο μέρος για εξοχικά σπίτια. Νησιά που τα καταπίνει ο τουρισμός χωρίς γιατρούς και χωρίς δασκάλους. Νόμοι που ποτέ δεν έγιναν σεβαστοί και πλήρης έλλειψη ευθύνης και γνώσεων από ανθρώπους σε καίριες θέσεις.
Όλα να γίνονται χωρίς σχεδιασμό και πάντα κάποιοι να επωφελούνται οικονομικά από αυτόν τον άρρωστο ατομικισμό, με τον οποίο μεγαλώσαμε. Το σπίτι μου, τα πτυχία μου, η επαγγελματική μου επιτυχία, η αναψυχή μου και τα παιδιά μου να σπουδάσουν σε καλή σχολή για να έχουν το σπίτι τους, την επαγγελματική τους επιτυχία, την αναψυχή τους. Μικρή ασήμαντη λεπτομέρεια και συγγνώμη, αν χαλάει το όνειρο. Θα έχουν οξυγόνο;
Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη μέρα των διακοπών πριν λίγα χρόνια, που δεν μπορούσαμε να βγούμε από το σπίτι γιατί έξω δεν μπορούσες να ανασάνεις. Οι φωτιές ήταν πολύ μακριά μα ο ουρανός είχε το πιο μουντό σταχτί χρώμα και μύριζες στάχτη. Νιώθαμε πως βρισκόμασταν σε ένα σκηνικό Αποκάλυψης. Ένα κοριτσάκι θα γιόρταζε τα γενέθλιά του στην παιδική χαρά. Πήγαμε όλοι τρομαγμένοι, άκεφοι, χωρίς να ξέρουμε τι θα ξημερώσει την άλλη μέρα, σοκαρισμένοι. Δεν ξέραμε καν αν τα παιδιά μας κινδύνευαν σε αυτήν την ατμόσφαιρα. Τα παιδιά φορούσαν τριγωνικά, πολύχρωμα καπέλα κι έκαναν τσουλήθρα και οι γονείς των αρχών του 21ου αιώνα κατάχλωμοι, γεμάτοι ανησυχία να δέχονται ακόμη ένα χτύπημα σε μια κοινωνία που έδειχνε πάλι τα σαθρά της θεμέλια.
Οι ίδιοι γονείς αναρωτιούνται τώρα τι να κάνουν τα παιδιά τους στους 45 βαθμούς, αν είναι ασφαλές να βρίσκονται σε καλοκαιρινούς χώρους δημιουργικής απασχόλησης κι αν όχι πώς θα τα αντέξουν όσο αυτά χοροπηδάνε στο κεφάλι τους μέσα στο σπίτι, όπου δουλεύουν.
Αν είχαμε την υπομονή να παρακολουθήσουμε ένα ντοκιμαντέρ για τη φύση, θα καταλαβαίναμε ότι τα φυτά, τα ζώα και τα έντομα δεν είναι απλώς τυχάρπαστα όντα που βρίσκονται στον δρόμο μας για να μας ενοχλήσουν ή για να διακοσμήσουν τον περίγυρό μας. Είναι μέρη ενός τεράστιου και περίπλοκου συστήματος, που λειτουργεί με σοφία και ισορροπία. Ο άνθρωπος, το πιο έξυπνο ζώο δυστυχώς αποδείχθηκε άγρια αχόρταγο και με κάθε τρόπο απειλεί αυτήν την ισορροπία. Είναι δε εντελώς τυφλό απέναντι στη σοφία της φύσης και απέναντι στη δική του αδυναμία και ανοησία. Τιμωρείται με τραγικό τρόπο μα ποτέ δεν παίρνει το μήνυμα γιατί δεν βλέπει πέρα από τη μύτη του. Το πιο λυπηρό είναι ότι οι ζωές που χάνονται είναι πολλές φορές ζωές αθώων.
Ο άνθρωπος βέβαια εκτός από τη στυγερή ή την ανόητη πλευρά του έχει και άλλες πλευρές. Μπορεί να συνεργάζεται, μπορεί να αφιερώνει τη ζωή του σε έναν σκοπό που δεν είναι αποκλειστικά η προσωπική του ευημερία, μπορεί να σκέφτεται πιο ρεαλιστικά το μέλλον και να οραματίζεται την αλλαγή. Τα ακόλουθα λόγια της πασίγνωστης οικολόγου, Τζέιν Γκούνταλ, σε ένα ντοκιμαντέρ που πρόσφατα είδα, δεν είναι ρομαντικά, είναι η αλήθεια. Μάλλον δεν τη συνειδητοποιούμε γιατί η αρνητικότητα γύρω μας μάς ρουφάει και μας κάνει να νιώθουμε εντελώς αδύναμοι. «Αν κάνεις ηθικές επιλογές στη ζωή σου, επηρεάζεις τον πλανήτη κάθε μέρα. Μπορεί να νομίζεις πως δεν κάνεις πολλά, μα αν ένα εκατομμύριο άνθρωποι κάνουν ηθικές επιλογές κάθε μέρα, το αποτέλεσμα μεγαλώνει».
Υπάρχει μια γνωστή ινδιάνικη ιστορία που λέει πως έχουμε μέσα μας έναν λύκο, που είναι η απληστία, η ζήλια, η αλαζονεία, η υπεροψία, τα ψέματα κι έναν λύκο που είναι η ειρήνη, η ελπίδα, η ταπεινοφροσύνη, η γενναιοδωρία, η ευσπλαχνία. «Ποιος λύκος νικάει;», ρωτάει ο εγγονός τον παππού του. «Αυτός που θα θρέψεις», του απαντάει.
Έτσι λοιπόν η κοινωνία μας πρέπει κάποια στιγμή να ξυπνήσει από τον μεγάλο της ύπνο και να καταλάβει ότι δεν έχει πια περιθώρια να θρέφει άλλο τον λάθος λύκο.