Η διαχρονικά κορυφαία φυσιογνωμία του βρετανικού rock που ονομάζεται Peter Hammill κυκλοφόρησε το 1974 το album «The Silent Corner And The Empty Stage». Ηταν μια εντελώς αυθόρμητη επιλογή το να δανειστώ τον τίτλο του αλλά αντιστρέφοντας τον για αυτόν του κειμένου για τις δύο συναυλίες με τα θεατρικά τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου με τις οποίες έγινε η – υποχρεωτική λόγω συνθηκών – καθυστερημένη έναρξη του εφετινού προγράμματος του Ηρωδείου.
Οι συναυλίες αυτές ήταν ειδική παραγγελία/ανάθεση του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου στην οικογένεια και τους στενούς συνεργάτες του Θάνου Μικρούτσικου και επρόκειτο να αποτελέσουν την έναρξη του Φεστιβάλ τον Μάιο αλλά φυσικά η πανδημία και η καραντίνα ανάγκασαν να μετατεθούν περίπου δύο μήνες αργότερα. Οφείλω να ομολογήσω ότι, όπως άλλωστε ήταν αναμενόμενο, η πρώτη συναυλία με παρουσία κοινού στην μετά – κορωνοϊό εποχή ήταν αρκετά παράξενη εμπειρία σε όλα τα στάδια της, από τον τρόπο εισόδου στο θέατρο, φορώντας μάσκα την οποία επιτρέπεται να βγάλεις μόνον όταν καθίσεις στη θέση του ενώ μόλις σηκωθείς πρέπει να την ξαναβάλεις αμέσως (το ίδιο ισχύει και για τος συντελεστές των παραστάσεων οι οποίοι/ες την βγάζουν ακριβώς πριν βγουν στη σκηνή και την ξαναφορούν μόλις βγουν από αυτήν) μέχρι τα πρωτόφαντα κενά ανάμεσα στις θέσεις στις κερκίδες. Αυτό δεν εμπόδισε βέβαια το να γεμίσει το Ωδείον Ηρώδου του Αττικού και τις δύο βραδιές με περίπου δύο χιλιάδες θεατές/ιες, το μάξιμουμ δηλαδή που επιτρέπουν τα μέτρα ασφαλείας για τον χώρο αυτό και ενώ μάλιστα η γενική πρόβα της προηγουμένης κατέληξε να είναι μια κανονική παράσταση με το Ηρώδειο επίσης πλήρες για τα νέα δεδομένα, τόσοι πολλοί/ές ήθελαν να παρακολουθήσουν την παράσταση. Απολύτως φυσιολογικό γεγονός καθώς επρόκειτο για έργα που στην συντριπτική πλειοψηφία τους παρουσιάζονταν ζωντανά για πρώτη φορά και με την συγκινησιακή φόρτιση από τον τόσο πρόωρο θάνατο του Θάνου Μικρούτσικο πέρυσι να είναι ακόμα πολύ έντονη.
Οσο και αν φαίνεται απίστευτο, ανάμεσα στις τόσες μουσικές και όχι μόνο δραστηριότητες του, ο Θάνος Μικρούτσικος βρήκε τον χρόνο να γράψει μουσική και τραγούδια για περισσότερες από ενενήντα (!) θεατρικές παραστάσεις για όλα σχεδόν τα είδη θεάτρου. Από τον τεράστιο αυτό όγκο υλικού – από τον οποίο σε ορισμένες περιπτώσεις δεν υπήρχαν καν παρτιτούρες αλλά μόνο παλαιές πρόχειρες ηχογραφήσεις – δύο πολύ καλοί φίλοι του και όχι απλά στενοί συνεργάτες του, ο μόνιμος ενορχηστρωτής των έργων του και «δεξί χέρι» του τουλάχιστον τα τελευταία είκοσι χρόνια Θύμιος Παπαδόπουλος και ο ερμηνευτής Κώστας Θωμαϊδης, στους οποίους είχε εμπιστευθεί αρκετά χρόνια πριν το αρχείο του, επέλεξαν αφιερώνοντας πολύ κόπο και χρόνο αυτά που αποτέλεσαν το περιεχόμενο της παράστασης. Μιας παράστασης που συνολικά έφερε την φροντίδα και την αγάπη των δικών του ανθρώπων αφού την σκηνοθετική επιμέλεια της έκανε η μεγαλύτερη κόρη του Σεσίλ Μικρούτσικου και τις ενορχηστρώσεις και την μουσική διεύθυνση ο Θύμιος Παπαδόπουλος ενώ την ερμηνεία ανέλαβε η τριάδα την οποία ο ίδιος είχε επιλέξει για την θριαμβευτική τελευταία παράσταση όλων των τραγουδιών του σε ποίηση Νίκου Καββαδία στο Μέγαρο Μουσικής που δυστυχώς έμελλε να είναι και η τελευταία ζωντανή εμφάνιση του, δηλαδή η Ρίτα Αντωνοπούλου, ο Χρήστος Θηβαίος και ο προαναφερθείς Κώστας Θωμαϊδης. Με απόφαση της οικογενείας του όμως προστέθηκε και ο Φοίβος Δεληβοριάς, κυρίως για τα τραγούδια του από παραστάσεις παιδικού θεάτρου ενώ αποσπάσματα από την αυτοβιογραφία του που είχε γράψει από κοινού με τον Οδυσσέα Ιωάννου απήγγειλε η ηθοποιός Ρένια Λουιζίδου. Τέλος την εκτέλεση της παραγωγής έκανε η εταιρεία του Μάνου Τρανταλίδη, επίσης καλού φίλο του και μόνιμου διοργανωτή όλων των συναυλιών του εδώ και πολλά χρόνια.
Δε με νοιάζει όπως κι αν είσαι
σ` αγαπώ γι`αυτό που είσαι
Ό,τι κρύβεις στην ψυχή σου
ομορφαίνει τη ζωή σου.
Εισαγωγή της συναυλίας ήταν ένα θαυμάσιο και όντως jazzy instrumental θέμα του σπουδαίου συνθέτη, «Το Θέμα Της Ειρήνης». Ήδη με αυτό ο Θύμιος Παπαδόπουλος δικαιολόγησε και με το παραπάνω τον Θ. Μικρούτσικο που τον αποκαλούσε «μουσικό alter ego» του καθώς η αγάπη και η βαθιά γνώση του για το έργο το δημιουργού σε συνδυασμό με το πολύ μεγάλο ταλέντο του έκαναν και πάλι θαύματα. Με ένα υποχρεωτικά – λόγω συνθηκών – ολιγομελές σχήμα, ένα σεξτέτο που μαζί με τον ίδιο στο σαξόφωνο, το κλαρινέτο και το φλάουτο,, αποτελούσαν πιανίστας, τρομπετίστας, τρομπονίστας, κοντραμπασίστας και ντράμερ και με τον ίδιο και τον εξαίρετο πιανίστα Θοδωρή Οικονόμου να μοιράζονται τα περισσότερα σολισιτικά μέρη, οι ενορχηστρώσεις του για άλλη μια φορά ήταν έμπλεες από έμπνευση, φαντασία, ενέργεια αλλά και παλμό ενώ – όπως είναι ίσως προφανές από τα όργανα που είχε επιλέξει – διακρίνονταν για το έντονο jazz «χρώμα» τους.
Αμέσως μετά βγήκαν στη σκηνή οι τρεις ερμηνευτές και η ερμηνεύτρια για δύο τραγούδια (το πρώτο ήταν το πολύ όμορφο «παιδικό» «Το Παραμύθι Αρχίζει», από το οποίο είναι οι παραπάνω στίχοι της Μελίνας Καρακώστα) που είπαν μαζί και ακολούθησαν οι σόλο εμφανίσεις τους, τρεις συνολικά για καθέναν/μία με διαφορετική σειρά κάθε φορά ενώ το φινάλε ήταν με δύο ακόμα τραγούδια που ερμήνευσαν από κοινού με τελευταίο την αγαπημένη μελοποίηση του «Θεσσαλονίκη» του Νίκο Καββαδία. Άπαντες δε ήταν όχι απλά άψογοι αλλά κυριολεκτικά άριστοι!
Ο Κώστας Θωμαϊδης, με την δωρικότητα αλλά και την στιβαρότητα που τον διακρίνουν πάντα, ανέδειξε ιδιαίτερα τα τραγούδια σε ποίηση Κ.. Π. Καβάφη. Από τις όπως πάντα θαυμάσιες ερμηνείες του Χρήστου Θηβαίου ξεχώρισα αυτή του «Άννα Μην Κλαις» του Μπέρτολντ Μπρεχτ σε απόδοση Μάριου Πλωρίτη, σχεδόν συγκλονιστική θα έλεγα, ίσως γιατί, μετά την αξεπέραστη πρώτη εκτέλεση του από την αείμνηστη και σπουδαία Μαρία Δημητριάδη, το τραγούδι αυτό έχει ταυτιστεί για εμένα με γυναικείες φωνές. Με την σοβαρότητα και την αδρότητα της αλλά βέβαια και την πολύχρονη συνεργασία της μαζί του είναι δεδομένο πλέον ότι η Ρίτα Αντωνοπούλου είναι η κορυφαία σημερινή ερμηνεύτρια τραγουδιών του Θ. Μικρούτσικου. Σε δύο περιπτώσεις όμως αυτή τη φορά σχεδόν έκλεψε την παράσταση. Η πρώτη ήταν το «Ελένη» σε στίχους Μπάμπη Τσικληρόπουλου που, παρά την εξαιρετική πρώτη εκτέλεση του από την Χάρις Αλεξίου, έχει πλέον καταφέρει να το κάνει τόσο δικό της σα να το είχε ερμηνεύσει πρώτη. Ακόμα περισσότερο όμως ισχύει αυτό για το «Το Μηδέν» σε στίχους Λάκη Λαζόπουλου (η πρώτη εκτέλεση ήταν της Ελευθερίας Αβανιτάκη) στο οποίο επέδειξε ένα πολύ ασυνήθιστο για εκείνη αλλά και λίαν σαγηνευτικό σκηνικό μπρίο, φτάνοντας μέχρι και του σημείο να...χορέψει latin στα οργανικά μέρη του τραγουδιού!
Η μεγάλη έκπληξη όμως ήταν ο Φοίβος Δεληβοριάς που, παρά την αγωνία του όπως έλεγε μετά καθώς ερμήνευε για πρώτη φορά τραγούδια του Θ. Μικρούτσικου, ανταποκρίθηκε απόλυτα στην πρόκληση και στάθηκε και με το παραπάνω στο ύψος της περίστασης.
Δε σου ζητάω να γίνεις ένας άλλος
αλλά να γίνεις όλα όσα μπορείς
Οπως έλεγε στην αυτοβιογραφία του ο Θ. Μικρούτσικος αγάπησε από πολύ μικρός το θέατρο εξαιτίας του φημισμένου (η πρώτη χρονολογικά αίθουσα όπερας στην Ελλάδα) που υπήρχε στη γενέτειρα του, την Πάτρα. Αργότερα κατέληξε, όπως επίσης έλεγε ο ίδιος, να θεωρεί ολόκληρη την ζωή ένα θέατρο στο οποίο καθένας και καθεμία αναζητεί τον σωστό ρόλο του/της, πάνω – κάτω όπως το θέτουν οι παραπάνω στίχοι του Οδυσσέα Ιωάννου από «Το Τραγούδι Της Κατερίνας» που ερμήνευσε εκπληκτικά για άλλη μια φορά η Ρ. Αντωνοπούλου. Δεν το αγάπησε και το βοήθησε άλλωστε μόνο με την μουσική που έγραψε για αυτό αλλά και από τις θεσμικές θέσεις τις οποίες κατείχε, πρώτα υφυπουργός και μετά υπουργός πολιτισμού, ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας αλλά και για ένα χρόνο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.
Ισως ακριβώς για αυτό, αν και φυσικά υπήρχε ακόμα στον αέρα η θλίψη για τον θάνατο του, η τελική αίσθηση που άφηνε η συναυλία δεν ήταν μελαγχολική. Ηταν μια παράδοξη ευφορία ακριβώς γιατί ήταν διαποτισμένη από το κέφι, την αισιοδοξία, τον αυτοσαρκασμό αλλά και, πάνω από όλα, την αγάπη για την ζωή που χαρακτήριζαν σχεδόν μέχρι και την ύστατη στιγμή τον Θάνο.
Μιλάνε για του έθνους ξανά την τιμή
Άννα μην κλαις, στο ντουλάπι δεν έχει ψίχα ψωμί
Ο Θ. Μικρούτσικος ήταν ένας βαθιά πολιτικοποιημένος άνθρωπος. Κινήθηκε σε πολλούς χώρους της αριστεράς, πέρασε στην ενεργό πολιτική, άλλαζε συχνά απόψεις φτάνοντας μερικές φορές να έρχεται σε αντίθεση με τον εαυτό του αλλά παρέμεινε τέτοιος και βέβαια..,αθεράπευτα αριστερός. Περισσότερο από οποιαδήποτε ιδεολογία και ρεύμα όμως η αριστερά του ήταν ουμανιστική, επίκεντρο της ήταν ο ανθρωπισμός. Παράδοξα , περισσότερο ακόμα και από τα «κανονικά» τραγούδια του, αυτό φαινόταν στα θεατρικά του. Για αυτό και η ισχυρότερη αίσθηση που αποκόμιζες από την συναυλία ήταν αυτή ακριβώς, ενός αριστερού που, κάτω από την κάποτε σαρδώνεια ειρωνεία του, ήταν βαθύτατα ανθρωπιστής, τόσο ώστε να το αισθανόμαστε ακόμα και τώρα που είναι απών .Οπως δηλαδή το διατυπώνουν κάποιοι άλλοι στίχοι του «Το Παραμύθι Αρχίζει»...
Είσαι εσύ...είσαι εσύ.
Εισαι εσύ που αποφασίζεις
Εισαι εσύ
Είναι όλα και δεν είναι
κοίτα γύρω σου και κρίνε
Μες στο χάδι, το αγκάθι
τα σωστά μα και τα λάθη
τα σωστά...τα σωστά....
τα σωστά μα και τα λάθη
τα σωστά...