Ετοιμαζόμαστε και εδώ στην Ελλάδα για την Black Friday (στις 29 Νοεμβρίου), που ήρθε ξενοφερμένη να γεμίσει ξανά τα καταστήματα με καταναλωτές που κάνουν τα ψώνια τους σε μεγάλες προσφορές, αλλά αναρωτηθήκατε ποτέ πως πήγε το όνομά της η ημέρα;
Όχι, δεν είναι οι καταστηματάρχες που τα βάφουν μαύρα γιατί πρέπει να κάνουν εκπτώσεις, όπως επιβάλει η ημέρα.
Το όνομα, πριν αποκτήσει το σημερινό της νόημα, είχε μια αρνητική πλευρά. Όπως όλες οι «μαύρες» ημέρες (βλ. Μαύρη Δευτέρα).
Η πρώτη εμφάνιση του όρου χρονολογείται στο 1869 και δεν είχε καμία σχέση με τα ψώνια των Χριστουγέννων. Ήταν η μέρα που έπεσε τόσο η τιμή του χρυσού, που προκάλεσε κρας στις αγορές, το αποτέλεσμα του οποίου ήταν αισθητό στην οικονομία των ΗΠΑ για χρόνια.
Η πρώτη αναφορά της Black Friday, όπως την γνωρίζουμε, λέγεται ότι χρονολογείται τη δεκαετία του ’50 ή του ’60 στη Φιλαδέλφεια και ήταν όρος που χρησιμοποιούσε η τροχαία που φοβόταν την ημέρα.
«Η αστυνομία της Φιλαδέλφειας χρησιμοποίησε τον όρο για να περιγράψει τη κυκλοφοριακή συμφόρηση και την κοσμοσυρροή στα καταστήματα στο κέντρο της πόλης», λέει ο Ντέιβιντ Ζιλα, βραβευμένος με Emmy ενδυματολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «How to Win at Shopping». Μια από τις πρώτες χρήσεις του όρου σε έντυπο ήταν σε μια διαφήμιση σε ένα τεύχος του 1966 του The American Philatelist, ενός περιοδικού για τους συλλέκτες γραμματοσήμων.
Φόρουμ του τμήματος Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα αναφέρει:
«Black Friday είναι το όνομα που είχε δώσει η αστυνομία της Φιλαδέλφειας για την Παρασκευή μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών. Δεν είναι όρος θετικός για αυτούς. Η Black Friday ανοίγει επίσημα την εποχή των Χριστουγέννων και συνήθως φέρνει μεγάλη κυκλοφοριακή συμφόρηση και υπερβολική πολυκοσμία, καθώς τα καταστήματα στο κέντρο της πόλης γεμίζουν από το άνοιγμα μέχρι το κλείσιμο».
Ένα ακόμη στοιχείο δείχνει ότι ο όρος εφευρέθηκε από την αστυνομία της Φιλαδέλφειας. Ο Τζόσεφ Μπαρέτ, αστυνομικός συντάκτης στην Philadelphia Bulletin, γράφει σε άρθρο του στο Philadelphia Inquirer για το πως συνεισέφερε και εκείνος στην διάδοση του όρου.
«Το 1959, το Evening Bulletin μου ανέθεσε το αστυνομικό, δουλεύοντας έξω από το Δημαρχείο. Ο Νάθαν Κλέγκερ ήταν ο αστυνομικός συντάκτης που κάλυψε το κέντρο της πόλης.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’60, ο Κλέγκερ και εγώ ετοιμάσαμε ένα πρωτοσέλιδο ρεπορτάζ για την Ημέρα των Ευχαριστιών και υιοθετήσαμε τον αστυνομικό όρο Black Friday για να περιγράψουμε τις τρομερές κυκλοφοριακές συνθήκες».
Βέβαια, δεν ήταν μόνο η αστυνομία που έτρεμε αυτή την ημέρα.
Οι υπάλληλοι των καταστημάτων είχαν την τάση να δηλώνουν άρρωστοι εκείνη την ημέρα για να επεκτείνουν το Σαββατοκύριακο των διακοπών τους, λέει ο Ζίλα.
Σχετική αναφορά για την «πανούκλα» της ημέρας υπάρχει σε ένα άρθρο του 1951 στο Factory Management and Maintenance.
«Η Παρασκευή-μετά-των-Ευχαριστιών-ίτιδα» είναι μια δεύτερη χειρότερη ασθένεια μετά την πανούκλα. Τουλάχιστον αυτό είναι το αίσθημα εκείνων που πρέπει να δουλέψουν όταν έρχεται η Black Friday. Το κατάστημα μπορεί να είναι μισό άδειο, αλλά όποιος απουσίαζε ήταν άρρωστος - και μπορεί να το αποδείξει».
Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 υπήρχε μια προσπάθεια να δοθεί θετικός όρος στην ημέρα. Δοκιμάστηκε το Big Friday αλλά τελικά δεν επικράτησε. Έμεινε όμως η θετική έννοια του όρου, που πλέον έχει συνδεθεί με τις προσφορές και το μαύρο μελάνι που βλέπουν τα καταστήματα από τις αυξημένες πωλήσεις.
Και μπορεί για τους πελάτες να είναι μια ημέρα που περιμένουν καιρό, δεν είναι απαραίτητα μια εύκολη και ευχάριστη ημέρα για όσους δουλεύουν, οπότε ας είμαστε ευγενικοί και υπομονετικοί μαζί τους.
*Μετάφραση/αναδημοσίευση από την αμερικάνικη HuffPost.