Μερικά από τα πιο πολύτιμα έργα σύγχρονης τέχνης στον κόσμο του δυτικού πολιτισμού, αποκαλύφθηκαν για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, στην Τεχεράνη.
Ο πρόεδρος του χώρας, Εμπραχίμ Ραΐσι είναι ένας σκληροπυρηνικός κληρικός ο οποίος τάσσεται κατά της επιρροής της Δύσης, με τις αρχές να επικρίνουν καλλιτέχνες κατηγορώντας τους για «επίθεση στην κουλτούρα της ισλαμικής επανάστασης του Ιράν».
Αλλά οι αντιφάσεις πληθαίνουν διαρκώς στην ιρανική πρωτεύουσα, όπου χιλιάδες ευκατάστατοι άνδρες και γυναίκες φορώντας χιτζάμπ θαύμασαν τα αμερικάνικα και ευρωπαϊκά μινιμαλιστικά και έργα εννοιολογικής τέχνης του 19ου και 20ου αιώνα που εκτίθενται φέτος το καλοκαίρι, για πρώτη φορά, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Τεχεράνης.
Πριν από λίγες ημέρες, κριτικοί τέχνης και φοιτητές, ενθουσιάστηκαν με τη διάφανη τοιχογραφία του 1915 του Μαρσέλ Ντυσάν, με τίτλο «The Large Glass», -που ερμηνεύεται ως μια εξερεύνηση της ερωτικής απογοήτευσης-, το σπάνιο γλυπτό μήκους 4 μέτρων του Αμερικανού μινιμαλιστή και πρωτοπόρου Ντόναλντ Τζαντ που αποτελείται από μια οριζόντια σειρά από λακαρισμένο ορείχαλκο και πάνελ αλουμινίου, η αξία του οποίου υπολογίζεται σε μερικά εκατομμύρια δολάρια, αλλά και ένα από τα πιο γνωστά κομμάτια του Σολ Λιούιτ, το «Open Cube».
«Μια τέτοια έκθεση θέλει τόλμη και πολύ θάρρος για να την στήσεις» είπε ο 62χρονος Μπαμπάκ Μπαχαρί, ο οποίος έβλεπε την έκθεση με τα 130 έργα για τέταρτη φορά από τότε που άνοιξε στα τέλη Ιουνίου. «Ακόμη και στη Δύση αυτά τα έργα βρίσκονται στο επίκεντρο των συζητήσεων και του διαλόγου».
Η έκθεση για τον μινιμαλισμό, με την συμμετοχή 34 καλλιτεχνών από την Δύση, έχει τραβήξει την προσοχή του κοινού. Περισσότερα από 17.000 άτομα την έχουν επισκεφθεί από την ημέρα που εγκαινιάστηκε σύμφωνα με το μουσείο, σχεδόν τον διπλάσιο κόσμο από προηγούμενες εκθέσεις.
Ο επιμελητής Μπχράνγκ Σαμαντζαντεγκάν πιστώνει το μεγάλο ενδιαφέρον του κόσμου για την εννοιολογική τέχνη, η οποία συστήθηκε για πρώτη φορά την δεκαετία του 1960, στα έργα με πολιτικό περιεχόμενο, αλλά και στο γεγονός ότι παρουσιάζεται εκτός γκαλερί, κάνοντας την ευρύτερα γνωστή στον περισσότερο κόσμο.
Ο υπεύθυνος επικοινωνίας του μουσείου, Χασάν Νοφερέστι, είπε ότι το πλήθος των επισκεπτών που έρχεται στην έκθεση, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου, δείχνει την λαχτάρα του κόσμου να δει από κοντά αριστουργήματα της σύγχρονης τέχνης του δυτικού πολιτισμού, που για χρόνια παρέμεναν κρυμμένα.
Επιβεβαιώνει επίσης τη διάθεση για επαφή με την τέχνη της νέας γενιάς του Ιράν. Πάνω από το 50% των περίπου 85 εκατομμυρίων Ιρανών είναι κάτω των 30 ετών.
Παρά την όλο και μεγαλύτερη παγκόσμια απομόνωση της χώρας και τον φόβο ότι οι ήδη περιορισμένες κοινωνικές και πολιτισμικές ελευθερίες μπορεί να συρρικνωθούν περαιτέρω από τη σκληροπυρηνική κυβέρνηση που εξελέγη πριν από ένα χρόνο, οι νεαροί Ιρανοί εξερευνούν όλο και περισσότερο τον διεθνή κόσμο της τέχνης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Νέες γκαλερί δημιουργούνται και σχολές τέχνης και αρχιτεκτονικής ακμάζουν.
«Αυτά είναι όμορφα έργα τέχνης, δεν θέλεις να τα μιμηθείς», λέει ο 20χρονος φοιτητής αρχιτεκτονικής, Μοχάμεντ Σαχσαβαρί, ενώ στέκεται μπροστά στο έργο του Σολ Λιούιτ, το «Open Cube». «Προτιμάς να εμπνέεσε από αυτά».
Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Τεχεράνης
Χτίστηκε από τον τελευταίο Σάχη της Περσίας, Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί και την σύζυγο και πρώην αυτοκράτειρα Φαράχ Παχλαβί και απέκτησε μια συλλογή αξίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν η τιμή του πετρελαίου κατά την πετρελαϊκή κρίση του ’73 εκτινάχθηκε στα ύψη, πλήττοντας ταυτόχρονα την οικονομία των κρατών της Δύσης.
Στα εγκαίνια του μουσείου παρουσιάστηκαν έργα των Πάμπλο Πικάσο, Μαρκ Ρόθκο, Κλοντ Μονέ, Τζάκσον Πόλοκ και άλλων σπουδαίων ζωγράφων, ενισχύοντας την πολιτιστική θέση του Ιράν στην παγκόσμια σκηνή.
Δύο χρόνια αργότερα, το 1979, σιίτες κληρικοί με επικεφαλής τον εξόριστο στο Παρίσι Αγιατολάχ Χομεϊνί ανέτρεψαν τον Σάχη με τα έργα να κλείνονται στο θησαυροφυλάκιο του μουσείου. Κάποιοι από τους πίνακες ζωγραφικής από τα ρεύματα του κυβισμού, του σουρεαλισμού, ιμπρεσιονισμού ακόμα και της ποπ αρτ, παρέμειναν κρυμμένοι επί δεκαετίες για να μην προσβάλλουν την ισλαμική επανάσταση και τις αξίες της, που ήταν κατά της Δύσης και ότι αυτή εκπροσωπούσε.
Με την πάροδο των ετών και τους θεσμούς να χαλαρώνουν, η τέχνη άρχισε και πάλι, δειλά δειλά, να κάνει την εμφάνιση της. Μπορεί πίνακες όπως του Άντι Γουόρχολ με τον Σάχη της Περσίας και την αυτοκράτειρα αλλά και κάποια γυμνά να παραμένουν στο υπόγειο του μουσείου, μεγάλο όμως μέρος της συλλογής έχει αρχίσει και πάλι να εκτίθεται, προς μεγάλη ικανοποίηση του κόσμου.