Περίπου δύο αιώνες μετά τον θάνατο του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, ένας μαέστρος και ένας προγραμματιστής κατάφεραν να ολοκληρώσουν το ημιτελές δημιούργημα του μεγάλου συνθέτη με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης.
Στον κόσμο της κλασικής μουσικής ήταν γνωστή η απορία για το τι θα είχε γράψει ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (1770-1827) μετά τη μνημειώδη Ενάτη Συμφωνία του.
Αρκετοί μουσικολόγοι και συνθέτες έχουν μάλιστα τολμήσει να ενορχηστρώσουν και να ολοκληρώσουν μερικά από τα αποσπάσματα της σημειογραφίας που πιστεύουν ότι ήταν οι πρώτες του παρτιτούρες για το επόμενο συμφωνικό αριστούργημα.
Για να σηματοδοτήσουν τη 10η επέτειό τους φέτος, ο μαέστος Γκιουλέμ Μπέρνεϊ και η ορχήστρα Nexus αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τεχνητή νοημοσύνη για να δημιουργήσουν ένα τετράλεπτο απόσπασμα της 10ης Συμφωνίας το οποίο ονόμασαν BeethovANN Symphony 10.1.
Ο Μπέρνεϊ εξηγεί ότι το ANN αναφέρεται στο τεχνητό νευρωνικό δίκτυο που το δημιούργησε, βασικά χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση.
«Δεν ξέρουμε πώς θα ακούγεται», παραδέχτηκε ο Μπέρνει στο AFP πριν από τη συναυλία της Λοζάνης.
Η τελική παρτιτούρα δημιουργήθηκε και εκτυπώθηκε λίγες ώρες πριν από την παράσταση, αφού ο σχεδιαστής προγραμμάτων υπολογιστών Φλοριάν Κολόμπο επέβλεψε το τελευταίο βήμα σε μια πολύχρονη διαδικασία.
«Σαν να βλέπω μια γέννα»
Καθισμένος στο μικρό του διαμέρισμα με θέα στην παλιά πόλη της Λοζάνης και τις Άλπεις σε κοντινή απόσταση, ο Κολόμπο έκανε μερικές μικρές αλλαγές πριν κάνει κλικ σε ένα κουμπί για να δημιουργήσει την παρτιτούρα.
«Είναι σαν να παρακολουθείς έναν τοκετό», είπε ο Μπέρνεϊ καθώς μάζευε τις πρώτες σελίδες που έβγαιναν από τον εκτυπωτή.
Ο ενθουσιασμός ήταν αισθητός καθώς το πρόσφατα δημιουργημένο φύλλο μουσικής παρουσιάστηκε στην ορχήστρα.
Οι μουσικοί άρχισαν με ανυπομονησία τις πρόβες για τη βραδινή συναυλία, ενώ πολλοί χαμογελούσαν με έκπληξη καθώς οι αρμονίες ξεδιπλώνονταν.
«Αυτή είναι μια συγκινητική εμπειρία για μένα», δήλωσε ο Κολόμπο, καθώς ο ήχος γέμισε την αίθουσα.
«Υπάρχει ένα άγγιγμα του Μπετόβεν, αλλά στην πραγματικότητα, είναι το BeethovANΝ».
Ο Μπέρνι συμφώνησε.
«Υπάρχουν μερικά πολύ καλά μέρη, και μερικά που είναι λίγο εκτός του χαρακτήρα του, αλλά είναι ωραίο», είπε ο μαέστρος, αναγνωρίζοντας ωστόσο ότι «ίσως δεν έχει αυτή τη σπίθα της ιδιοφυΐας».
Ο Κολόμπο ανέπτυξε τον αλγόριθμό του χρησιμοποιώντας τη λεγόμενη βαθιά μάθηση, ένα υποσύνολο τεχνητής νοημοσύνης που στοχεύει στο να μάθει τους υπολιγιστές να «σκέφτονται» μέσω δομών που βασίζονται στον ανθρώπινο εγκέφαλο.
Για να δημιουργήσει κάτι που ενδεχομένως να είναι ένα απόσπασμα της 10ης Συμφωνίας του Μπετόβεν, ο Κολόμπο τροφοδότησε πρώτα τον υπολογιστή με τα 16 κουαρτέτα εγχόρδων του μαέστρου, εξηγώντας ότι τα έργα δωματίου παρείχαν μια πολύ σαφή αίσθηση των αρμονικών και μελωδικών δομών του.
Στη συνέχεια, του ζήτησε να δημιουργήσει ένα κομμάτι γύρω από ένα από τα θεματικά κομμάτια που βρίσκονται σε κάποιες σκόρπιες παρτιτούρες Μπετόβεν, που οι μουσικολόγοι πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να ήταν για μια νέα συμφωνία.
«Δεν είναι βλασφημία»
Ο Κολόμπο είπε ότι η προσπάθεια ενός υπολογιστή να προσπαθήσει να αναδημιουργήσει κάτι που ξεκίνησε από μια από τις μεγαλύτερες μουσικές ιδιοφυΐες του κόσμου δεν θίγει την ανθρώπινη δημιουργική διαδικασία.
Αντ’ αυτού, είπε ότι είδε τον αλγόριθμό του ως ένα νέο εργαλείο για να κάνει τη μουσική σύνθεση πιο προσιτή και για τη διεύρυνση της ανθρώπινης δημιουργίας.
Ενώ το πρόγραμμα «μπορεί να αφομοιώσει αυτό που έχει ήδη γίνει και να προτείνει κάτι παρόμοιο», είπε ότι ο στόχος ήταν «οι άνθρωποι να χρησιμοποιήσουν τα εργαλεία για να δημιουργήσουν κάτι νέο».
«Δεν είναι καθόλου βλάσφημο», συμφώνησε ο Μπέρνι, τονίζοντας ότι «κανείς δεν προσπαθεί να αντικαταστήσει τον Μπετόβεν».
Στην πραγματικότητα, είπε, ο Γερμανός συνθέτης πιθανότατα θα ήταν λάτρης του αλγορίθμου.
«Οι συνθέτες εκείνη την εποχή ήταν όλοι πρωτοποριακοί», είπε, επισημαίνοντας ότι οι καλύτεροι ήταν «πάντα πρόθυμοι να υιοθετήσουν νέες μεθόδους».
Πηγή: AFP