Αργή πρόοδος. Το 2015 οι 193 χώρες των Ηνωμένων Εθνών συμφωνήσαν να εργαστούν σκληρά για να υλοποιήσουν μέχρι το 2030 τον 5ο στόχο της Ατζέντας για βιώσιμη ανάπτυξη «επίτευξη ισότητας των φύλων και ενδυνάμωση όλων των γυναικών και κοριτσιών παντού στον κόσμο». Όμως σήμερα διαπιστώνεται ότι ακόμη και στις αναπτυγμένες χώρες, η πρόοδος ακολουθεί αργούς ρυθμούς. Οι ανισότητες μεταξύ των φύλων παραμένουν έντονες διεθνώς, και στην Ευρώπη, ενώ η Ελλάδα υποχωρεί στην τελευταία θέση στο Δείκτη Ισότητας φύλων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων, Οκτώβριος 2020). Επιπλέον, πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι η πανδημία προκαλεί οπισθοδρόμηση στην ισότητα των φύλων, παντού στον κόσμο.
Είναι πλέον τεκμηριωμένο ότι η υποχώρηση ως προς την κοινωνική και οικονομική ισότητα των φύλων επηρεάζει αρνητικά την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Η ισότιμη πρόσβαση των γυναικών στην εκπαίδευση, την αξιοπρεπή εργασία και την εκπροσώπηση στην πολιτική και κοινωνική ζωή, θα ενισχύσει την βιώσιμη ανάπτυξη. Εκτιμάται ότι η πρόοδος στην ισότητα των δυο φύλων θα προσθέσει 12 τρις εκατομμύρια στην παγκόσμια ανάπτυξη (McKinsey, 2020)
Ποια πραγματικότητα αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σήμερα διεθνώς; Eνώ τις 2 τελευταίες δεκαετίες οι γυναίκες βελτίωσαν τη θέση τους ως εργαζόμενες, καταναλώτριες και αποταμιευτές, εν τούτοις αντιμετωπίζουν όλο και ποιο έντονη ανασφάλεια και διογκούμενα έξοδα. Η μερική απασχόληση και η ανεργία εξ ’αιτίας της αυτοματοποίησης αυξάνονται, τα κόστη για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, κατοικία και εκπαίδευση διογκώνονται, ενώ οι γυναίκες συνεχίζουν να εργάζονται πολλές ώρες στο σπίτι σε μη μισθωτή εργασία (UN, SDG, Gender Equality).1
Οι γυναίκες βιώνουν επιπλέον πιέσεις εν μέσω πανδημίας. Την περίοδο της πανδημίας υψηλότερο ποσοστό γυναικών διεθνώς χάνει την εργασία του2. Στην Eυρωζώνη, τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο 2020, η ανεργία αυξήθηκε στις γυναίκες ενώ μειώθηκε ελαφρά στους άνδρες. Η ανεργία χτύπησε τομείς όπου κατεξοχήν εργάζονται γυναίκες, (υπάλληλοι σε μικρές εμπορικές επιχειρήσεις, εστίαση, τουρισμό, υπηρεσίες φροντίδας). Οι γυναίκες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την εργασία τους για να φροντίσουν την οικογένειά τους, τα βρέφη, τα νήπια και την εκπαίδευση των παιδιών τους ενώ τα σχολεία παραμένουν κλειστά. Για παράδειγμα στις ΗΠΑ εν μέσω πανδημίας, η μη μισθωτή εργασία στο σπίτι αυξήθηκε κατά 2 ώρες την ημέρα.
Η έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία αυξήθηκε την περίοδο της πανδημίας. Παγκοσμίως την περίοδο της πανδημίας, περισσότερες γυναίκες και κορίτσια πέφτουν θύματα βίας απ’ ότι άνδρες (Nature, 2020). Σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι κλήσεις σε γραμμές βοήθειας αυξήθηκαν από τις πρώτες εβδομάδες της πανδημίας (European Institute for Gender Equality, Nοέμβριος 2020).
Η απενεργοποίηση των γυναικών από την οικονομική ζωή, περιορίζει την ανάπτυξη και την ανοικοδόμηση στην μετά -πανδημία εποχή. Σύμφωνα με διεθνείς αναλύσεις, αν δεν ληφθούν δράσεις άμεσα για να αντιμετωπισθούν οι αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας στην ανεργία των γυναικών, η παγκόσμια ανάπτυξη θα μειωθεί κατά 1 τρισεκατομμύριο δολ. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι εκτιμάται ότι ένας μεγάλος αριθμός γυναικών θα αποχωρήσει μόνιμα από την αγορά εργασίας. Γιατί; Οι αυξημένες ανάγκες για φροντίδα στο σπίτι μελών της οικογένειας, η μείωση ιδιωτικών και δημοσίων επενδύσεων σε εκπαίδευση και προσχολική εκπαίδευση και αγωγή, θα αναγκάσουν πολλές γυναίκες να επιστρέψουν και να παραμείνουν στο σπίτι. Στην Ελλάδα η μείωση υπηρεσιών φροντίδας και εκπαίδευσης εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει κλίμα αβεβαιότητας στον οικογενειακό σχεδιασμό με αποτέλεσμα η υπογεννητικότητά να ενταθεί περαιτέρω, και να διογκώσει περαιτέρω το μεγάλο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας μας.
Τι πρέπει να γίνει;
Οι γυναίκες πρέπει να είναι στο κέντρο της ανοικοδόμησης μετά την πανδημία: είναι επείγον να διασφαλισθεί ότι στην μετά την πανδημία οικονομική ανοικοδόμηση, οι γυναίκες θα έχουν κεντρικό ρόλο μέσα από την θέση τους στην κοινωνία και στο εργασία και ότι δεν θα μείνουν ακόμη πιο πίσω. Οι διεθνείς αναλύσεις (Ηνωμένα Έθνη, Παγκόσμια Τράπεζα, Eυρωπαική Επιτροπή) συγκλίνουν στο ότι πρέπει οι κυβερνήσεις να εκπονήσουν και να θέσουν σε άμεση εφαρμογή Σχέδιο Δράσης με στοχευμένες δράσεις ώστε να αποτραπούν οι αρνητικές προβλέψεις για την οικονομική χειραφέτηση των γυναικών. Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στις περιοχές με τις εντονότερες ανισότητες όπως:
Εμπόδια για την οικονομική συμμετοχή των γυναικών σε θέσεις leadership
Αυξημένος χρόνος σε μη πληρωμένη εργασία στο σπίτι.
Πολιτική υπό-εκπροσώπηση
Βία εναντίον των γυναικών
Νομοθετικές στρεβλώσεις
Ιδιαίτερα για την Ελλάδα, όλοι οι εμπλεκόμενοί φορείς και εταίροι πολιτικά κόμματα θα πρέπει να συνεργαστούν για ένα επείγον εθνικό σχέδιο δράσης για να σταθεροποιηθεί και να επιταχυνθεί η πρόοδος ως προς την ισότητα των φύλων, που οπισθοχωρεί την περίοδο της πανδημίας.
Είναι σαφές ότι το Εθνικό Σχέδιο Ανάπτυξης που υποβάλλεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως προϋπόθεση για την άντληση χρηματοδότησης 32 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης πρέπει να έχει στο κέντρο των πρωτοβουλιών την αντιμετώπιση των ανισοτήτων των φύλων που χειροτερεύουν λόγω της πανδημίας. Ενδεικτικές επείγουσες δράσεις που πρέπει να ενταχθούν στο εθνικό σχεδιασμό ανάκαμψης είναι:
1. Πολιτικές και κίνητρα χρηματοδότησης για το επιχειρείν νέων γυναικών επιχειρηματιών και όσων επιθυμούν να επιστρέψουν στην αγορά εργασίας.
2. Άμεση οικονομική ενίσχυση μονογονεϊκών οικογενειών
3. Οικονομικά κίνητρα για την επέκταση των υπηρεσιών παιδικών σταθμών και νηπιαγωγείων δημοσίων και ιδιωτικών παιδικούς σταθμούς δημοσίων και ιδιωτικών και ανοιχτά σχολεία.
4. Συνεχής παρακολούθηση και άμεση στήριξη των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας.
Δεν υπάρχει επαρκής στρατηγική για δίκαιη οικονομική, κοινωνική ανασυγκρότηση και βιώσιμη ανάπτυξη μετά την πανδημία, χωρίς την ισότητα των φύλων και τις γυναίκες στο κέντρο των δράσεων.
1 https://www.un.org/sustainabledevelopment/gender-equality/
2 https://www.bls.gov/opub/mlr/2020/beyond-bls/covid-19-recession-is-tougher-on-women.htm