Η Τουρκία είναι ο αυτάρεσκος γίγαντας με τα πήλινα πόδια. Ήρθε η ώρα όμως να κατέβει ο κ. Ερντογάν από το ψηλό άλογο με βούλα Mercedes-Benz που έχει ανέβει, γιατί όχι μόνο είναι πολύ μεγάλο ακόμα και για τα μακριά πόδια του, αλλά διότι είναι πολύ ακριβό για την μικρή τσέπη του.
Στο πρόσφατο άρθρο με τίτλο «Που πάμε: Ορισμένες σκέψεις» ανέφερα ότι από άποψη ψυχολογίας «Δεν μας ενδιαφέρουν τα προπαγανδιστικά βίντεο της Τουρκίας, οι εκδηλώσεις ακραίου εθνικισμού και οι εμπρηστικές δηλώσεις του κ. Ερντογάν.» Από άποψη στρατηγικής, βεβαίως, η ανάλυση της Τουρκικής ρητορικής μας ενδιαφέρει πολύ. Στο τωρινό άρθρο κάνω μία συνοπτική πολιτικο-οικονομική ανασκόπηση και εκφράζω κάποιες περαιτέρω σκέψεις.
Αμετροέπεια Τουρκίας
Η Τουρκία αυτή τη στιγμή χαρακτηρίζεται από υπερβολική αμετροέπεια και έχει υψώσει το λαιμό της πολύ περισσότερο από ότι η οικονομική, πολιτική, διπλωματική και στρατιωτική της δύναμη της επιτρέπει. Για παράδειγμα, το Τουρκικό Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) είναι 19% του ΑΕΠ της Γερμανίας, 28% του ΑΕΠ της Γαλλίας, 37% του ΑΕΠ της Ιταλίας και 53% του ΑΕΠ της Ισπανίας (με στοιχεία Δ.Ν.Τ.). Το ονομαστικό (nominal) κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Τουρκίας όμως είναι χαμηλότερο από αυτό της Βουλγαρίας, και σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (purchasing power parity) είναι χαμηλότερο της Ρουμανίας. Με άλλα λόγια σε διεθνές επίπεδο εκ των πραγμάτων οι Τούρκοι είναι φτωχοί. Και γίνονται φτωχότεροι καθημερινώς από τις κακές οικονομικές πολιτικές που ακολουθεί ο κ. Ερντογάν και ο γαμπρός του, που οδηγούν στην απευκταία συνεχή υποτίμηση της Τουρκικής λίρας. Η τελευταία έχει χάσει πάνω από 20% της αξίας της έναντι του δολαρίου μόνο φέτος.
Δηλαδή φανταστείτε μια χώρα με οικονομική δύναμη μικρότερη της Ολλανδίας σε απόλυτους αριθμούς, που έχει να θρέψει 82 εκατομμύρια Τούρκους, σε αντίθεση με τα 17 εκατομμύρια Ολλανδών, και που υψώνει το παράστημά της λέγοντας «ξέρετε ποιος είμαι εγώ;»
Μπορεί ο κ. Τραμπ και ο κ. Πούτιν να συνομιλούν ή να συνεργάζονται με τον κ. Ερντογάν για δικούς τους λόγους, αλλά αυτό έχει δημιουργήσει στον τελευταίο την ευγενή φαντασίωση ότι η Τουρκία είναι αναδυόμενη υπερδύναμη… Η Τουρκία δεν ξέρει την θέση της στη διεθνή σκακιέρα.
Ο έγκριτος διεθνής οίκος αξιολόγησης Moody’s συνεχίζει να υποβάθμίζει την πιστοληπτική ικανότητας της Τουρκίας και των τραπεζών της, με αρνητικές προοπτικές και με πιθανότητα για επιβολή capital controls.
Η Τουρκία προφανώς μάζεψε το Ορούτς Ρέϊς με το πρόσχημα της συντήρησης για να διευκολύνει τους υποστηρικτές της στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι το έκτακτο Ευρωπαικό Συμβούλιο στις 24-25 Σεπτεμβρίου όπου θα συζητηθούν οι κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας.
Ελληνοτουρκικός διάλογος
Τα άρθρα των κ.κ. Δένδια και Τσαβούσογλου στην Καθημερινή της 15ης Σεπτεμβρίου είναι πολύ διαφωτιστικά. Πρώτον, το άρθρο του κ. Δένδια ήταν εξαιρετικά καλογραμμένο και είχε τον απολύτως κατάλληλο τόνο πριν από μία διευκρινιστική συνομιλία, ούτε εριστικό ούτε υποχωρητικό, και με ξεκάθαρο μήνυμα.
«Η επιμονή…της Τουρκίας στην παραβατικότητα και την πολιτική τετελεσμένων δεν δημιουργεί δίκαιο ούτε παράγει έννομα αποτελέσματα…Και βέβαια οι μονομερείς διεκδικήσεις κρατών δεν συνιστούν διακρατικές διαφορές. Μία και μοναδική διαφορά υπάρχει μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Αυτή της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ.»
Το δε άρθρο του κ. Τσαβούσογλου είναι επιεικώς απαράδεκτο. Ο κ. Τσαβούσογλου επαναλαμβάνει της καζάν-καζάν απόψεις, δηλαδή μοιραζόμαστε τα δικά σου γιατί είμαι υπερδύναμη (φευ) και έτσι θέλω. Και ξεκαθαρίζει ότι:
«Επιπλέον, απόπειρες προς την κατεύθυνση του αποκλεισμού μιας χώρας όπως η Τουρκία –με τη μεγαλύτερη σχετική ακτογραμμή στην περιοχή, έναν αυξανόμενο πληθυσμό, παραγωγικές δυνατότητες και αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες– από τα πλούτη της ίδιας της της γειτονίας (sic) δεν είναι ρεαλιστικές. Οπως το τονίσαμε πολλές φορές, αυτό απλά δεν πρόκειται να συμβεί.»
Εδώ βλέπουμε απροκάλυπτα επεκτατικές διαθέσεις καθότι η Τουρκία λέει ξεκάθαρα ότι δεν της φτάνουν τα δικά της όρια και θα επεκταθεί στη «γειτονιά της.» Ουσιαστικά η Τουρκία μιλάει για «ζωτικό χώρο» που θυμίζει επικίνδυνες καταστάσεις και παραπέμπει σε άλλες παγκόσμια ιστορικές εποχές.
Η προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έκανε μία σημαντική δήλωση στις 16 Σεπτεμβρίου που ίσως σηματοδοτεί αλλαγή στάσης των ισχυρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
«Η Τουρκία είναι σημαντικός γείτονας ωστόσο παρόλο που βρισκόμαστε κοντά στο χάρτη η απόσταση μεταξύ μας φαίνεται να αυξάνεται… είναι σημαντικός οικονομικός και εμπορικός εταίρος και φιλοξενεί εκατομμύρια προσφύγων αλλά τίποτα δεν δικαιολογεί τις επιθετικές ενέργειες εναντίον των γειτόνων της.»
Τελικές σκέψεις
Θα τελειώσω λέγοντας ότι η Τουρκία είναι ο αυτάρεσκος γίγαντας με τα πήλινα πόδια. Τα Ελληνοτουρκικά είναι ένα θέμα που κινητοποιεί τη βάση του κ. Ερντογάν και τον βοηθάει να παραμένει στην εξουσία. Ήρθε η ώρα όμως να κατέβει ο κ. Ερντογάν από το ψηλό άλογο με βούλα Mercedes-Benz που έχει ανέβει, γιατί όχι μόνο είναι πολύ μεγάλο ακόμα και για τα μακριά πόδια του, αλλά διότι είναι πολύ ακριβό για την μικρή τσέπη του.
Ο Φάνης Τσουλουχάς facebook.com/theofanis.tsoulouhas είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μερσέντ. Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντίκεινται στον φίλο Τουρκικό λαό αλλά στην τωρινή ηγεσία του, και δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.