Πριν φτάσουμε στην Βασιλική Βελανιδιά του Παπαδιαμάντη, να υπενθυμίσουμε ότι το Περιβάλλον μέσα στο οποίο είμαστε παγιδευμένοι είναι η Φύση και η μεταλλαγμένη Φύση δηλαδή οι συνάνθρωποί μας. Αυτοί που εκμεταλλεύονται ασυλλόγιστα την Φύση, αυτοί που υποσκάπτουν την ισορροπία των καιρικών συνθηκών, αυτοί που κατασκευάζουν τις μηχανές, αυτές που μολύνουν τον αέρα που αναπνέουμε. Καθώς και αυτές, όπως οι πυρηνικοί εξοπλισμοί, που μας απειλούν με μία ύστατη καταλυτική μόλυνση.
Μεταλλαγμένοι είναι και όσοι δεν αντιδρούν στην σταδιακή δηλητηρίαση του ανθρώπινου γένους και όσοι την συμπληρώνουν μολύνοντας την θάλασσα και τις παραλίες της.
Απορεί κανείς πώς είναι δυνατό να υπάρχουν τόσοι πολλοί πολιτικοί και εμπορικοί ηγέτες που να μην βλέπουν πόσο κοντά είναι η εκατόμβη, η ίδια τους η αυτοκτονία, η οποία, σύμφωνα με αρκετές μελέτες, με μαθηματική ακρίβεια σέρνει μαζί της ολόκληρη την ανθρωπότητα. Η οποία ανθρωπότητα θα πρέπει να λάβει τουλάχιστον τα επείγοντα μέτρα που παίρνουν οι Δήμαρχοι στο Λονδίνο και στο Παρίσι. Και φυσικά στη χώρα μας. Δηλαδή την άμεση μείωση της κυκλοφορίας των αυτοκίνητων κατά 50 % και την αντικατάσταση όλων των οχημάτων μέσα στην επόμενη πενταετία με ”ηλεκτρικά”. Και ίσως αφορολόγητα για ένα διάστημα.
Η Ρύπανση, στην αρχαιότητα, ήταν μια ύβρις προς τους θεούς, τις θεότητες και τις νύμφες που προστάτευαν το περιβάλλον: τις πηγές, τα ποτάμια, τα δάση, την θάλασσα και την γεωργία που ήταν στην αρμοδιότητα της Δήμητρας. (Όλοι γνωρίζουμε τα δημητριακά προϊόντα της γης).
Στους Ρωμαίους η αρχαία ύβρις μπροστά την ιερότητα του περιβάλλοντος έδωσε το ρήμα Polluere από το οποίο κατάγεται η αγγλο-γαλλική λέξη pollution που σήμερα γίνεται όλο και γνωστότερη στις ευρωδιασκέψεις.
Μόνο που στους Ρωμαίους κατακτητές η Ρύπανση απέβαλε πολύ σύντομα την ιερότητα της. Το περίεργο είναι ότι ενώ οι αρχαίοι πολιτισμοί έδειχναν σεβασμό στο περιβάλλον τους και οι βάρβαροι που μετανάστευαν στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη κατέστρεφαν τα πάντα στο διάβα τους, σήμερα οι απόγονοι τους είναι πολύ πιο εκπαιδευμένοι στον σεβασμό του δικού τους περιβάλλοντος. Μετέχοντες ωστόσο σ′ έναν μοντιαλισμό που οδηγεί σε οικολογική καταστροφή, τελικά και η δική τους εστία - των πρώην βαρβάρων - δε θα γλιτώσει.
Οι αρχαίοι και μόνιμα εγκαταστημένοι λαοί ήταν υποχρεωμένοι να μεταχειριστούν λογικά και οικολογικά τον χώρο τους. Για παράδειγμα στην Ελλάδα το στάρι, που ήταν εισαγόμενο από μακρινούς σιτοβολώνες, διανέμονταν στον πληθυσμό με το δελτίο. Ακόμα και στις αγέλες των λύκων που σκότωναν οι Αθηναίοι έπρεπε να αφήσουν άθικτες έναν ικανό αριθμό από λύκαινες για να μην διαταραχθεί η οικολογική ισορροπία της Αττικής. (Υπενθυμίζω τον Λυκαβηττό και το κοντινό του Λύκειον του Αριστοτέλη που δέχονταν ως φαίνεται συχνές επισκέψεις λύκων).
Ένα μεγάλο πρόβλημα στις πόλεις ήταν οι ακαθαρσίες. Ο Αριστοφάνης μας δείχνει στα έργα του Αθηναίους να αποπατούν στη μέση του δρόμου - ”στο πλάι” βέβαια σύμφωνα με οδηγίες του Άρχοντα που επέβλεπε καθαριότητα. Ας μην παραβλέπουμε βέβαια και τις πολυάριθμες ”λεκάνες” που θα συναντούσαμε στους φανταχτερούς διαδρόμους των Βερσαλλιών, δυο χιλιάδες χρόνια αργότερα!
Όσο για τα δέντρα, οι πυρομανείς και όσοι εγκληματικά τα κόβουν θα πρέπει να στέλνονται σε φυλακή γατί όχι χτισμένη στα Ίμια.
Θα αναφερθώ τέλος και στην προστασία των δασών. Γυρίζοντας κάποτε μια ταινία για τα ελληνικά δάση, έμαθα ότι η αρχαία Ελλάδα ήταν δασωμένη κατά 95%. Άσπρη πέτρα δεν φαίνονταν πουθενά. Χώρια που οι ναοί και τα αγάλματα ήταν χρωματισμένα.
Το ”Συμπόσιο” του Πλάτωνα αρχίζει με τον Σωκράτη που ανεβαίνει στην Αθήνα από το Φάληρο περπατώντας μέσα σε μια κατάμεστη από δέντρα και ποτάμια περιοχή. Τον προλαβαίνει μάλιστα κι′ ένας νέος που θέλει να έχει διάλογο μαζί του. Ήταν ακάλεστος στο συμπόσιο που θα ακολουθήσει, δηλαδή ”παράσιτος”(1) και ήθελε να τον πάρει ο Σωκράτης μαζί του. Μάλιστα κάθισαν για λίγο κάτω από έναν πλάτανο δίπλα στον Ιλισό, ένα από τα 5 ποτάμια που έτρεχαν δεξιά και αριστερά από την Ακρόπολη.
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης - Ο μέγας αυτός νεοέλληνας συγγραφέας πιστός στην καθαρεύουσα - είχε καθίσει κι αυτός κάτω από μια μεγάλη Βασιλική Βελανιδιά την οποία ερωτεύθηκε! Κι′ έγραψε το κλασικό πλέον διήγημα ″Υπό την Βασιλικήν Δρυν”. Από την δρύν -που είναι αρχαίο όνομα της βελανιδιάς - πήραν το δικό τους οι Δρυάδες, οι μυθολογικές αυτές νύμφες των δασών. Και μάλιστα το κάθε δέντρο είχε μέσα του και την δική του Αμαδρυάδα, έναν φύλακα άγγελο να το προστατεύει. Για να δείτε πώς οι αρχαίοι μας πρόγονοι προστάτευαν τα δάση μας, κάνω την ιεροσυλία να διασκευάσω εδώ λίγες γραμμές από το διήγημα του Παπαδιαμάντη ”μεταφράζοντας” την αριστουργηματική και κάπως αρχαϊκή του καθαρεύουσα. Ασυνήθιστη ίσως στον τον σημερινό Έλληνα :
″Περνούσα μπροστά από μα μεγάλη βελανιδιά, πηγαίνοντας με το γαϊδουράκι μου σ′ ένα πανηγύρι στο διπλανό χωριό και βρίσκω μπροστά μου ένα όνειρο, που ήταν μια πελώρια βελανιδιά. Την οποία δεν χόρταινα να τη θαυμάζω. Μια δέσποινα άγριας καλλονής, βασίλισσα της δρόσου…
Μάννα ζωής, δρόσος γλυκασμού, μέλι το εκ πέτρας. Ενέπνεε έρωτα θείας ακμής. Αισθανόμην αφάνταστην συγκίνησιν.
Το δέντρο ψιθύριζε εις την ψυχήν μου λόγια αρρήτου γοητείας. Μ΄ έθελγε, με καλούσε δίπλα της. Ποθούσα να τρέξω κοντά της, να την απολαύσω· Να αγκαλιάσω τον κορμό της και να τον φιλήσω. Και αν δεν μ’εδέχετο, να έπεφτα μπροστά στη χλόη της και να στεγασθώ υπό την σκιάν της.
Στην επιστροφή έτρεχα γιατί βιαζόμουν να φιλήσω την ερωμένη μου. Για μια στιγμή, οι δύο ρίζες του δέντρου μου φάνηκαν σαν σκέλη, δύο ωραίες καλοφτιαγμένες κνήμες. Ο κορμός μού φάνηκε σαν να είχε πλαστεί με μέση, κοιλιά και δύο γλαφυρούς μαστούς. Το ίδιο βράδυ στον ύπνο μου άκουσα τη φωνή της :
- Πήγαινε να τους πεις να με λυπηθούν και να μην με κόψουν!...
Για να μην αναγκαστώ να κάνω ακουσίως κακό. Κι′ εγώ δε είμαι αθάνατη, όπως όλες οι Δρυάδες Νύμφες και οι Αμαδρυάδες που κατοικούν μέσα στις βελανιδιές! Θα ζήσω όσο θα ζει και αυτό το δένδρο…
Εξύπνησα έντρομος. Δεν έβγαζα νόημα από το μαντικό όνειρο. Αργότερα έμαθα από την Μυθολογία ότι η Αμαδρυάς, μια από τις Δρυάδες, τις Νύμφες των δασών, είναι ενσωματωμένη στα δέντρα. Και αν κανείς κάνει κακό στο δέντρο, η Αμαδρυάς που κατοικεί μέσα του δεν θα τον αφήσει ατιμώρητο ….
Μετά από χρόνια επιστρέφω από την ξενιτιά και πήγα να δω την Βελανιδιά μου. Την είχαν κόψει!
Ρώτησα μια γραία που βόσκαγε δύο προβατίνες
τι είχε γίνει το «Μεγάλο Δέντρο». Μου απήντησε:
-Ο σχωρεμένος ο Βαργένης το έκοψε… Σαν το κοψε κι ύστερα, δεν είδε χαΐρι και προκοπή. Αρρώστησε, και σε λίγες μέρες πέθανε…”
Η Βασιλική Δρυς ήταν κι′ αυτή στοιχειωμένη. Είχε μέσα της μια εκδικήτρα Αμαδρυάδα.
(1) Παράσιτοι - από παρά και σίτον - ονομάζονταν αυτοί που πήγαιναν απρόσκλητοι στα γεύματα, μάλλον για να φάνε τζάμπα. Είναι η καταγωγή του γνωστού ραδιοφωνικού όρου ”έχει παράσιτα”.