Το σχέδιο του Τούρκου προέδρου, Ταγίπ Ερντογάν, να ανοικοδομήσει γρήγορα τις πληγείσεις περιοχές μετά τους καταστροφικούς σεισμούς που συγκλόνισαν τη χώρα κινδυνεύει να επιφέρει μια άλλη καταστροφή στο μέλλον, εκτός και αν επανεξεταστεί προσεκτικά ο πολεοδομικός σχεδιασμός και η ασφάλεια των κτιρίων, επισημαίνουν αρχιτέκτονες και μηχανικοί.
Μέρες μετά τον χειρότερο σεισμό στη σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, ο Ερντογάν υποσχέθηκε να ανοικοδομήσει τη ζώνη καταστροφής μέσα σε ένα χρόνο και το εγχείρηνα, σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, θα κοστίσει τουλάχιστον 25 δισεκατομμύρια δολάρια.
Την Δευτέρα (20/2) ανακοίνωσε ότι θα κατασκευαστούν 200.000 πολυκατοικίες στις έντεκα ερειπωμένες επαρχίες, διευκρινίζοντας ότι η οικοδόμηση θα ξεκινήσει τον Μάρτιο, την ώρα που η Γη εκεί εξακολουθεί να τρέμει επικίνδυνα.
Όπως είπε, οι κατοικίες αυτές θα χτιστούν μακριά από τα τεκτονικά ρήγματα και «πιο κοντά στα βουνά, για να προστατεύονται από τα προβλήματα που δημιουργούν τα μαλακά εδάφη». Οι 130.000 από τις κατοικίες που υποσχέθηκε θα χτιστούν στις επαρχίες Χατάι, Καχραμάνμαρας και Μαλάτια, δηλαδή στις περιοχές που επλήγησαν περισσότερο από τον σεισμό. Ο Ερντογάν διαβεβαίωσε ότι θα χτιστούν επίσης τεμένη και άλλοι χώροι λατρείας.
Οι αρχές λένε ότι περισσότερα από 380.000 διαμερίσματα σε 105.794 κτίρια χρειάζονται επειγόντως κατεδάφιση ή έχουν καταρρεύσει, από ένα σύνολο 2,5 εκατομμύριων κατασκευών σε όλη την ευρύτερη περιοχή.
Μια οικοδομική «έκρηξη» ήταν καθοριστικής σημασίας για την κυριαρχία του Ερντογάν επί δύο δεκαετίες, κατά τη διάρκεια της οποίας η κυβέρνησή του έχει εισπράξει περίπου 38 δισεκατομμύρια δολάρια από φόρους που συνδέονται με τους σεισμούς, σύμφωνα με υπολογισμούς του Reuters. Ο φόρος, που εξακολουθεί να ισχύει, θα μπορούσε τώρα να προσφέρει γρήγορη χρηματοδότηση για την έναρξη των προσπαθειών ανοικοδόμησης.
Ενόψει των επικείμενων εκλογών στην Τουρκία (έως τον Ιούνιο), η κυβέρνηση του Ερντογάν έχει υποστεί κύμα σφοδρής κριτικής τόσο για την απόκρισή της στην καταστροφή όσο και για αυτό που πολλοί Τούρκοι καταγγέλλουν ως μακροχρόνια καταστροφική πολιτική, η οποία οδήγησε δεκάδες χιλιάδες κτίρια στην καταστροφή τόσο εύκολα.
Ο Ερντογάν έχει πει ότι η κυβέρνησή του θα καλύψει τα ενοίκια όσων εγκαταλείπουν τις πόλεις που επλήγησαν από τον σεισμό. «Θα ξαναχτίσουμε αυτά τα κτίρια μέσα σε ένα χρόνο και θα τα παραδώσουμε πίσω στους πολίτες», έταξε πρόσφατα.
Ωστόσο, οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι πρέπει να επιβάλει προσεκτικά τα πρότυπα σεισμικής ασφάλειας και να χτίσει ασφαλέστερες κατασκευές στην περιοχή, η οποία βρίσκεται σε ένα από τα τρία μεγάλα ρήγματα που διασχίζουν την Τουρκία.
Πάνω από 1 εκατομμύριο άστεγοι
Οι δύο σεισμοί της 6ης Φεβρουαρίου, που έπληξαν και τη γειτονική Συρία, άφησαν πάνω από ένα εκατομμύριο άστεγους και στοίχισαν τη ζωή σε πολύ περισσότερους ανθρώπους από τους 46.000 που είναι ο επίσημος αριθμός των νεκρών έως τώρα για τις δύο χώρες.
Κατέστρεψαν τη νότια Τουρκία εν μέσω χειμώνα, με τις θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της νύχτας να πλησιάζουν στο μηδέν. Περισσότεροι από 2 εκατομμύρια άλλοι έχουν εκκενώσει την περιοχή που φιλοξενούσε συνολικά τουλάχιστον 13 εκατομμύρια κατοίκους.
Οι σεισμοί αποκάλυψαν πόσο εύθραυστες είναι οι υποδομές στην Τουρκία, τονίζουν οι ειδικοί, δεδομένου ότι κατέστρεψαν τόσο σύγχρονα όσο και απαρχαιωμένα κτίρια, συμπεριλαμβανομένων νοσοκομείων, τζαμιών, εκκλησιών και σχολείων.
Ορισμένοι ανησυχούν τώρα ότι το φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα της κυβέρνησης για αναοικοδόμηση-εξπρές δεν αφήνει περιθώρια να διορθωθούν λάθη του παρελθόντος. «Χρειάζονται μήνες για να γίνουν σχέδια πόλης... είναι πολύ λάθος να αγνοούμε αυτά τα σχέδια», εξηγεί ο Νουσρέτ Σούνα, αναπληρωτής επικεφαλής του Επιμελητηρίου Πολιτικών Μηχανικών.
Ο υπουργός αστικοποίησης, Μουράτ Κουρούμ, είπε την περασμένη εβδομάδα ότι η κυβέρνηση θα εξετάσει λεπτομερείς γεωλογικές έρευνες για τα σχέδια ανασυγκρότησης των κατετραμμμένων πόλεων και ότι θα διεξαχθούν διαγωνισμοί.
«Φιλικές» εταιρείες
Το νομοσχέδιο για την ανοικοδόμηση κατοικιών, γραμμών μεταφοράς και υποδομών είναι περίπου ύψους 25 δισεκατομμυρίων δολαρίω, ή 2,5% του ΑΕΠ, ανέφερε σε έκθεσή της αμερικανικής τράπεζας JPMorgan. Μια άλλη έκθεση της επιχειρηματικής ένωσης Turkonfed υπολόγισε τις ζημιές στα σπίτια στα 70,8 δισεκατομμύρια δολάρια. Και οι αναλυτές λένε ότι το κόστος θα μπορούσε να υπερβεί τις αρχικές εκτιμήσεις.
Για πάνω από 20 χρόνια στην εξουσία, ο Ερντογάν χρησιμοποίησε τα μεγάλα έργα ανέγερσης ακινήτων για να επιδείξει την δήθεν αυξανόμενη ευημερία της Τουρκίας. Δημόσια και ιδιωτικά κτίρια έχουν ενισχύσει τις θέσεις εργασίας, έχουν αυξήσει τις διαθέσιμες κατοικίες και βοήθησαν την άνοδό του στις δημοσκοπήσεις.
Οι επικείμενες προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές, οι οποίες θα μπορούσαν να καθυστερήσουν λόγω του σεισμού, αποτελούν τη μεγαλύτερη πολιτική πρόκληση για τον Ερντογάν μέχρι σήμερα, δεδομένου ότι η κρίση κόστους διαβίωσης είχε επιβαρύνει πολύ τους Τούρκους πολύ πριν χτυπήσει αυτή η καταστροφή.
Ορισμένοι επικριτές λένε ότι το κράτος επιδείνωσε την κρίση αναθέτοντας σε «φιλικές» εταιρείες κερδοφόρες κατασκευαστικές συμβάσεις κατά τη διάρκεια όλων αυτών των ετών με αντάλλαγμα πολιτική και οικονομική υποστήριξη. Η τουρκική κυβέρνηση έχει δεσμευθεί να ερευνήσει οποιονδήποτε φέρεται να ευθύνεται για την κατάρρευση κτιρίων και έχει συλλάβει μέχρι στιγμής δεκάδες άτομα.
Ελάχιστα αντισεισμικά κτίρια
Αν και δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία για τα περισσότερα από 20 εκατομμύρια κτίρια στη χώρα, ο πρώην υπουργός Πολεοδομίας, Μεχμέτ Οζχασέκι είπε όταν ήταν στην εξουσία, στα μέσα του 2018, ότι «πιθανώς περισσότερο από το 50% όλων των κτιρίων» παραβίαζε τους κανονισμούς στέγασης.
Οι πολιτικοί της αντιπολίτευσης κατηγορούν την κυβέρνηση του Ερντογάν για αποτυχία επιβολής των οικοδομικών κανονισμών και για κακή διαχείριση των ειδικών φόρων που επιβλήθηκαν μετά τον τελευταίο μεγάλο σεισμό το 1999, προκειμένου να καταστήσουν τα κτίρια πιο ανθεκτικά στους σεισμούς.
Ο Ερντογάν έχει επανειλημμένα απορρίψει αυτές τις καταγγελλίες, χαρακτηρίζοντάς τις «ψέματα της αντιπολίτευσης που αποσκοπούν στην παρεμπόδιση των επενδύσεων».
Το 2018, η κυβέρνηση προέβη σε άρση των κυρώσεων για υφιστάμενα κτίρια που είχαν παραβιάσει τους κανόνες κατασκευής, έναντι χτηματικής ρύθμισης - μια πρακτική που είχε εφαρμοστεί επίσης και από προηγούμενες κυβερνήσεις πριν από το 1999.
Ενώ ο κρατικός οργανισμός στέγασης TOKI κατασκεύασε μόλις 1 εκατομμύριο σπίτια ανθεκτικά στους σεισμούς τις τελευταίες δύο δεκαετίες (περίπου το 5% των κτιρίων στην Τουρκία) ο ιδιωτικός τομέας κατασκεύασε λίγο περισσότερα από 2 εκατομμύρια αντισεισικά σπίτια την ίδια περίοδο, σύμφωνα με τον υπουργό Αστικοποίησης.