Τα μηνύματα και οι αναφορές από όλη την Ουκρανία, φτάνουν σε πραγματικό χρόνο:
Ενας πολίτης νεκρός.
Δεκατρείς απώλειες στρατιωτικών.
Πέντε άμαχοι τραυματίες.
Η Ιρίνα Βενεντίκοβα ρίχνει μια ματιά στο κινητό της. Οι αμείλικτοι αριθμοί και οι σκληροί απολογισμοί που ξετυλίγονται στα χέρια της είναι μόνο η αρχή. Το επιτελείο της θα τα καταγράψει, θα τα ερευνήσει - και θα προσπαθήσει να φέρει στη δικαιοσύνη τους Ρώσους δράστες εγκλημάτων πολέμου.
Αυτός είναι ο σκοπός της γενικής εισαγγελέως: Να κάνει τον Βλαντιμίρ Πούτιν και τις δυνάμεις του να πληρώσουν για ό,τι έχουν κάνει στην Ουκρανία. Ενώ τα δικαστήρια σε όλο τον κόσμο εργάζονται για να καταστήσουν υπεύθυνη τη Ρωσία, το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας - και ο μεγαλύτερος αριθμός διώξεων - πιθανότατα θα γίνει από την ίδια την Ουκρανία.
Για τη Βενεντίκοβα, είναι προσωπική υπόθεση.
«Προστατεύω το δημόσιο συμφέρον των Ουκρανών πολιτών. Και τώρα βλέπω ότι δεν μπορώ να προστατέψω αυτά τα νεκρά παιδιά», λέει. «Και για μένα είναι αβάσταχτος πόνος».
Η πρώτη γυναίκα που υπηρέτησε ποτέ ως γενικός εισαγγελέας της Ουκρανίας, μιλάει με ατσάλινη αποφασιστικότητα και περιστασιακό χιούμορ, και προσεγγίζει το έργο της με μια άτεγκτη εργασιακή ηθική.
Η Βενεντίκτοβα, μια 43χρονη πρώην καθηγήτρια Νομικής, μετακινείται κάθε λίγες μέρες, με τα μπουφάν και τα φορέματα της παλιάς της ζωής να αντικαθίστανται ολοένα και περισσότερο από χακί ρούχα και ένα αλεξίσφαιρο γιλέκο. Τρώει τα γεύματά της βιαστικά στο αυτοκίνητο ή τα παραλείπει εντελώς.
Δεν υπάρχουν πλέον ώρες γραφείου. Υπάρχουν μόνο ώρες πολέμου, που ξεκινούν νωρίς και τελειώνουν αργά.
Το γραφείο της έχει ήδη ανοίξει πάνω από 8.000 ποινικές έρευνες που σχετίζονται με τον πόλεμο και έχει εντοπίσει περισσότερους από 500 υπόπτους, συμπεριλαμβανομένων Ρώσων υπουργών, στρατιωτικών διοικητών και προπαγανδιστών.
Η Βενεντίκτοβα έχει τοποθετήσει εισαγγελείς σε κέντρα προσφύγων σε όλη τη χώρα και σε συνοριακά περάσματα, προσπαθώντας να συλλέξει τα θραύσματα του πόνου εκατομμυρίων Ουκρανών και να τα μετατρέψει σε γεγονότα και στοιχεία προτού εξαφανιστούν.
Η μονάδα εγκλημάτων πολέμου της έχει περίπου 50 αφοσιωμένους εισαγγελείς, αλλά έχει επαναπροσδιορίσει όλο το προσωπικό της για να επικεντρωθεί σε αυτή την αποστολή.
Πολλοί δεν θέλουν να δείξουν το πρόσωπό τους δημόσια. Υπάρχουν σοβαρά ζητήματα ασφάλειας, τόσο για τους ανθρώπους της όσο και για τις πληροφορίες που συλλέγουν. Οι συγκεκριμένοι εισαγγελείς τείνουν να μιλούν για το μέλλον με ζοφερό ρεαλισμό. Δεν είναι μόνο το απρόβλεπτο του πολέμου. Είναι μια σιωπηρή παραδοχή ότι οι ίδιοι μπορεί να μην είναι εκεί αύριο για να ολοκληρώσουν αυτό που ξεκίνησαν.
Οι εισαγγελείς κινούνται καθημερινά στα κέντρα προσφύγων, αναζητώντας μάρτυρες και θύματα πρόθυμα να υποβάλουν κατάθεση. Κάποιες ιστορίες δεν λέγονται. Οι άνθρωποι έχουν φτάσει στα όρια τους, είναι πολύ κουρασμένοι. Ή φοβισμένοι. Τα βρέφη τους ταράζονται.
Οι καταθέσεις μπορεί να διαρκέσουν ώρες. Σκυμμένοι πάνω από φορητούς υπολογιστές, οι εισαγγελείς περιμένουν να στεγνώσουν τα δάκρυα των ανθρώπων για να ρωτήσουν πώς ήχησε ο βομβαρδισμός, τι είδους πυρομαχικά είδαν να πέφτουν κατά την πρόσκρουση. Ρωτούν για τις στολές και τα διακριτικά που φορούσαν οι στρατιώτες. Αυτός είναι ο πρώτος κρίκος σε μια αλυσίδα ευθύνης που η Βενεντίκτοβα ελπίζει να συνδεθεί μέχρι το τέλος με την ηγεσία της Ρωσίας.
Το γραφείο της συνεργάζεται στενά με εισαγγελείς από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και σχεδόν δώδεκα χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας, της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Λιθουανίας, οι οποίες έχουν ξεκινήσει ποινικές έρευνες για τις φρικαλεότητες στην Ουκρανία.
Εχει στραφεί επίσης σε νομικούς συμβούλους υψηλού επιπέδου από το Ηνωμένο Βασίλειο και συνεργάζεται παράλληλα με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ενωση για τη δημιουργία κινητών ομάδων έρευνας με διεθνή τεχνογνωσία.
Μέρος της αποστολής τους τώρα είναι να διασφαλίσουν ότι τα αποδεικτικά στοιχεία που συλλέγονται είναι σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, έτσι ώστε η μαρτυρία ανθρώπων δεν θα απορριφτούν από κάποιο μελλοντικό δικαστήριο.
Πολλές περιοχές της Ουκρανίας έχουν μετατραπεί σε υποψήφιες σκηνές εγκλήματος. Κάθε μέρα, οι τραγωδίες πολλαπλασιάζονται, δημιουργώντας έναν ανυπέρβλητο σωρό από γεγονότα που πρέπει να διαπιστωθούν και να διασωθούν.
Υπάρχει πάρα πολύ δουλειά ακόμη και για τους περισσότερους από 8.000 υπαλλήλους που εργάζονται για τη Βενεντίκτοβα.
Οταν ο Ουκρανός πρόεδρος. Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τη διόρισε τον Μάρτιο του 2020, κληρονόμησε ένα αξίωμα που μαστιζόταν από καταγγελίες για διαφθορά και αναποτελεσματικότητα και συνοδευόταν από έναν ποινικό κώδικα που έχρηζες μεγάλης μεταρρύθμισης.
Η ίδια συστήθηκε ως μεταρρυθμίστρια. Χιλιάδες εισαγγελείς απολύθηκαν επειδή δεν πληρούσαν τα πρότυπα ακεραιότητας και επαγγελματισμού, και έτσι έχει ένα γραφείο που δεν είναι πλήρως στελεχωμένο για να προετοιμάζει υποθέσεις εγκλημάτων πολέμου εναντίον, όπως προβλέπει η ίδια, σχεδόν 1.000 κατηγορούμενων.
Στο πλευρό τους βρίσκονται, όμως, ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ερευνητές από όλον τον κόσμο, οι οποίοι σαρώνουν τον ορυμαγδό αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να επαληθεύσουν τι συνέβη και ποιος είναι υπεύθυνος.
Η Βενεντίκτοβα έχει επίσης ενθαρρύνει τους απλούς πολίτες να βοηθήσουν συλλέγοντας πληροφορίες με τα smartphone τους και υποβάλλοντάς τις ηλεκτρονικά στη διεύθυνση warcrimes.gov.ua. Πέντε εβδομάδες μετά την έναρξη του πολέμου υπήρξαν ήδη περισσότερες από 6.000 υποβολές.
Η φρίκη που καταγράφει η Βενεντίκτοβα και τα δίκτυα των συμμάχων της - ομαδικοί τάφοι, δολοφονίες αμάχων, αδιάκριτοι βομβαρδισμοί, επαναλαμβανόμενες επιθέσεις σε νοσοκομεία, «εξαφανίσεις» πολιτών, βασανιστήρια, σεξουαλική βία, πόλεις υπό πολιορκία, άρνηση τροφής, νερού και ανθρωπιστικής βοήθειας - δεν είναι νέα.
Ο στρατός του Πούτιν και οι πληρεξούσιοί του έχουν χρησιμοποιήσει παρόμοιες τακτικές στην Τσετσενία, τη Γεωργία, τη Συρία, την Κριμαία και την περιοχή Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας. Παρά τα χρόνια άφθονης τεκμηρίωσης, οι δυτικές δυνάμεις ποτέ δεν αντέδρασαν.
Αυτό άλλαξε στις 5 το πρωί της 24ης Φεβρουαρίου, όταν η Ρωσία άρχισε να ρίχνει βόμβες στη γείτονά της. Αυτά τα χρόνια των αναπάντητων φρικαλεοτήτων βαραίνουν τώρα τη Βενεντίκτοβα.
Λίγο πριν τις 9 το βράδυ, η αρχιεισαγγελέας εμφανίζεται στην εθνική τηλεόραση, όπως κάνει τα περισσότερα βράδια. Καθησυχάζει τους συμπατριώτες της ότι οι ένοχοι θα τιμωρηθούν και θα αποζημιωθούν για την ταλαιπωρία τους.