Το Σάββατο, οι άνθρωποι του Μπούγκαινβιλ, ένα μικρό σύμπλεγμα νησιών στην Παπούα Νέα Γουινέα, στη Θάλασσα του Σολομώντα, θα αρχίσει η ψηφοφορία σε ένα δημοψήφισμα που θα καθορίσει εάν θα γίνει το νεότερο κράτος του κόσμου.
Είναι μια ψηφοφορία που ετοιμάζεται εδώ και 20 χρόνια, όπως αναφέρει ο Guardian σε αφιέρωμά του. Το 2001, ως μέρος της ειρηνευτικής συμφωνίας που υπογράφηκε για να τερματιστεί ο τραγικός 10ετής εμφύλιος πόλεμος, η κυβέρνηση της Παπούα Νέα Γουινέα υποσχέθηκε στους πολίτες του Μπούγκαινβιλ (περίπου 200.000 άτομα) ότι θα τους δώσει την ευκαιρία να ψηφίσουν για να αποφασίσουν για το μέλλον τους.
Τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν τον Δεκέμβριο. Και φυσικά αναμένεται να επικρατήσει συντριπτικά το «ναι» στην ανεξαρτησία, με ορισμένους παρατηρητές να προβλέπουν πάνω από 90%. Αλλά ο δρόμος μέχρι το δημοψήφισμα ήταν μακρύς και βίαιος.
Για την ιστορία
Το Μπούγκαινβιλ αυτή τη στιγμή ανήκει στην Παπούα Νέα Γουινέα και διοικητικά αποτελεί αυτόνομη επαρχία. Το νησί ονομάστηκε έτσι από τον Γάλλο πλοηγό Λουί Αντουάν ντε Μπουγκαινβίλ (Louis Antoine de Bougainville), ο οποίος έχει δώσει το όνομα του και στα τροπικά φυτά του γένους μπουκαμβίλια (Bougainvillea). Από την δεκαετία του ’70 αναπτύχθηκε ένα αυτονομιστικό κίνημα που τελείωσε το 1997 με μια συμφωνία ειρήνης που οριστικοποιήθηκε το 2000 επιτρέποντας την εγκαθίδρυση μιας αυτόνομης κυβέρνησης της Μπουγκαινβίλ, και με τον όρο στο μέλλον θα αποφασιζόταν με δημοψήφισμα η ανεξαρτησία του νησιού.
Χρυσός, χαλκός και εμφύλιος
Όπως συμβαίνει συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, στην καρδιά της ιστορίας της ανεξαρτησίας του Μπούγκαινβιλ, βρίσκεται ο φυσικός πλούτος. Συγκεκριμένα ένα ορυχείο βρίσκεται στο κέντρο του κύριου νησιού.
Το ορυχείο Πανγκούνα είναι ένα τεράστιο ορυχείο χρυσού και χαλκού, που δίνει το 45% των εσόδων από εξαγωγές της Παπούα Νέας Γουινέας. Άνοιξε το 1972 και καθώς η Παπούα Νέα Γουινέα έγινε ανεξάρτητη από την Αυστραλία το 1975, στο Μπούγκαινβιλ άρχισαν να αναρωτιούνται αν θα ήταν καλύτερα να μείνουν μόνοι τους, αντί να χρησιμοποιείται ο φυσικός τους πλούτος για να χρηματοδοτείται ένα μεγαλύτερο κράτος.
«Η Παπούα Νέας Γουινέας εκμεταλλευόταν τους πόρους τους», λέει Άντονι Ρίγκαν, νομικός σύμβουλος της κυβέρνησης του Μπούγκαινβιλ.
Το 1988 οι εντάσεις για το ορυχείο κλιμακώθηκαν, προκαλώντας την επέμβαση των δυνάμεων της αστυνομίας και του στρατού. Η μάχη μεταξύ του αυτονομιστικού κινήματος του Μπούγκαινβιλ και των δυνάμεων ασφαλείας της Παπούα Νέας Γουινέας εξελίχθηκε σε εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος εκτιμά ότι στοίχισε τη ζωή σε περίπου 20.000 άνθρωποι (από έναν πληθυσμό 200.000 ατόμων).
«Οι μάχες τερματίστηκαν το 1997, γιατί οι ηγέτες και των δύο πλευρών κατάλαβαν ότι αυτό δεν οδηγεί πουθενά», λέει ο Ρίγκαν.
Για πάνω από δύο χρόνια προσπαθούσαν να καταλήξουν σε ειρηνευτική συμφωνία. Αυτή οριστικοποιήθηκε το 2000 και απέτρεπε την εγκαθίδρυση μιας αυτόνομης κυβέρνησης του Μπουγκαινβίλ, με τον όρο θα γινόταν δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία τους σε 10 με 15 χρόνια μετά την εκλογή της πρώτης κυβέρνησης. Οι εκλογές για την πρώτη αυτόνομη κυβέρνηση πραγματοποιήθηκαν τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2005.
Μια τεράστια προσπάθεια
Η προσπάθεια που απαιτείται για τη διεξαγωγή μιας τέτοιας ψηφοφορίας σε μια περιοχή σαν το Μπουγκαινβίλ, όπου το 90% των ανθρώπων ζουν σε αγροτικούς οικισμούς και χωριά, όπου το μισό του πληθυσμού είναι αγράμματοι και δεν έχει ραδιοφωνικό ή τηλεοπτικό δίκτυο που να καλύπτει ολόκληρο τον πληθυσμό, είναι όπως καταλαβαίνετε τεράστια. Μόνο μερικές εκατοντάδες εφημερίδες φτάνουν καθημερινά στο νησί από την Παπούα Νέα Γουινέα, εξηγεί ο Μαουρίσιο Κλαούντιο, μέλος της αρμόδια επιτροπής για το δημοψήφισμα του Μπουγκαινβίλ.
Τώρα όμως δηλώνουν έτοιμοι για τη διεξαγωγή ενός ειρηνικού δημοψηφίσματος. Κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο εβδομάδων, ξεκινώντας από τους μεγαλύτερους δήμους της Μπουκά και της Αράουα -και μετά στις πιο απομακρυσμένες περιοχές- οι ψηφοφόροι θα μπορέσουν να πάνε σε ένα από τα 829 εκλογικά κέντρα που έχουν στηθεί για να ψηφίσουν.
Η ερώτηση θα είναι εάν επιθυμούν μεγαλύτερη αυτονομία από την Παπούα Νέα Γουινέα, ή ανεξαρτησία από αυτή.
«Οι άνθρωποι δεν είναι διαιρεμένοι», λέει η Έλεν Χάκενα, ακτιβίστρια στο Μπουγκαινβίλ. «Η πλειοψηφία θέλουμε ανεξαρτησία, επειδή λέμε ότι θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι. Είχαμε έναν μακρύ αγώνα, ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1960, και θέλουμε να τερματίσουμε τον αγώνα μας για αυτοδιάθεση».
Το ερώτημα ωστόσο είναι, δεδομένου ότι το ορυχείο Πανγκούνα δεν λειτουργεί από τότε που άρχισε η σύγκρουση -και χωρίς άλλα λειτουργικά ορυχεία ή αναπτυγμένες βιομηχανίες- πώς θα μπορούσε να υποστηριχθεί οικονομικά ένα ανεξάρτητο Μπουγκαινβίλ.
Το άλλο ερώτημα είναι τι θα γίνει μετά το δημοψήφισμα, δεδομένου ότι δεν είναι δεσμευτικό. Ο κόσμος πιστεύει ότι θα ψηφίσει και την επόμενη μέρα θα έχουμε ένα ανεξάρτητο κράτος του Μπουγκαινβίλ, αλλά η αλήθεια είναι ότι η δημιουργία ενός νέου κράτους απαιτεί χρόνια. Στην περίπτωση του Μπουγκαινβίλ υπολογίσουν μια ακόμη 10ετία. Επίσης τίποτα δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να κάνει πίσω τελικά η Παπούα Νέα Γουινέα, υπό τον φόβο της δημιουργίας νέων αυτονομιστικών κινημάτων σε άλλες επαρχίες.
Ο κόσμος δηλώνει προετοιμασμένος. «Μαγειρεύουμε το δικό μας φαγητό, ψαρεύουμε, έχουμε τα δικά μας φάρμακα. Αυτό λέμε στις γυναίκες μας -να είστε προετοιμασμένες γιατί δεν ξέρουμε αν θα υπάρξουν προβλήματα», λέει η Χάκενα.