Τη στιγμή που η συζήτηση έχει πάλι φουντώσει για τη δημιουργία όχι ενός αλλά δύο κομμάτων στα δεξιά και στα κεντρώα της Νέας Δημοκρατίας και ενώ μόλις έχει επαναβαπτιστεί το ΠΑ.ΣΟ.Κ. σε Κίνημα Αλλαγής (ΚΙΝ.ΑΛΛ.) με προίκα καινούργιο Α.Φ.Μ. απαλλαγμένο από τα βάρη του παρελθόντος, οι πολίτες βιώνουν ένα αναπόφευκτο αίσθημα επανάληψης. Η κρίση των τελευταίων ετών έχει προσφέρει κομματικές διασπάσεις, αποσχίσεις, πολιτικές κινήσεις, πρωτοβουλίες, ομάδες, ζυμώσεις, και πάνω από όλα ευκαιρίες για νέους πολιτικούς αρχηγούς, έτοιμους …να μας σώσουν.
Η δεξιά πολυκατοικία
Την αρχή έκανε η Ντόρα Μπακογιάννη κι αυτό γιατί δεν είχε υπομονή, όπως ο αδερφός της. Το μακρινό 2010, ο Αντώνης Σαμαράς διέγραψε την κ. Μπακογιάννη από τη Ν.Δ. γιατί εκείνη ψήφισε το πρώτο μνημόνιο που έφερε το ΠΑΣΟΚ, αλλά κυρίως γιατί ευκαιρία έψαχνε. Η Ντόρα λοιπόν μάζεψε των ομματιών της και πέντε χιλιάδες νοματαίους στο θέατρο Badminton και ίδρυσαν την Δημοκρατική Συμμαχία.
Η Δημοκρατική Συμμαχία είχε πολύ σύντομη διάρκεια ζωής, μόλις 2 χρόνια, αλλά σε αυτό το διάστημα πρόλαβε να παίξει σε όλες τις εκπομπές του Mega κι έτσι χορτάσαμε. Παρά την τηλεοπτική της επιμονή, η κ. Μπακογιάννη δεν επιβραβεύτηκε εκλογικά και επέστρεψε στην μεγάλη αγκαλιά της Ν.Δ., η οποία στο μεταξύ είχε συγκυβερνήσει με το ΠΑ.ΣΟ.Κ.
Το ίδιο διάστημα, στην δεξιά πολυκατοικία υπήρχαν αρκετοί ακόμα ένοικοι. Κατ’ αρχάς το κόμμα του κ. Καρατζαφέρη ΛΑ.Ο.Σ. που επίσης πέρασε από τη συγκυβέρνηση, πριν παραχωρήσει τους κ. Βορίδη και Γεωργιάδη στη Ν.Δ. και κατόπιν εξαφανιστεί σαν όνειρο βαθιά μες στο σκοτάδι.
Επιπλέον, το 2009 οι Στέφανος Μάνος, Γιάννης Μπουτάρης, Θάνος Βερέμης, Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, Νίκος Δήμου μαζί με ακόμα 600 πολίτες ίδρυσαν την Δράση.
Η Δημιουργία, Ξανά! ιδρύθηκε το 2011 από το Θάνο Τζήμερο και στις εκλογές του Ιουνίου του 2012, λόγω των χαμηλών εκλογικών της ποσοστών, κατέβηκε σε κοινό ψηφοδέλτιο με την προαναφερθείσα Δράση και τη Φιλελεύθερη Συμμαχία που είχε πρόεδρο τον Γρηγόρη Βαλλιανάτο και είχε σχηματιστεί το 2007. Ούτε αυτό το σχήμα μακροημέρευσε.
Οι Ανεξάρτητοι Έλληνες ιδρύθηκαν από τον Πάνο Καμμένο τον Φεβρουάριο του 2012, μετά από απόσχιση από τη Ν.Δ., με το μήνυμα «Είμαστε πολλοί, είμαστε ανεξάρτητοι, είμαστε Έλληνες».
Ο Νίκος Νικολόπουλος, επίσης αποχώρησε από τη Ν.Δ. και ίδρυσε το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα Ανατροπής τον Μάιο του 2013.
Από τους ΑΝ.ΕΛ. πρόλαβε και αποσχίστηκε ο Βασίλης Καπερνάρος, που τον Ιανουάριο του 2015 ίδρυσε τις ΡΙΖ.Ε.Σ., δηλαδή τον Ριζοσπαστικό Εθνικό Συναγερμό, και κατόπιν διετέλεσε κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ομάδας των Ανεξάρτητων Δημοκρατικών Βουλευτών. Ναι, υπάρχει. Ναι, στη Βουλή.
Τα παιδιά του σοσιαλισμού
Και αν σας έχει πιάσει ίλιγγος, πάρτε μια βαθιά ανάσα για τις διακλαδώσεις του ΠΑ.ΣΟ.Κ., το οποίο εκτός από αρκετές διασπάσεις έχει υποστεί και μερικές μετονομασίες. Στο ΠΑ.ΣΟ.Κ. γενικά ακολουθούσαν άλλη τακτική από τη Νέα Δημοκρατία, πολύ πιο κομψή, αφού πρώτα ξεκινούσαν πολιτικές κινήσεις εντός του κόμματος και κατόπιν, ανάλογα τις συγκυρίες, τοποθετούνταν εκτός ή επί τα αυτά.
Ίσως η αρχή να έγινε με την Πρωτοβουλία των 58 ή Πρωτοβουλία για τη Δημοκρατική Προοδευτική Παράταξη που επίσημα έκανε την εμφάνισή της τον Οκτώβριο του 2013, όμως σιγοψηνόταν στους κόλπους του εκσυγχρονιστικού ΠΑ.ΣΟ.Κ. από πολύ καιρό. Την πρωτοβουλία χαιρέτισε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, αλλά και ο ίδιος ο Μάρτιν Σουλτς με μήνυμά του στην πρώτη της συνάντηση.
Ο Ανδρέας Λοβέρδος διαβλέποντας τις εξελίξεις ίδρυσε το 2012 την Ριζοσπαστική Κίνηση Σοσιαλδημοκρατικής Συμμαχίας (ΡΙ.Κ.Σ.ΣΥ.) στην οποία ακούστηκε ότι θα συμμετάσχει και ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, αλλά του την έσκασε.
Η ΡΙ.Κ.Σ.ΣΥ. το 2013 μετασχηματίστηκε σε κόμμα με την ονομασία Συμφωνία για τη Νέα Ελλάδα, αν και ποτέ δεν αναμετρήθηκε εκλογικά αφού ο κ. Λοβέρδος, έξυπνα φερόμενος, συνεργάστηκε σε κάθε περίσταση με όποιο σχηματισμό περιελάμβανε το ΠΑ.ΣΟ.Κ.. Για παράδειγμα, στις ευρωεκλογές του 2014, υπό την ομπρέλα της Ελιάς, που είχε μόλις δημιουργηθεί, χώρεσε το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κόμμα, η Συμφωνία για τη Νέα Ελλάδα του κ. Λοβέρδου, η Δυναμική Ελλάδα του Ηλία Μόσιαλου, ο οποίος στο μεταξύ είχε ανοίξει τα φτερά του, η Μεταρρυθμιστική Αριστερά (η οποία δεν ήταν αριστερά), οι Νέοι Μεταρρυθμιστές, η Πολιτεία 2012 και η Πρωτοβουλία Β΄.
Τα περισσότερα από αυτά τα σχήματα ανακυκλώνουν τους ίδιους φιλόδοξους πολιτικούς αρχηγούς, κάποτε αναγνωρίσιμα στελέχη του ΠΑ.ΣΟ.Κ., όμως δεν έχει σημασία, περισσότερη δουλειά για τους γραφίστες που σχεδιάζουν λογότυπα. Μετά την κατάρρευση της Ελιάς, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. πέρασε στη φάση της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, περιλαμβάνοντας λίγη από τη ΔΗΜ.ΑΡ. που περίσσεψε, τον Αύγουστο του 2015. Να σημειωθεί ότι και η Άννα Διαμαντοπούλου δοκίμασε την τύχη της με την εντελώς φρέσκια κίνηση πολιτών Δίκτυο για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη και κατόπιν ένωσε τις δυνάμεις της με τον Γιώργο Φλωρίδη και τον Γιάννη Ραγκούση στην Ώρα Αποφάσεων.
Ο τελευταίος βέβαια διαγράφηκε από τον ίδιο του το σχηματισμό όταν αποφάσισε να κατέβει υποψήφιος για την προεδρία του Κινήματος Αλλαγής που προέκυψε με πολλές τυμπανοκρουσίες τον Νοέμβριο του 2017 -και ήδη παραπαίει όπως δημόσια μαρτυρεί ο Σταύρος Θεοδωράκης, ο οποίος επίσης κατέβηκε στην κούρσα για την αρχηγία του. Η πολιτική καριέρα του Σταύρου Θεοδωράκη ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2014, όταν μεταπήδησε από την τηλεόραση στα κοινά, ιδρύοντας το Ποτάμι.
Ο Χάρης Θεοχάρης εκλέχθηκε με το Ποτάμι μόλις το 2015, πρόλαβε να αποσχιστεί, να ιδρύσει την Δημοκρατική Ευθύνη το 2016, αλλά και να τον διώξουν κακήν κακώς από το ίδιο του το κόμμα λίγους μήνες αργότερα. Στη Δημοκρατική Ευθύνη συμμετέχει πάντως ακόμα ο Αλέκος Παπαδόπουλος, που έχει διαρρεύσει πλείστες φορές την επιθυμία του να ηγηθεί για μια νέα μεταρρύθμιση στον τόπο.
Τέλος, ο Γιώργος Παπανδρέου, αν και είχε διατελέσει πρωθυπουργός με το ΠΑΣΟΚ, αποφάσισε ότι ο κόμπος έφτασε στο χτένι και τον Ιανουάριο του 2015 ίδρυσε το Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών (ΚΙ.ΔΗ.ΣΟ.) που έμεινε εκτός Βουλής.
Πλέον και αυτός συντάχθηκε στην προσπάθεια του Κινήματος Αλλαγής. Πόσες φορές μετρήσατε τη λέξη μεταρρύθμιση;
Οι εκατό αποχρώσεις των συνιστωσών
Παρόλο που, όταν ξέσπασε η κρίση στην Ελλάδα, ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. ήταν ένας μικρός εκλογικά συνασπισμός κομμάτων-συνιστωσών, ούτε αυτός γλίτωσε τις διασπάσεις. Οι πρώτοι αποχωρήσαντες ήταν ο Φώτης Κουβέλης και η ομάδα του που ίδρυσαν την Δημοκρατική Αριστερά (ΔΗΜ.ΑΡ.) τον Ιούνιο του 2010. Κατόπιν συμμετείχαν σε κυβέρνηση συνεργασίας με το ΠΑ.ΣΟ.Κ. και τη Ν.Δ., από την οποία ωστόσο αποχώρησαν πριν προκηρυχθούν εκλογές, λόγω ιδεολογικής απόστασης. Σε άλλες μεταγραφές, η Κοινωνική Συμφωνία της Λούκας Κατσέλη που αποσχίστηκε το 2012 και εν τέλει στήριξε τα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. τυπικά μετασχηματίστηκε σε ενιαίο κόμμα μόλις το 2012 και πάνω που το εκλογικό του άστρο φώτισε, το 2015 ο Παναγιώτης Λαφαζάνης αποφάσισε τη μεγάλη έξοδο ιδρύοντας την Λαϊκή Ενότητα.
Τόσο η ΛΑ.Ε., όσο και η Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου που επίσης αποχώρησε καταγγέλλοντας προς πάσα κατεύθυνση, έμειναν εκτός βουλής, αφού δεν κατάφεραν να συνεργαστούν ούτε καν μεταξύ τους.
Στα εξαιρετικά προβεβλημένα στελέχη που έχασε ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α., συγκαταλέγεται ο Γιάνης Βαρουφάκης ο οποίος έκτοτε κάνει διεθνή καριέρα αφού ίδρυσε το DiEΜ25 ως πανευρωπαϊκή πολιτική κίνηση για τη δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έχει ανακοινώσει ήδη τρεις φορές την ίδρυση κόμματος στην Ελλάδα.
Και ενώ κάπου εδώ τελειώνει ο μακρύς κατάλογος των πολιτικών αρχηγών που γεννήθηκαν μέσα από τα κυβερνητικά κόμματα, δεν επιτρέπεται να παραλείψουμε την Τελεία του Απόστολου Γκλέτσου που ιδρύθηκε το 2014 και κλείνοντας να αναρωτηθούμε σε πόσα από αυτά τα κόμματα πρόλαβε να συμμετάσχει ο Νίκος Μπίστης.
Θανάσης Διαμαντόπουλος: Η επιτυχία των «αποστατών» εξαρτάται από τη στιγμή της απόσχισης
«Τα νέα κόμματα προκύπτουν συνήθως με δύο τρόπους: ο ένας είναι πρωτογενής και ο άλλος με απόσχιση από ήδη υφιστάμενο κόμμα. Στην ελληνική πολιτική πραγματικότητα, ο πρωτογενής τρόπος συνεπάγεται ότι κάποιος με κοινωνική αναγνωρισιμότητα, που έχει τη “σφραγίδα”, θα αναλάβει ενεργό πολιτικό ρόλο. Εφόσον πρόκειται για κόμμα εξ αποσχίσεως πολλή μεγάλη σημασία έχει εάν το “πατρογονικό” κόμμα ήταν σε φάση αποδρομής ή σε φάση επέλασης προς την εξουσία. Όταν το “πατρογονικό” κόμμα είναι σε πτώση, σε απόσυρση, όπως ήταν η Νέα Δημοκρατία το 2012, ακόμα και μια προσωπικότητα με μικρότερη επιρροή, όπως ήταν ο Πάνος Καμμένος, μπορεί να επιβιώσει σε τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις και να καταστεί σημαντικός πολιτειακός παράγοντας. Αντίθετα, αν το “πατρογονικό” κόμμα είναι σε φάση επέλασης προς την εξουσία σπανίως επιτυγχάνουν οι “αποστάτες”» εξηγεί ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου, Θανάσης Διαμαντόπουλος. Φυσικά, αυτός δεν είναι ο μόνος παράγοντας που καθορίζει την επιτυχία μιας νέας πολιτικής προσπάθειας. Για παράδειγμα, σε περιόδους οικονομικής αβεβαιότητας και στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, κόμματα ακροδεξιάς ιδεολογίας με θεμελιώδες στοιχείο την αναφορά στην εθνική ταυτότητα έχουν καλύτερες πιθανότητες να πετύχουν.
«Ο κατακερματισμός του κομματικού συστήματος συνεπάγεται την αυτόνομη έκφραση όλων των επιμέρους ιδεολογικών τάσεων. Ωστόσο, αυτός ο κατακερματισμός κάνει πιο δύσκολο τον σχηματισμό κυβέρνησης, κάτι που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από το κατά πόσο ο εκλογικός νόμος προτάσσει ένα πλειοψηφικό σύστημα έναντι της απλής αναλογικής» υπογραμμίζει ο κ. Διαμαντόπουλος. Ωστόσο, η επανασυγκέντρωση σε λίγους κομματικούς πόλους δεν είναι απίθανη. «Σε χώρες σαν την Ελλάδα, η πολιτική ζωή παρουσιάζει αυτή την ταλάντωση. Τη μετάβαση δηλαδή από την ακραία διασπορά του πολιτικού συστήματος μέχρι την επανασυσπείρωση, κάτι το οποίο έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν» καταλήγει ο κ. καθηγητής.