Η συζήτηση στην Ελλάδα για το περιβάλλον περιστρέφεται αποκλειστικά γύρω από την κλιματική αλλαγή, την επιδίωξη ανάπτυξης των ΑΠΕ και τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής. Στο πλαίσιο της επιδίωξης περιορισμού των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ενεργειακής αυτάρκειας αλλά και σχετικής αυτονομίας προχωρούν και οι διαδικασίες για την δημιουργία πυρηνικού εργοστασίου στην Βουλγαρία με την συμμετοχή της Ελλάδας.
Από αυτά φαίνεται ότι το ζήτημα της διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας βρίσκονται σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Κάποτε και μόνο το άκουσμα της δημιουργίας πυρηνικών εργοστασίων έφτανε για να σηκωθούν οι τρίχες του κεφαλιού από τον φόβο για πυρηνικό ατύχημα αλλά και από το σοβαρό πρόβλημα που θα δημιουργούνταν στις επόμενες γενιές από τα απόβλητα.
Σήμερα βέβαια η τεχνολογία αυτή διαφοροποιείται και μπορεί να ενέχει λιγότερους κινδύνους αλλά είναι εντυπωσιακό ότι δεν ξεσηκώνει αντιδράσεις. Αντιδράσεις ξεσηκώνουν οι εξορύξεις των υδρογονανθράκων και αυτές συσπειρώνουν έναν κύκλο ανθρώπων που καθυστερούν τις έρευνες με προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Συνήθως πρόκειται για περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως η Greenpeace που ασχολούταν παλιότερα με τις φάλαινες αλλά πλέον είναι μονοθεματικές σε σχέση με το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Δεν ασχολούνται με τα ζητήματα της βιοποικιλότητας στον ελληνικό χώρο αλλά μόνο με έναν επιφανειακό τρόπο για τα τροπικά δάση στον Αμαζόνιο και άλλες σημαντικές περιοχές και είδη σε άλλες χώρες.
Όταν πρόκειται για την επέκταση μεγάλων εγκαταστάσεων αιολικών και φωτοβολταϊκών σε περιοχές Natura στην Ελλάδα αρχίζουν να μιλάνε για συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης. Στην πραγματικότητα, όταν οι πολίτες αντιστέκονται σε αυτά τα έργα απαντούν με αμπελοφιλοσοφίες όπως είναι συνήθως τα κείμενα των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
Ακούμε συχνά ότι είναι πολύ μεγάλες οι εκτάσεις των προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα. Είναι όμως αλήθεια αυτό; Έχει η Ελλάδα μεγαλύτερης έκτασης προστατευόμενες περιοχές από άλλες χώρες της Ε.Ε.;
Καταρχάς το ζήτημα δεν είναι αναλογικό. Η Ελλάδα έχει συντριπτικά μεγαλύτερο αριθμό ειδών από οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ευρώπης τόσο σε απόλυτους αριθμούς και ακόμα περισσότερο σε σχέση με την έκτασή της. Θα έπρεπε συνεπώς να έχει και μεγαλύτερες εκτάσεις προστατευόμενων περιοχών. Δεν έχει όμως.
Δεύτερον. Η Ελλάδα έχει πολλές εγκαταλελειμμένες ορεινές περιοχές και ακατοίκητα νησιά στο Αιγαίο. Δεν υπάρχει εκεί καμία σύγκρουση μεταξύ “ανάπτυξης” και φύσης. Η αλιεία, η γεωργία και η δασοκομία που ασκείται εκεί είναι αρκετά συμβατές δραστηριότητες με την διατήρηση των ειδών.
Αυτές οι παραγωγικές δραστηριότητες είναι συμβατές με την διατήρηση της φύσης και μάλιστα η εγκατάλειψη από τον άνθρωπο μπορεί να είναι αρνητική. π.χ. η εγκατάλειψη των αγροτικών εκτάσεων στις ημιορεινές και ορεινές περιοχές οδηγεί σε πύκνωση της δάσωσης και ομογενοποίηση του περιβάλλοντος που είναι αρνητικό για την βιοποικιλότητα.
Αυτά είναι γνωστά σε όσους ασχολούνται με την διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος και τα διαχειριστικά μέτρα που προτείνονται ευνοούν συνήθως την ανθρώπινη παρουσία.
Οι διαμαρτυρίες για την μεγάλη έκταση των προστατευόμενων περιοχών προέρχονται μόνο από όσους θέλουν να εγκαταστήσουν μεγάλα αιολικά και να καλύψουν τεράστιες εκτάσεις με φωτοβολταϊκά ή από εταιρείες που θέλουν να χτίσουν μεγάλα ξενοδοχεία.
Ας δούμε όμως και τα ποσοστά. Σύμφωνα με την «Ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία», η οποία είναι γνωστή στην Ελλάδα αποκλειστικά σχεδόν για τις επιταγές σε σχέση με την κλιματική αλλαγή, η Ε.Ε. θα πρέπει να διατηρήσει την βιοποικιλότητα να αποκαταστήσει και να αποτρέψει την απώλεια έως το 2030. Η «στρατηγική της Ε.Ε. για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030» που ακολούθησε προσδιορίζει ότι: τουλάχιστον το 30 % των χερσαίων και το 30 % των θαλάσσιων εκτάσεων θα πρέπει να προστατεύονται στην Ε.Ε. και μάλιστα με απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών της Ε.Ε. στις 23/1/2020 προσδιορίζει ότι το 10% των εκτάσεων των προστατευόμενων περιοχών πρέπει να τίθεται σε αυστηρή προστασία[1].
Από αυτό συμπεραίνουμε ότι οι προστατευόμενες περιοχές δεν είναι περιοχές που μπαίνουν σε γυάλα και δεν επιτρέπεται εκεί καμία ανθρώπινη δραστηριότητα. Αυτό μπορεί να συμβαίνει μόνο στο 10% της έκτασης. Όπως φάνηκε όμως και αυτό το ζήτημα στην Ελλάδα ενοχλεί. Γιατί κάποιοι θέλουν να κινούνται ανεξέλεγκτα καθ’ άπασαν την επικράτεια. Σε διάφορες συζητήσεις τελευταία όπου ενέπλεξαν χωροτάκτες και μελετητές περιβαλλοντικών επιπτώσεων αιολικών προσπάθησαν να υποβαθμίσουν αυτές τις αναφορές της Ε.Ε. και να επανερμηνέψουν τον όρο “αυστηρή προστασία”. Διότι και αυτό ακόμα τους εμποδίζει αφού πρόκειται για δημόσιες εκτάσεις οι οποίες ευκολότερα θα τους παραχωρούνταν για να τοποθετήσουν τα αιολικά.
Ας κρατήσουμε στον νου μας αυτά τα ποσοστά. Δεν είναι υπερβολικά και δεν είναι μεγαλύτερα από αυτά άλλων χωρών. Την επόμενη φορά που θα ακούσουμε κάποιον που θέλει να εμφανίζεται ως ακραιφνής “ευρωπαϊστής” και ταυτοχρόνως υπέρ της “ανάπτυξης” να μπορούμε να του πούμε ότι είναι εκτός στρατηγικής της Ε.Ε. και χρησιμοποιώντας τα ίδια του τα λόγια να του πούμε ότι όλα μπορούν να γίνουν αρκεί να υπάρχει σωστή χωροθέτηση. Την ελληνική στάση στον κόσμο, πού είναι η αποτροπή της ύβρεως και η διατήρηση κάποιων τόπων ως ιερών και ανεπηρέαστων, μάλλον δεν θα την καταλάβει.
[1] Δίνεται μια απόδοση του ορισμού των αυστηρά προστατευόμενων περιοχών από το έγγραφο της Ε.Ε.: «Αυστηρά προστατευόμενες περιοχές είναι πλήρως και νομικά προστατευόμενες περιοχές που έχουν σχεδιαστεί για τη διατήρηση ή/και την αποκατάσταση της ακεραιότητας των πλούσιων σε βιοποικιλότητα φυσικών περιοχών με την υποκείμενη οικολογική τους δομή και την υποστήριξη των φυσικών περιβαλλοντικών διεργασιών. Επομένως, οι φυσικές διεργασίες σε αυτές παραμένουν ουσιαστικά αδιατάρακτες από τις ανθρώπινες πιέσεις και απειλές όσον αφορά τη συνολική οικολογική δομή και λειτουργία της περιοχής, ανεξάρτητα από το αν αυτές οι πιέσεις και απειλές βρίσκονται εντός ή εκτός της αυστηρά προστατευόμενης περιοχής».
…
Για μια καλύτερη κατανόηση του ρόλου και του τρόπου οργάνωσης της διαχείρισης των τόπων Natura προτείνεται το άρθρο: «Γιατί προστατεύουμε τους τόπους Natura και τι επιδιώκουμε»