Βρυξέλλες 10/2/2023
Αυστηρότερα μέτρα για τη μείωση της παράτυπης μετανάστευσης αποφάσισαν οι ηγέτες των 27 κρατών μελών της Ε.Ε στη Σύνοδο Κορυφής η οποία ολοκληρώθηκε τα ξημερώματα της Παρασκευής.
Οι ηγέτες των 27 είχαν τρια θέματα στην ατζέντα το Ουκρανικό, τη Μετανάστευση και την Οικονομία. Ωστόσο η επίσκεψη Ζελένσκι απασχόλησε το μεγαλύτερο μέρος της συνόδου. Όμως αμέσως μετά την αναχώρησή του ξεκίνησαν πυρετώδεις διαβουλεύσεις όχι για τόσο για την οικονομία και την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα η οποία άλλωστε θα συζητηθεί εκ νέου στη σύνοδο του Μαρτίου, αλλά για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού.
Οι ηγέτες της ΕΕ διατύπωναν τις προτάσεις για την ανακοπή των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη ενώ τέθηκε και το ζήτημα της χρηματοδότησης φρακτών, αλλά και το ζήτημα της επιστροφής όσων η αίτηση για άσυλο έχει απορριφθεί.
Ικανοποίηση της Κυβέρνησης
Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές η κυβέρνηση εμφανίζεται ικανοποιημένη από τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για το Μεταναστευτικό.
Σύμφωνα με αυτές το Συμβούλιο υιοθετεί βασικές ελληνικές θέσεις και η ΕΕ αναγνωρίζει ότι το πρόβλημα είναι ευρωπαϊκό και ότι χρειάζεται ευρωπαϊκή απάντηση. Αναγνωρίζει δε την ανάγκη αποτελεσματικού ελέγχου των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, την ώρα, που αναφέρεται σε χερσαία και θαλάσσια σύνορα και χαιρετίζει τις προσπάθειες των χωρών πρώτης γραμμής για τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ.
Αναφέρουν δε ότι το κείμενο συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (διαβάστε το στο τέλος του κειμένου) δηλώνει τη στήριξή του στη FRONTEX και συγκεκριμένα στη βασική αποστολή της, που είναι η στήριξη των κρατών-μελών στην προστασία των εξωτερικών συνόρων, την καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος και την ενίσχυση των επιστροφών.
Μάλιστα, καλεί σε άμεση ενεργοποίηση κοινοτικών πόρων για την ενίσχυση των δυνατοτήτων και των υποδομών ελέγχου των συνόρων, των μέσων επιτήρησης συμπεριλαμβανομένων και των εναέριων.
Σχετικά με το ζήτημα των επιστροφών το κείμενο συμπερασμάτων υπογραμμίζει τη δυνατότητα επιβολής μέτρων που αφορούν τις βίζες εις βάρος τρίτων χωρών που δεν συνεργάζονται στο ζήτημα των επιστροφών. Εστιάζει δε, στην ανάγκη αποτελεσματικών επιστροφών προς τις χώρες προέλευσης και τέλος καταδικάζει τις προσπάθειες εργαλειοποίησης του Μεταναστευτικού για πολιτικούς σκοπούς.
Παρέμβαση Μητσοτάκη
Παρέμβαση στη συζήτηση έκανε και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ο οποίος υπογράμμισε τη σημασία αντιμετώπισης των παράνομων δικτύων διακινητών, μνημονεύοντας το πρόσφατο τραγικό περιστατικό ανοικτά της Λέρου. Τόνισε ακόμη ότι οι εθελοντικές επανεγκαταστάσεις δεν είναι αποτελεσματικές. Και υπογράμμισε την ανάγκη μεγαλύτερης χρηματοδοτικής βοήθειας στις χώρες πρώτης γραμμής μέσω της παροχής ευελιξιών στα Ταμεία ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν για το Μεταναστευτικό και κονδύλια από τα Ταμεία Συνοχής.
Νωρίτερα ο κ. Μητσοτάκης είχε δηλώσει ότι η χώρα μας θα εξακολουθεί να διεκδικεί πρόσθετους ευρωπαϊκούς πόρους, «έτσι ώστε να έχουμε όλα τα μέσα στη διάθεσή μας για να φυλάμε αποτελεσματικά τα σύνορά μας Κι όταν αναφέρομαι σε όλα τα μέσα, αναφέρομαι και στην ανάγκη η Ευρωπαϊκή Ένωση να χρησιμοποιήσει φυσικά εμπόδια, όπως ο φράκτης τον οποίον κατασκευάζουμε στον Έβρο. .. Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα χτίζει τον δικό της φράκτη και θα το κάνει με ή χωρίς τα ευρωπαϊκά χρήματα» είχε δηλώσει.
Τα μέτρα
Τελικά το κείμενο των συμπερασμάτων καλεί την Επιτροπή να χρηματοδοτήσει μέτρα των κρατών μελών που συμβάλλουν άμεσα στον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, όπως τα πιλοτικά έργα διαχείρισης των συνόρων, καθώς και στην ενίσχυση του ελέγχου των συνόρων σε βασικές χώρες επί οδών διέλευσης προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Επίσης καλεί την Επιτροπή να κινητοποιήσει αμέσως σημαντικά κονδύλια και μέσα για τη στήριξη των κρατών μελών στην ενίσχυση των ικανοτήτων και των υποδομών προστασίας των συνόρων, των μέσων επιτήρησης, συμπεριλαμβανομένης της εναέριας επιτήρησης, και του εξοπλισμού.
Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε η πρόεδρος της Κομισιόν το 2022 οι αρχές κατέγραψαν αύξηση κατά 64% των παράτυπων διελεύσεων των συνόρων σε σύγκριση με την αμέσως προηγούμενη χρονιά, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (FRONTEX). Ενώ οι αιτήσεις για τη χορήγηση ασύλου αυξήθηκαν κατά σχεδόν 50%.
Επιπλέον, περίπου 4 εκατομμύρια πρόσφυγες από την Ουκρανία βρήκαν καταφύγιο σε κράτη μέλη της ΕΕ.
«Τα σύνορα πρέπει να φυλάσσονται Θα ενεργήσουμε για την ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων μας και την αποτροπή της παράτυπης μετανάστευσης», δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στη συνέντευξη Τύπου.
Φράκτης χωρίς όμως να ονομάζεται
Μεταξύ των μέτρων που συμφωνήθηκαν συμπεριλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την ενίσχυση των υποδομής φύλαξης των συνόρων της Βουλγαρίας με την Τουρκία, όπως το να εγκατασταθούν κάμερες και να οικοδομηθούν φυλάκια, χωρίς να γίνεται αναφορά για την ανέγερση φράκτη, αν και ο Καγκελάριος της Αυστρίας εξερχόμενος της συνόδου εξέφρασε την ικανοποιήσή του για τις αποφάσεις λέγοντας ότι η Βουλγαρία μπορεί τώρα να χρησιμοποιήσει τα χρήματα των Βρυξελλών για συνοριακό προσωπικό και οχήματα και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσει τα δικά της χρήματα για την ενίσχυση του φράκτη στα σύνορα.
΄Όμως στο πρόσφατο παρελθόν η Κομισιόν είχε αρνηθεί ότι θα χρηματοδοτήσει την ανέργερση φρακτών λέγοντας ότι αυτό είναι αντίθετο στις αρχές της. Έτσι και η Φον ντερ Λάιεν δήλωσε μετά τη σύνοδο ότι οι ηγέτες συμφώνησαν στη χρηματοδότηση υποδομών όπως κάμερες παρακολούθησης, πυργίσκους - φυλάκια, και οχήματα για περιπολίες.
Επιπλέον τόνισε ότι τα κράτη μέλη επιδιώκουν την αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων για τις απελάσεις, ώστε αυτές να αυξηθούν.
Όσον αφορά τις αποφάσεις όπως αυτές εμφανίζονται στο κείμενο συμπερασμάτων που ακολουθεί, γίνεται ειδική αναφορά γίνεται στην καταπολέμηση της εργαλειοποίησης, της παράνομης διακίνησης και του λαθρεμπορίου.
«Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει τις προσπάθειες εργαλειοποίησης των μεταναστών για πολιτικούς σκοπούς, ιδίως όταν χρησιμοποιούνται για μόχλευση ή ως μέρος υβριδικών αποσταθεροποιητικών ενεργειών».
Επίσης, οι ευρωπαίοι ηγέτες ζητούν να προχωρήσουν μέτρα, συμπεριλαμβανομένων πιθανών μέτρων κατά των μεταφορέων που εμπλέκονται ή διευκολύνουν την εμπορία ανθρώπων ή τη λαθραία διακίνηση μεταναστών.
ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συζήτησε την κατάσταση της μετανάστευσης, η οποία
αποτελεί ευρωπαϊκή πρόκληση που απαιτεί ευρωπαϊκή αντίδραση.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αξιολόγησε την εφαρμογή των προηγούμενων
συμπερασμάτων του με στόχο την ανάπτυξη ολοκληρωμένης προσέγγισης για τη
μετανάστευση, η οποία θα συνδυάζει αυξημένη εξωτερική δράση, αποτελεσματικότερο έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και εσωτερικές πτυχές, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τις αρχές και τις αξίες της ΕΕ, καθώς και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Με βάση την πρόσφατη επιστολή της Επιτροπής, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί την ενίσχυση και την επίσπευση άμεσων επιχειρησιακών μέτρων.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί το Συμβούλιο και την Επιτροπή να παρακολουθήσουν εκ του σύνεγγυς και να διασφαλίσουν την εφαρμογή των συμπερασμάτων του.
Αυξημένη εξωτερική δράση
20. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εντείνει τη δράση της με σκοπό την πρόληψη των
αντικανονικών αναχωρήσεων και των απωλειών ανθρώπινων ζωών, τη μείωση της πίεσης στα σύνορα της ΕΕ και στις ικανότητες υποδοχής, την καταπολέμηση των διακινητών και την αύξηση των επιστροφών. Αυτό θα επιτευχθεί με την
εντατικοποίηση της συνεργασίας με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης μέσω αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων. Θα πρέπει να καλύπτονται όλες οι μεταναστευτικές οδοί και με επαρκείς πόρους.
Θα πρέπει να εφαρμοστούν τα υφιστάμενα σχέδια δράσης για τις οδούς των Δυτικών Βαλκανίων και της Κεντρικής Μεσογείου. Η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει, κατά προτεραιότητα, σχέδια δράσης για τις οδούς του Ατλαντικού, της Δυτικής και της Ανατολικής Μεσογείου, με σκοπό την άμεση ελάφρυνση της πίεσης που ασκείται στα κράτη μέλη που πλήττονται περισσότερο και την αποτελεσματική αποτροπή των αντικανονικών αφίξεων.
Η συνεργασία της ΕΕ και των κρατών μελών με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης θα εντατικοποιηθεί με συντονισμένο τρόπο, μεταξύ άλλων μέσω επαφών υψηλού επιπέδου, με στόχο την ενίσχυση των ικανοτήτων τους στη διαχείριση των συνόρων, την πρόληψη των αντικανονικών ροών, την εξάρθρωση του επιχειρηματικού μοντέλου των διακινητών, μεταξύ άλλων μέσω στρατηγικών εκστρατειών πληροφόρησης, και την αύξηση των επιστροφών. Προς τούτο, θα πρέπει να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι διαβουλεύσεις στα φόρουμ συνεργασίας με τρίτες χώρες, καθώς και η χρηματοδότηση στο πλαίσιο του NDICIGlobal Europe και άλλων σχετικών μέσων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να στηρίζει τους εταίρους στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της αντικανονικής μετανάστευσης και στην ασφαλή, κανονική και ομαλή μετανάστευση. Η συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς, ιδίως με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω.
21. Η ευθυγράμμιση των γειτονικών χωρών με την πολιτική θεωρήσεων της ΕΕ είναι επείγον ζήτημα κρίσιμης σημασίας για τη διαχείριση της μετανάστευσης, καθώς και για την εν γένει καλή λειτουργία και βιωσιμότητα των καθεστώτων απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, κατά περίπτωση. Εν προκειμένω, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τονίζει ότι θα πρέπει να ενισχυθεί η παρακολούθηση των πολιτικών των γειτονικών χωρών για τις θεωρήσεις. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εκφράζει την ικανοποίησή του για την πρόοδο που έχουν σημειώσει οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων όσον αφορά την ευθυγράμμισή τους με την πολιτική θεωρήσεων της ΕΕ και τους ζητεί να λάβουν σύντομα περαιτέρω μέτρα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έτοιμη να εμβαθύνει τη συνεργασία με την περιοχή στον τομέα της διαχείρισης της μετανάστευσης, του ασύλου και των συνόρων, καθώς και στον τομέα των επιστροφών, μεγιστοποιώντας τη χρήση
των υφιστάμενων πλαισίων και των διαθέσιμων διαύλων.
Βελτίωση της συνεργασίας όσον αφορά την επιστροφή και την επανεισδοχή
22. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθυμίζει τη σημασία μιας ενιαίας, συνολικής και
αποτελεσματικής πολιτικής της ΕΕ για την επιστροφή και την επανεισδοχή, καθώς και μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για την επανένταξη. Απαιτείται ταχεία δράση για να εξασφαλιστούν αποτελεσματικές επιστροφές, από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από τρίτες χώρες κατά μήκος των οδών, στις χώρες καταγωγής και διέλευσης, με τη χρήση όλων των συναφών πολιτικών, μέσων και εργαλείων της ΕΕ ως μοχλών πίεσης, όπως η διπλωματία, η ανάπτυξη, το εμπόριο και οι θεωρήσεις, καθώς και ευκαιρίες για νόμιμη μετανάστευση.
Εν προκειμένω απαιτείται προσέγγιση στο επίπεδο του συνόλου της
διοίκησης, τόσο εντός των κρατών μελών όσο και εντός των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο να αξιοποιήσουν πλήρως τον μηχανισμό του άρθρου 25α του κώδικα θεωρήσεων, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας λήψης περιοριστικών μέτρων στον τομέα των θεωρήσεων όσον αφορά τρίτες χώρες που δεν συνεργάζονται στον τομέα των επιστροφών. Για την επίσπευση των διαδικασιών επιστροφής, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί επίσης τα κράτη μέλη να αναγνωρίζουν αμοιβαία τις αποφάσεις επιστροφής. Καλεί τον Οργανισμό για το Άσυλο να παράσχει κατευθυντήριες γραμμές προκειμένου να αυξηθεί η χρήση των εννοιών της
ασφαλούς τρίτης χώρας και της ασφαλούς χώρας καταγωγής. Τα κράτη μέλη καλούνται να ακολουθήσουν τις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές, με σκοπό την επίτευξη πιο συντονισμένης προσέγγισης, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για τη δημιουργία ενωσιακού κοινού καταλόγου.
Έλεγχος των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ
23. Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει αποφασισμένη να διασφαλίσει τον αποτελεσματικό έλεγχο των εξωτερικών χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων της. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χαιρετίζει τις σχετικές προσπάθειες των κρατών μελών και:
α) δηλώνει την πλήρη στήριξή του προς τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό
Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) όσον αφορά την εκπλήρωση του
βασικού καθήκοντός του, το οποίο είναι να στηρίζει τα κράτη μέλη για να
προστατεύουν τα εξωτερικά σύνορα, να καταπολεμούν το διασυνοριακό έγκλημα
και να επιταχύνουν τις επιστροφές·
β) επαναλαμβάνει τη σημασία της έναρξης λειτουργίας του συστήματος
εισόδου/εξόδου και του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών και
Αδειοδότησης Ταξιδιού το συντομότερο δυνατό·
γ) ζητεί την ταχεία ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για τις νέες και τις
αναθεωρημένες συμφωνίες περί καθεστώτος μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τρίτων χωρών σχετικά με την ανάπτυξη του Frontex στο πλαίσιο των
προσπαθειών ενίσχυσης της συνεργασίας στους τομείς της διαχείρισης των
συνόρων και της μετανάστευσης·
δ) καλεί την Επιτροπή να χρηματοδοτήσει μέτρα των κρατών μελών που
συμβάλλουν άμεσα στον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, όπως τα
πιλοτικά έργα διαχείρισης των συνόρων, καθώς και στην ενίσχυση του ελέγχου των συνόρων σε βασικές χώρες επί οδών διέλευσης προς την Ευρωπαϊκή Ένωση·
ε) καλεί την Επιτροπή να κινητοποιήσει αμέσως σημαντικά ενωσιακά κονδύλια και μέσα για τη στήριξη των κρατών μελών στην ενίσχυση των ικανοτήτων και των υποδομών προστασίας των συνόρων, των μέσων επιτήρησης,
συμπεριλαμβανομένης της εναέριας επιτήρησης, και του εξοπλισμού. Εν
προκειμένω, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή να οριστικοποιήσει
γρήγορα την ευρωπαϊκή στρατηγική για την ολοκληρωμένη διαχείριση των
συνόρων·
στ) αναγνωρίζει τις ιδιαιτερότητες των θαλάσσιων συνόρων, μεταξύ άλλων όσον
αφορά την προστασία ανθρώπινων ζωών, υπογραμμίζει την ανάγκη για
ενισχυμένη συνεργασία όσον αφορά τις δραστηριότητες έρευνας και διάσωσης
και, στο πλαίσιο αυτό, λαμβάνει υπό σημείωση την επανέναρξη της λειτουργίας
της ευρωπαϊκής ομάδας επαφής για την έρευνα και τη διάσωση.
Καταπολέμηση της εργαλειοποίησης, της εμπορίας και της διακίνησης ανθρώπων
24. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει τις απόπειρες εργαλειοποίησης μεταναστών χάριν πολιτικών σκοπιμοτήτων, ιδίως όταν χρησιμοποιούνται ως μέσο άσκησης πίεσης ή ως μέρος υβριδικών αποσταθεροποιητικών ενεργειών. Καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο να προωθήσουν τις εργασίες σχετικά με τα συναφή εργαλεία, συμπεριλαμβανομένων πιθανών μέτρων κατά των μεταφορέων που εμπλέκονται στην εμπορία ανθρώπων ή στη διακίνηση μεταναστών ή διευκολύνουν τις δραστηριότητες αυτές.
25. Χάρη στη στενή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και στη στενή συνεργασία των κρατών μελών με την Ευρωπόλ, τον Frontex και την Eurojust, καθώς και με βασικούς εταίρους, θα ενισχυθεί περαιτέρω η καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και της διακίνησης μεταναστών.
Δεδομένα σχετικά με τις μεταναστευτικές ροές και επίγνωση της κατάστασης
26. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί το Συμβούλιο και την Επιτροπή, με την υποστήριξη των αρμόδιων οργανισμών της ΕΕ, να αναπτύξουν κοινή επίγνωση της κατάστασης, να βελτιώσουν την παρακολούθηση των δεδομένων σχετικά με τις ικανότητες υποδοχής και τις μεταναστευτικές ροές και να ανιχνεύουν ταχύτερα νέες μεταναστευτικές τάσεις, τόσο προς την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και εντός αυτής. Προτρέπει τις αρχές των κρατών μελών να ζητήσουν τη στήριξη των οργανισμών της ΕΕ — συμπεριλαμβανομένων του Οργανισμού για το Άσυλο και του Frontex, προκειμένου να εξασφαλίζεται η ορθή καταγραφή όλων των μεταναστών που εισέρχονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο και συναφείς πράξεις
27. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, λαμβάνοντας υπόψη την πρόοδο που επιτεύχθηκε το 2022, καλεί τους συννομοθέτες της ΕΕ να συνεχίσουν τις εργασίες σχετικά με το σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο, σύμφωνα με τον κοινό χάρτη πορείας καθώς και τον αναθεωρημένο κώδικα συνόρων του Σένγκεν και την οδηγία για την επιστροφή. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο λαμβάνει υπό σημείωση την πρόθεση της Προεδρίας να συζητηθεί η εφαρμογή του χάρτη πορείας του Δουβλίνου καθώς και η αποτελεσματική δραστηριοποίηση της ΕΕ στα εξωτερικά σύνορα, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις ενέργειες ιδιωτικών φορέων, στην επόμενη σύνοδο του Συμβουλίου ΔΕΥ.