Η μικροσκοπική Σλοβενία ανέλαβε επικεφαλής του μεγαλύτερου εμπορικού μπλοκ στον κόσμο αυτή την εβδομάδα, και αμέσως έριξε με σκληρό τρόπο φως σε ένα από τα πιο ανησυχητικά προβλήματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης: ότι φιλοξενεί στους κόλπους της όλο και πιο αντιδραστικά κράτη με πολύ διαφορετικό όραμα για το μέλλον της Ευρώπης.
Ηδη, οι εθνικιστικές κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και της Πολωνίας ανησυχούν τους πιο «πολιτικά ορθούς» εταίρους τους στην ΕΕ των 27 εθνών. Ορισμένοι φοβούνται ότι η νέα νομοθεσία που θεσπίστηκε από τις δύο χώρες θα μπορούσε να υπονομεύσει τα δημοκρατικά πρότυπα και την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας.
Στη συνέχεια, την Πέμπτη, η επιστροφή της Σλοβενίας στο ευρωπαϊκό προσκήνιο - ανέλαβε την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ για έξι μήνες - συνοδεύτηκε από ανησυχίες σχετικά με το ιστορικό της δεξιάς κυβέρνησης ως προς την ελευθερία των ΜΜΕ καθώς και για την αδυναμία της να διορίσει νομικούς εμπειρογνώμονες στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία.
Για τον πρωθυπουργό Γιάνεζ Γιάνσα - ο οποίος ηγείται του αλπικού έθνους μόλις 2 εκατομμυρίων ανθρώπων, που βρίσκεται ανάμεσα στην Αυστρία, την Κροατία, την Ουγγαρία και την Ιταλία - η Σλοβενία είναι ένα παρεξηγημένο θύμα των «δύο μέτρων και δύο σταθμών», που πολλές φορές εφαρμόζονται από τον όλο και πιο ισχυρό εκτελεστικό βραχίονα της ΕΕ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
«Δεν είμαστε αποικία. Δεν είμαστε μέλος δεύτερης κατηγορίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης», δήλωσε ο Γιάνσα σε ξένους δημοσιογράφους την Παρασκευή. Τα σχόλιά του υπογράμμισαν τις αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ των νεότερων μελών της ΕΕ από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη με τα ιδρυτικά κράτη από τη Δύση της γηραιάς ηπείρου.
«Η ΕΕ φέρνει κοντά χώρες με διαφορετικές παραδόσεις, με διαφορετικούς πολιτισμούς. Υπάρχουν διαφορές που πρέπει να ληφθούν υπόψη και να γίνουν σεβαστές», είπε.
Η πίεση προς την κυβέρνησή του κορυφώθηκε πρόσφατα, καθώς προετοιμαζόταν για την προεδρία της ΕΕ - κατά την οποία η προεδρεύουσα χώρα σε μεγάλο βαθμό καλείται να ενεργεί ως «μεσίτης», ώστε να βρει συναίνεση μεταξύ των 27 εθνών και να εξασφαλίσει την ομαλή υιοθέτηση πολιτικών για ποικιλία ζητημάτων, από το περιβάλλον έως τη μετανάστευση.
Οι διαμαρτυρίες στην πρωτεύουσα, Λουμπλιάνα, έχουν γίνει ρουτίνα. Στα τέλη Μαΐου, περίπου 20.000 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν σε μια κεντρική πλατεία για να απαιτήσουν από την κυβέρνηση να παραιτηθεί.
Ο Γιάνσα κατηγορείται ότι γίνεται ολοένα και πιο αυταρχικός με τρόπους παρόμοιους με εκείνους του συμμάχου του, σκληροπυρηνικού πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν. Οι επικριτές λένε ότι η κυβέρνηση του πίεσε τα σλοβενικά μέσα ενημέρωσης, προκάλεσε ρητορική μίσους ενώ κακοδιαχειρίστηκε την πανδημία του κορονοϊού.
Ερωτηθείς για τη στάση του απέναντι στις «φιλελεύθερες δημοκρατίες» όπως αυτές στην Ουγγαρία και την Πολωνία, ο 62χρονος πρώην δημοσιογράφος απάντησε: «Για μένα, όλοι αυτοί οι πολιτικοί προσανατολισμοί είναι ίσοι και εξίσου νόμιμοι».
«Δεν μπορώ να συμφωνήσω στον διαχωρισμό μεταξύ φιλελεύθερης και αντιφιλελεύθερης δημοκρατίας. Η δημοκρατία είναι δημοκρατία», τόνισε, Τζάνσα, πριν συνεχίσει να δίνει ευνοϊκό απολογισμό για τον Ορμπαν.
Ο Σλοβένος πρωθυπουργός έχει υποβληθεί σε έλεγχο για τη διατήρηση κεφαλαίων στο μοναδικό πρακτορείο ειδήσεων της Σλοβενίας, το STA. Λέει ότι αναμένει να επιλυθεί το ζήτημα αυτό το φθινόπωρο, αλλά το πώς ακριβώς θα γίνει αυτό παραμένει ασαφές.
Την Παρασκευή, έδειξε σε δημοσιογράφους ένα βίντεο που - κατά τον ίδιο - ότι απεικονίζει την πίεση που ασκούν περισσότεροι αριστεροί πολιτικοί στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
«Κατηγορείτε αυτή την κυβέρνηση ότι καταστέλλουμε την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης», είπε. «Οταν υπερασπιζόμαστε τον εαυτό μας και δεχόμαστε επίθεση συνεχώς, αυτό δεν καταστέλλει την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης. Δεν είναι καλό να δέχεσαι κριτική για ό,τι κάνεις. Εάν επιβάλουμε περιορισμούς σχετικά με την COVID, κατακρινόμαστε. Εάν δεν επιβάλουμε περιορισμούς, ξανά κατακρινόμαστε. Στην τελική, οι άνθρωποι πεθαίνουν λόγω της πανδημίας. Δεν είναι τόσο απλό», συμπλήρωσε.
Η χρήση αυτών των εικόνων από τον Γιάνσα δεν έγινε δεκτή με ευχαρίστηση από την Κομισιόν στη συνεδρίαση της Πέμπτης, η οποία σηματοδότησε την έναρξη της προεδρίας της Σλοβενίας. Κατά τη διάρκεια της καταγγελίας του κατά των «αριστερών» πολιτικών, έδειξε μια φωτογραφία δύο Σλοβένων δικαστών μαζί με μέλη της αντιπολίτευσης.
Αυτό οδήγησε στην αποχώρηση του Εκτελεστικού Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Φρανς Τίμερμανς. Αρνήθηκε να συμμετάσχει στην «οικογενειακή φωτογραφία» μεταξύ του Υπουργικού Συμβουλίου της Σλοβενίας και των επιτρόπων.
«Απλώς δεν θα μπορούσα να είμαι στο ίδιο βάθρο με τον πρωθυπουργό Γιάνσα μετά την απαράδεκτη επίθεσή του», είπε αργότερα ο Τίμερμανς.
Την επόμενη μέρα, ο υπουργός Εσωτερικών, Αλες Χόις, μιλώντας για τους αντικυβερνητικούς διαδηλωτές, είπε: «Προσωπικά δεν θέλω να αποκαλέσω κανέναν χοίρο. Αλλά ίσως μια φορά στο μέλλον, μετά από όσα άκουσα χθες, θα μπορέσω να αποκαλέσω ένα συγκεκριμένο άτομο χοίρο».
«Δεν βρισκόταν στην πλατεία (μεταξύ των διαδηλωτών), αλλά κάθονταν ψηλά στην ευρωπαϊκή γραφειοκρατία», δήλωσε ο Χόις σε δημοσιογράφους. Αργότερα αρνήθηκε μέσω Twitter ότι αναφερόταν στον Τίμερμανς.
Τελικά, οι εντάσεις «βολεύουν» και τις δύο πλευρές. Η μικρή Σλοβενία φαίνεται να ξεπερνά το πολιτικό της ανάστημα, ενώ το εκτελεστικό τμήμα της ΕΕ εμφανίζεται ως ένας σωστός και άξιος υπερασπιστής των ευρωπαϊκών αξιών.
Πιο προβληματικό, ωστόσο, είναι ότι το γεγονός ότι η διαμάχη αφορούσε την ανεξαρτησία των δικαστών και προέκυψε λόγω της ανησυχίας ότι η Σλοβενία καθυστέρησε τον διορισμό νομικών εμπειρογνωμόνων στην εισαγγελική αρχή της Ευρώπης, η οποία ερευνά την κατάχρηση κοινοτικών κονδυλίων.
Αυτό συνέβη την ημέρα που η Κομισιόν ενέκρινε το μετα-πανδημικό σχέδιο της Σλοβενίας για την αναζωογόνηση της οικονομίας της με 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις και δάνεια ευρωπαϊκού χρήματος. Το εθνικό σχέδιο της Ουγγαρίας δεν έχει ακόμη εγκριθεί, εν μέσω ανησυχιών για δημοκρατική οπισθοδρόμηση εκεί.
Τον Μάρτιο, το κυβερνών κόμμα της Ουγγαρίας αποχώρησε από τη μεγαλύτερη κυρίαρχη πολιτική ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με θόρυβο. Η συμμετοχή του κόμματος Fidesz είχε ήδη ανασταλεί από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα.
Ο Σλοβένος Γιάνσα άφησε να εννοηθεί ότι και το δικό του κόμμα μπορεί να είναι έτοιμο να φύγει.
«Νομίζω ότι θα υπάρξουν κάποιες αλλαγές στο μέλλον, ελπίζουμε, προς την αρχική ιδέα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος», είπε. «Εάν δεν συμβεί αυτό, υπάρχουν και άλλες επιλογές», διεμήνυσε.