Mε 464 ψήφους υπέρ, 92 κατά και 65 αποχές οι Ευρωβουλευτές έδωσαν την Τετάρτη το «πράσινο» φως στη νέα νομοθεσία για την προστασία των δημοσιογράφων και των μέσων ενημέρωσης της ΕΕ από πολιτικές ή οικονομικές παρεμβάσεις, αφήνοντας ωστόσο ανοιχτό το ενδεχόμενο χρήσης κατασκοπευτικού λογισμικού (σε περιπτώσεις που διακυβεύεται η δημόσια και εθνική ασφάλεια) σημειώνοντας πως αυτή θα είναι δυνατή μόνο κατά περίπτωση.
Προστασία του έργου των δημοσιογράφων
Σύμφωνα με τον νέο νόμο τα κράτη μέλη θα υποχρεούνται να προστατεύουν την ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης και θα απαγορεύεται κάθε είδους παρέμβαση στις εκδοτικές αποφάσεις.
Για την εφαρμογή των νόμων την επίβλεψη θα έχει ένας νέος οργανισμός της ΕΕ που θα ονομάζεται European Board for Media Services (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Υπηρεσιών Μέσων Ενημέρωσης).
Spyware
Οι αρχές θα απαγορεύεται να πιέζουν τους δημοσιογράφους και τους συντάκτες να αποκαλύπτουν τις πηγές τους, μεταξύ άλλων με την κράτησή τους, με κυρώσεις, με έρευνες στα γραφεία τους ή με την εγκατάσταση παρεμβατικού λογισμικού παρακολούθησης στις ηλεκτρονικές τους συσκευές.
Όσον αφορά τη χρήση κατασκοπευτικού υλικού στην ανακοίνωσή του το Κοινοβούλιο αναφέρει ότι προσέθεσε σημαντικές εγγυήσεις για να επιτρέψει τη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού, η οποία θα είναι δυνατή μόνο κατά περίπτωση και μόνο υπό την προϋπόθεση της έγκρισης από δικαστική αρχή που ερευνά σοβαρά εγκλήματα τα οποία ιμωρούνται με ποινή φυλάκισης. Ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις, τα υποκείμενα θα έχουν το δικαίωμα να ενημερώνονται μετά την παρακολούθηση και θα μπορούν να την αμφισβητήσουν ενώπιον δικαστηρίου.
Όμως το συγκεκριμένο παραθυράκι στη νομοθεσία δημιουργεί προβληματισμούς καθώς ο όρος εθνική ή δημόσια ασφάλεια θα μπορούσε να είναι η δικαιολογία ή η μεθόδευση για την παρακολούθηση δημοσιογράφων.
Συντακτική ανεξαρτησία των δημόσιων μέσων ενημέρωσης
Για να μη χρησιμοποιούνται τα δημόσια μέσα ενημέρωσης για πολιτικούς σκοπούς, οι πρόεδροι και τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων τους θα πρέπει να επιλέγονται με διαφανείς και αμερόληπτες διαδικασίες και για επαρκώς μεγάλες θητείες. Δεν θα επιτρέπεται η απόλυσή τους πριν από τη λήξη της σύμβασής τους, εκτός αν δεν πληρούν πλέον τα επαγγελματικά κριτήρια.
Τα δημόσια μέσα ενημέρωσης πρέπει να χρηματοδοτούνται με διαφανή και αντικειμενικό τρόπο και η χρηματοδότησή τους θα πρέπει να είναι βιώσιμη και προβλέψιμη.
Διαφάνεια της ιδιοκτησίας
Για να μπορεί το κοινό να γνωρίζει ποιος ελέγχει τα μέσα ενημέρωσης και ποια συμφέροντα μπορεί να επηρεάζουν την ενημέρωση, όλα τα ειδησεογραφικά και ενημερωτικά πρακτορεία ανεξάρτητα από το μέγεθός τους θα πρέπει να δημοσιεύουν πληροφορίες σχετικά με τους ιδιοκτήτες τους σε μια εθνική βάση δεδομένων, συμπεριλαμβανομένου του αν ανήκουν άμεσα ή έμμεσα στο κράτος.
Δίκαιη κατανομή της κρατικής διαφήμισης
Τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει επίσης να αναφέρουν τα κονδύλια που λαμβάνουν από κρατική διαφήμιση και την κρατική οικονομική στήριξη, μεταξύ άλλων και από χώρες εκτός ΕΕ.
Τα δημόσια κονδύλια προς τα μέσα ενημέρωσης ή τις διαδικτυακές πλατφόρμες θα πρέπει να κατανέμονται μέσω δημόσιων, αναλογικών και αμερόληπτων κριτηρίων. Οι πληροφορίες σχετικά με τις κρατικές διαφημιστικές δαπάνες θα είναι δημόσιες, συμπεριλαμβανομένου του συνολικού ετήσιου ποσού και του ποσού ανά κατάστημα.
Προστασία της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης της ΕΕ από τις μεγάλες πλατφόρμες
Οι ευρωβουλευτές συμπεριέλαβαν έναν μηχανισμό που θα εμποδίζει τις πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως το Facebook, το X (πρώην Twitter) ή το Instagram, να περιορίζουν ή να διαγράφουν αυθαίρετα το περιεχόμενο ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης. Οι πλατφόρμες θα πρέπει πρώτα να διακρίνουν τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης από τις μη ανεξάρτητες πηγές. Τα μέσα ενημέρωσης θα ενημερώνονται όταν η πλατφόρμα προτίθεται να διαγράψει ή να περιορίσει το περιεχόμενό τους και θα έχουν 24 ώρες για να απαντήσουν. Μόνο μετά την απάντηση (ή σε περίπτωση απουσίας της) η πλατφόρμα μπορεί να διαγράψει ή να περιορίσει το περιεχόμενο, εάν αυτό εξακολουθεί να μην συμμορφώνεται με τους όρους της.
Τα μέσα ενημέρωσης θα έχουν τη δυνατότητα να παραπέμψουν την υπόθεση σε εξωδικαστικό όργανο επίλυσης διαφορών και να ζητήσουν γνωμοδότηση από το European Board for Media Services
«Η Ευρωπαϊκή Πράξη για την Ελευθερία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης αποτελεί ορόσημο στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Εκτιμά και προστατεύει τον διπλό ρόλο των μέσων ενημέρωσης ως επιχειρήσεων και ως θεματοφυλάκων της δημοκρατίας» δήλωσε η εισηγήτρια της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας Sabine Verheyen (μέλος του ΕΛΚ) .
Από την πλευρά της η εισηγήτρια της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών Ramona Strugariu (μέλος του Renew) δήλωσε: «Οι δημοσιογράφοι έχουν πλέον έναν σύμμαχο, ένα σύνολο εργαλείων που τους προστατεύει, ενισχύει την ανεξαρτησία τους και τους βοηθά να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις, τις παρεμβάσεις και την πίεση που συχνά αντιμετωπίζουν στη δουλειά τους. Αυτός ο κανονισμός είναι μια απάντηση στον Ορμπάν, τον Φίτσο (πρωθυπουργός της Σλοβακίας), τον Τζάνσα (πρωθυπουρός Σλοβενίας) και τον Πούτιν και σε όσους θέλουν να μετατρέψουν τα μέσα ενημέρωσης σε δικά τους εργαλεία προπαγάνδας ή να διαδώσουν ψευδείς ειδήσεις και να αποσταθεροποιήσουν τις δημοκρατίες μας».
Πρόσθεσε δε ότι «Κανένας δημοσιογράφος δεν θα πρέπει ποτέ να φοβάται την πίεση οποιουδήποτε είδους όταν κάνει τη δουλειά του και ενημερώνει τους πολίτες»