Φέτος, συμπληρώνονται 63 χρόνια από τον απαγχονισμό τού 19χρονου Κύπριου αγωνιστή, Ευαγόρα Παλληκαρίδη, από τις βρετανικές δυνάμεις κατοχής. Ήταν ο νεαρότερος και ο τελευταίος Κύπριος που εκτελέστηκε προτού αποχωρήσουν οι Βρετανοί από το νησί.
Γεννημένος στην Τσάδα της Πάφου στις 28/2/1938, από νωρίς φανερώνει τα πατριωτικά του αισθήματα και το επαναστατικό του πνεύμα. Από 15 ετών συμμετέχει σε διαδηλώσεις εναντίον των Βρετανών. Την παραμονή της στέψης τής βασίλισσας Ελισσάβετ (1/6/53), κατεβάζει την αγγλική σημαία από το Ιακώβειο Γυμναστήριο με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ένταση, οι διαδηλώσεις να επεκταθούν και η Πάφος να είναι το μόνο μέρος στο οποίο δεν πραγματοποιούνται εορταστικές εκδηλώσεις. Συλλαμβάνεται αλλά αφήνεται ελεύθερος λόγω ηλικίας.
Τον Απρίλιο του 1955, εγκαταλείπει το σχολείο για να αφιερωθεί εξ ολοκλήρου στον αγώνα για την απελευθέρωση της Πατρίδας του και την ένωση με την Ελλάδα. Πριν φύγει για το βουνό, περνά από το σχολείο του και πάνω στην έδρα αφήνει ένα αποχαιρετιστήριο γράμμα στους συμμαθητές του, το «Εγερτήριο Σάλπισμα»:
«Θα πάρω μιαν ανηφοριά, θα πάρω μονοπάτια,
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Τα σκαλοπάτια θ’ανεβώ, θα μπω σ’ ένα παλάτι,
το ξέρω θαν απάτη, δεν θαν αληθινό.
Μεσ’ το παλάτι θα γυρνώ ώσπου να βρω τον θρόνο, βασίλισσα μια μόνο να κάθεται σ’αυτό.
Κόρη πανώρια θα της πω, άνοιξε τα φτερά σου
και πάρε με κοντά σου, μονάχα αυτό ζητώ»
Εντάσσεται σε αντάρτικες ομάδες της Ελληνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) και συμμετέχει, κυρίως, σε επιχειρήσεις δολιοφθοράς εναντίον βρετανικών υποδομών. Στις 18 Δεκεμβρίου 1956, καθώς μεταφέρει με 2 συντρόφους του εφόδια από τη Λυσό στη Λευκωσία συλλαμβάνεται ενώ οι συναγωνιστές του καταφέρνουν να διαφύγουν. Στην κατοχή του βρίσκεται ένα οπλοπολυβόλο μη συναρμολογημένο και τρεις γεμιστήρες. Την ώρα της σύλληψης, δηλώνει: «Είμαι ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης και πολεμώ για την πατρίδα μου». Μεταφέρεται στις φυλακές όπου βασανίζεται προκειμένου να αποκαλύψει συνεργούς και κρησφύγετα. Δε λυγίζει.
Κατά τη διάρκεια της δίκης του, στέκεται ατρόμητος, πιστός στα ιδανικά του. Παραδέχεται την ενοχή του και λέει: «Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Εκείνο όμως το οποίον έχω να είπω, είναι τούτο. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο … Η μόνη μου δικαιολογία είναι ότι αγαπώ την Ελευθερίαν κι είμαι έτοιμος να αποθάνω δια την πίστην μου ότι οι Κύπριοι πρέπει να απελευθερωθούν».
Ο δικαστής Σω τον καταδικάζει σε θάνατο. Η σύλληψη κι η καταδίκη του λαμβάνουν χώρα ενόσω στον ΟΗΕ συζητείται το Κυπριακό κι αποφασίζεται ο ειρηνικός διακανονισμός του ζητήματος.
Την επομένη, Κύπριοι κι Ελλαδίτες αξιωματούχοι κι απλοί πολίτες κινητοποιούνται προκειμένου να μην εκτελεστεί η απόφαση. Μεταξύ άλλων, αποστέλλονται επιστολές στον κυβερνήτη της Κύπρου, Τζον Χάρντιγκ, και το Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ. Κύπριοι φοιτητές στέλνουν τηλεγράφημα στη βασίλισσα Ελισσάβετ, ζητώντας της να απονείμει χάρη. Ακόμη και Βρετανοί Βουλευτές των Εργατικών απευθύνουν έκκληση στον Υπουργό Αποικιών για την αναθεώρηση της καταδικαστικής απόφασης. Ωστόσο, ο Χάρτιγκ παραμένει άτεγκτος, αρνούμενος να ματαιώσει την εκτέλεση και να μετατρέψει την ποινή έστω σε ισόβια κάθειρξη.
Στο τελευταίο γράμμα του, ο Παλληκαρίδης αναφέρει:
«Θα ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου… Δε λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία...Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα».
Το απόγευμα προ της εκτελέσεως, δέχεται την επίσκεψη των οικείων του. Τους ζητά να μη θρηνούν γιατί ορκίστηκε να πεθάνει για την πατρίδα του και τήρησε τον όρκο του. Ακόμη και την ύστατη στιγμή, οι φρουροί επιδεικνύουν σκληρότητα κι αρνούνται να ανοίξουν το κελί ώστε οι γονείς να αγκαλιάσουν και να ασπαστούν για τελευταία φορά το παιδί τους.
Τη νύχτα, ο Ευαγόρας παίρνει αγέρωχος το δρόμο για το εκτελεστικό απόσπασμα. Ψάλλει τον Εθνικό Ύμνο μπροστά από την κρεμάλα. Οι κρατούμενοι, εμψυχώνοντάς τον, κραυγάζουν πατριωτικά συνθήματα που φθάνουν μέχρι τα αφτιά δημοσιογράφων που βρίσκονται έξω από τις φυλακές. Ξημερώματα της 14ης Μαρτίου 1957, στη 1.10 π.μ., ο 19χρονος ήρωας απαγχονίζεται.
Φοβούμενοι ότι η κηδεία του θα μετατραπεί σε λαϊκή διαδήλωση οι Βρετανοί αρνούνται να παραδώσουν τη σωρό του, η οποία και θάβεται εντός των φυλακών, στα ένδοξα Φυλακισμένα Μνήματα. Την επομένη, τελείται ειδική επιμνημόσυνη δέηση σε εκκλησία της Πάφου παρουσία εκατοντάδων κόσμου. Τα σχολεία και τα καφενεία παραμένουν κλειστά κι ολόκληρη η πόλη νεκρώνει. Οι φυλακισμένοι αγωνιστές κηρύσσουν 24ωρη απεργία πείνας και πένθος 40 ημερών.
Η Ελλάδα κάνει λόγο για ανήκουστη πολιτική δολοφονία και στέλνει διάβημα προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ. Εντέλει, προκαλείται έντονη κατακραυγή εναντίον των Βρετανών με αποτέλεσμα να αποτραπεί ο απαγχονισμός των υπολοίπων κρατουμένων.
Όντας παιδιόθεν ανήσυχο πνεύμα, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης συνέγραψε πολλά ποιήματα. Ένα από τα τελευταία του, που φέρει τον τίτλο «Ηρώων Γη», αναφέρει μεταξύ άλλων:
…και μιαν άλλη μανούλα
την Ελλάδα μας έχω
που όλο κλαίει κι εκείνη.
Στου βουνού τη ραχούλα
Στ’ ανθοστόλιστα πλάγια
Τη γλυκιά μου μανούλα
Ψάχνω να βρω την άγια
Κι ανεβαίνω ραχούλες
Χιονισμένες κορφές
Ώσπου να βρω Ηρώων Γη
Κι ηρώων μορφές
Πλέον, σε αυτές τις μορφές ηρώων έχει προστεθεί ανεξίτηλη με γαλανόλευκο χρώμα και η δική του. Η μορφή ενός νέου ανθρώπου, αγνού πατριώτη, που πάλεψε για τα ιδανικά και την Πατρίδα του. Στο «Εγερτήριο Σάλπισμα» δήλωνε ότι παίρνει την ανηφοριά για να βρει τη Λευτεριά. Όμως, έχοντας νικήσει το φόβο, αντιστεκόμενος στον κατακτητή και παραμένοντας ατρόμητος, ακόμη και μπροστά στο δήμιό του, ήταν ήδη ελεύθερος ακόμη κι αν δεν το γνώριζε.
Ο Βαγορής -όπως τον αποκαλούσαν οι οικείοι του- βρίσκεται πια στο παλάτι της Αγαπημένης του. Αναμένει την πολυπόθητη πλήρη απελευθέρωση της λατρεμένης του Πατρίδας που κατά το 1/3 βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή από το 1974, κατά παράβαση κάθε δικαίου…