Τις τελευταίες ημέρες είδαν το φως της δημοσιότητας πληροφορίες ότι η Κυβέρνηση θα φέρει τελικά ένα νέο εκλογικό σύστημα για τις ευρωεκλογές, τη λεγόμενη μέθοδο d’Hondt.
Η εν λόγω μέθοδος, που εφαρμόζεται σε αρκετές χώρες, όπως η Ισπανία, και πήρε το όνομά της από Βέλγο μαθηματικό, αποτελεί μία εκδοχή αναλογικότητας που προκαλεί ένα αποτέλεσμα εδρών λιγότερο αναλογικό από όσο υποστηρίζεται, λιγότερο αναλογικό από τη νυν απλή και άδολη αναλογική.
Σύμφωνα με τη μέθοδο d’Hondt, τα έγκυρα ψηφοδέλτια κάθε κόμματος διαιρούνται διαδοχικά με τους αριθμούς 1, 2 κ.λπ έως του συνολικού αριθμού των προς κατανομή εδρών. Δημιουργείται έτσι ένας ”πίνακας πηλίκων”. Οι έδρες κατανέμονται στα μεγαλύτερα πηλίκα του πίνακα.
Παράδειγμα εφαρμογής της d’Hondt
Ας εξετάσουμε το απλό παράδειγμα μιας περιφέρειας με 5 έδρες, στην οποία το κόμμα Α έλαβε το 45% των ψήφων, το Β 41% και το Γ 14%.
Σύμφωνα με τη μέθοδο d’Hondt, τα τρία ποσοστά θα διαιρεθούν διαδοχικά με τους αριθμούς 1, 2, 3, 4 και 5 και θα προκύψει ο εξής πίνακας:
Η 1η έδρα θα δοθεί στο κόμμα Α, λόγω του μεγαλύτερου πηλίκου 45.
Η 2η έδρα στο κόμμα Β, λόγω του επόμενου μεγαλύτερου πηλίκου 41.
Η 3η στο Α (πηλίκο 22,5), η 4η στο Β (πηλίκο 20,5) και η 5η στο Α (πηλίκο 15).
Συνεπώς, θα λάβει 3 έδρες το Α και 2 το Β.
Τι θα συνέβαινε με την απλή αναλογική
Με την ισχύουσα απλή και άδολη αναλογική, το κόμμα Α θα λάμβανε 2 έδρες, το κόμμα Β 2 έδρες και το κόμμα Γ 1 εδρα.
Κι αυτό, γιατί στην απλή αναλογική, τα ποσοστά των κομμάτων διαιρούνται αρχικά με το εκλογικό μέτρο 20% (100%/αριθμός εδρών 5), το ακέραιο πηλίκο της διαίρεσης είναι οι έδρες της α′ κατανομής (2 για το Α και 2 για το Β) και μετά στη β′ κατανομή η αδιάθετη 5η έδρα δίδεται στο κόμμα με το μεγαλύτερο αχρησιμοποίητο υπόλοιπο, που εν προκειμένω είναι το Γ (με υπόλοιπο όλο του το ποσοστό 14%, έναντι 5% αχρησιμοποίητου υπολοίπου του Α).
Σύγκριση d’Hondt - απλής αναλογικής
Η d’Hondt, μολονότι ακαδημαϊκά κατατάσσεται στα αναλογικά συστήματα, στην πράξη παρίσταται δυσαναλογικότερη της απλής αναλογικής, καθώς με αυτήν, στο παράδειγμά μας, το κόμμα Α λαμβάνει 1 επιπλέον έδρα από το κόμμα Γ.
Πρόκειται για μέθοδο που ευνοεί τα μεγαλύτερα κόμματα, και μάλιστα περισσότερο, όσο λιγότερες έδρες έχουν οι περιφέρειες στις οποίες εφαρμόζεται.
Οι θιασώτες της υποστηρίζουν πως η d’Hondt εξασφαλίζει ότι κάθε βουλευτής εκπροσωπεί περισσότερους πολίτες (αυτό ακριβώς αποτελούν τα πηλίκα: πχ οι 3 βουλευτές του κόμματος Α εκπροσωπούν 15% των πολιτών ο καθένας, ενώ 1 βουλευτής του κόμματος Γ θα εκπροσωπούσε το 14% των πολιτών).
Ωστόσο, αυτό το επιχείρημα υπολαμβάνει μια αυθαίρετη διαίρεση των πολιτών που ψηφίζουν το ίδιο κόμμα. Ακόμα και με τις 2 έδρες της απλής αναλογικής, οι ψηφοφόροι του κόμματος Α θα εκπροσωπούνταν, ενώ με την d’Hondt ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό 14% των ψηφοφόρων του κόμματος Γ μένει ανεκπροσώπητο σε 5εδρική περιφέρεια (μολονότι το ποσοστό του καλύπτει το 70% του εκλογικού μέτρου).
Γιατί η d’Hondt αποτελεί έμμεση αύξηση του πλαφόν εισόδου στις ευρωεκλογές χωρίς αυτό τυπικά να νομοθετείται (και να ομολογείται)
Το ισχύον πλαφόν εισόδου στις ευρωεκλογές είναι 3% και το εκλογικό μέτρο 100%/21 έδρες = 4,8%.
Με την απλή αναλογική, κόμματα που θα κινηθούν μεταξύ 3% και 4,8% (και μπορεί να είναι μέχρι και 5), είναι πολύ πιθανό να λάβουν από 1 έδρα, λόγω του ότι ολόκληρο το ποσοστό τους αποτελεί ένα ευμεγέθες αχρησιμοποίητο υπόλοιπο (άνω του 60% του εκλογικού μέτρου), με συνέπεια να πιθανολογείται βάσιμα η προσκύρωση σε αυτά από 1 έδρας στη β′ κατανομή. Η δε ΝΔ, πιθανότατα 1ο κόμμα στις ευρωεκλογές, με ένα ποσοστό περί το 36% θα λάμβανε 8 έδρες το πολύ, 7 από την α′ κατανομή (36/4,8=7,6) και 1 απο τη β’.
Με την d’Hondt, τα πηλίκα της ΝΔ θα είναι 36/9=4% για την 9η έδρα, 36/10=3,6% για τη 10η και 36/11=3,3%. Αυτό σημαίνει ότι πρώτα θα λάβει 9η έδρα η ΝΔ και μετά 1η το πρώτο τυχόν κόμμα κάτω του 4% (και άνω του 3%). Ακολούθως, πρώτα θα λάβει 10η έδρα η ΝΔ και μετά 1η το πρώτο κόμμα κάτω του 3,6% (και άνω του 3%). Τέλος, πρώτα θα λάβει 11η έδρα η ΝΔ και μετά 1η το τυχόν πρώτο κόμμα κάτω του 3,3% (και άνω του 3%).
Ενδεικτικό παράδειγμα:
Από το πιο πάνω παράδειγμα προκύπτει σαφώς ότι 3 έδρες από ισάριθμα κόμματα που ξεπέρασαν το πλαφόν του 3% και κινούνται στη ζώνη μεταξύ 3% και 4% μεταφέρονται στα δύο μεγαλύτερα κόμματα.
Κάπως έτσι, η Κυβέρνηση μπορεί να αποκλείσει από την Ευρωβουλή έως και 4 κόμματα, που τυπικά μπορεί να υπερβούν το πλαφόν εισόδου του 3% και με τη διατήρηση της απλής αναλογικής θα εξασφάλιζαν την είσοδό τους στην Ευρωβουλή.
Έτσι, το πλαφόν του 3% εξουδετερώνεται εύσχημα, χωρίς αυτό να νομοθετείται τυπικά, και ουσιαστικά ανεβαίνει περίπου στο 3,6-3,8% (ενώ υπό συνθήκες μπορεί να ανέλθει έως και στο 4%).
Στο παράδειγμά μας, το τελευταίο μεγαλύτερο πηλίκο, που αντιστοιχεί στην 21η και τελευταία κατανεμόμενη έδρα, είναι αυτό που προσκυρώνει τη 10η έδρα σε μια ΝΔ, η οποία με τη διατήρηση της απλής αναλογικής θα έμενε στις 8 έδρες.
Η ενίσχυση του 1ου κόμματος στις εθνικές εκλογές (με το ισχύον μπόνους) έχει το ισχυρό επιχείρημα ότι βοηθάει το σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης, συνεπώς κατατείνει προς την πολιτική σταθερότητα.
Στις ευρωεκλογές, όμως, μια έμμεση πλην υπαρκτή ενίσχυση του 1ου κόμματος -μέσω της ”πειραγμένης” αναλογικότητας της μεθόδου d’Hondt- θυσιάζει αρκετή αναλογικότητα χωρίς ιδιαίτερα σοβαρό λόγο, εντείνοντας περαιτέρω την ήδη σημαντική αποξένωση των πολιτών από τις εκλογές (όπως καταγράφηκε στο εκκωφαντικό 65% της αποχής στον πρόσφατο β’ γύρο των περιφερειακών/δημοτικών εκλογών τον περασμένο Οκτώβριο).
Κοντολογίς, φαίνεται ότι η Κυβέρνηση επιθυμεί να εξουδετερώσει τα μικρά κόμματα με εύσχημο μαθηματικά και νομικά τρόπο, στις επικείμενες ευρωεκλογές, οι οποίες, εκτός απροόπτου, θα αποτελέσουν την τελευταία εκλογική αναμέτρηση σε εθνικό επίπεδο πριν από μια περίοδο τριετούς εκλογικής ”ξηρασίας” έως το καλοκαίρι του 2027.
Λόγω και του βολικού της ονόματος, θα προτείναμε στους πολέμιους της μεθόδου d’Hondt, το τσιτάτο “don’t d’Hondt”.