Με νευρικότητα παρακολουθούν οι ηγέτες της ΕΕ τη σημερινή συνεδρίαση και ψηφοφορία στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίο για την έγκριση ή όχι του νομοθετικού πακέτου για τη μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής πολιτικής μετανάστευσης και ασύλου. Έπειτα από οκτώ χρόνια πολιτικών διαπραγματεύσεων οι ευρωβουλευτές καλούνται να ψηφίσουν μια σειρά νόμων που στο σύνολό τους αποτελούν το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο το οποίο προβλέπει μεταξύ άλλων την ενίσχυση των ελέγχων στα σύνορα της ΕΕ και έναν υποχρεωτικό μηχανισμό αλληλεγγύης. Ωστόσο υπάρχει η πιθανότητα οι ευρωβουλευτές να απορρίψουν το σύμφωνο.
Οι αντιδράσεις είναι πολλές και οι ευρωβουλευτές θα προσπαθήσουν να κάνουν το καλύτερο που μπορούν, δηλαδή να καταλήξουν σε κάποιου είδους συμβιβασμό, άλλωστε, όπως ακούγεται, είναι καλύτερα να επιτευχθεί μια αμφιλεγόμενη συμφωνία παρά καμία συμφωνία;
Το νέο σύμφωνο προτάθηκε για πρώτη φορά το 2016, αφού περισσότεροι από 2 εκατομμύρια άνθρωποι ζήτησαν άσυλο στην ΕΕ, και τον Δεκέμβριο του 2023 τα κράτη μέλη και το κοινοβούλιο κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία.
Πρόκειται για έναν συμβιβασμό μεταξύ των χωρών άφιξης της ΕΕ όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία οι οποίες συμφωνούν στην δημιουργία κέντρων κράτησης στα εξωτερικά σύνορα για την επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου και την επαναπροώθηση όσων δεν έχουν δικαίωμα παραμονής. Σε αντάλλαγμα, άλλες χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Πολωνία κ.λπ.) θα δέχονται ορισμένους πρόσφυγες ή θα μοιράζονται το κόστος (Καταβολή συνεισφοράς - χρηματοδότηση επιχειρησιακής υποστήριξης).
Πέντε σημεία
Ακόμα και αν εγκριθεί σήμερα από το Ευρωκοινοβούλιο το νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου, δεν έχουν καθοριστεί ακόμα οι λεπτομέρειες εφαρμογής του, όπως για παράδειγμα η οργάνωση των συνοριακών κέντρων κράτησης για τους αιτούντες άσυλο που έχουν λιγότερες πιθανότητες να λάβουν θετική απάντηση και θα υποβληθούν σε διαδικασία ταχείας εξέτασης μέχρι την επιστροφή τους. Ασαφής παραμένει επίσης η ιδέα των ασφαλών τρίτων χωρών στις οποίες θα επιστρέφουν οι παράτυποι μετανάστες.
Στην ουσία το Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Ασυλο αποτελείται από πέντε νόμους που αφορούν όλα τα στάδια της διαχείρισης του ασύλου και της μετανάστευσης, όπως τη προκαταρκτική διαδικασία για την ταχεία εξέταση των προφίλ όσων αιτούνται άσυλο αλλά και τη συλλογή πληροφοριών (βιομετρικά στοιχεία, εικόνα προσώπου, δακτυλικά αποτυπώματα).
Επιπλέον προβλέπονται ιατρικές εξετάσεις αλλά και έρευνα για θέματα ασφαλείας. Ταχύτερες και αποτελεσματικότερες διαδικασίες ασύλου, επιστροφής και συνοριακές διαδικασίες. Ακόμη ο νέος τροποποιημένος κανονισμός ορίζει δύο διαδικασίες για τους αιτούντες άσυλο. Η πρώτη αφορά μια ταχεία διαδικασία στα σύνορα διάρκειας έως 12 εβδομάδες και η δεύτερη είναι η πιο χρονοβόρα που μπορεί διαρκέσει περισσότερο.
Επίσης προβλέπεται η ανάπτυξη κοινής βάσης δεδομένων που θα συγκεντρώνει ακριβέστερα και πληρέστερα στοιχεία για τον εντοπισμό μη εγκεκριμένων μετακινήσεων.
Όσον αφορά το νέο μηχανισμό «υποχρεωτικής αλληλεγγύης» μεταξύ των κρατών μελών, αυτός προβλέπει υποχρεωτική αλληλεγγύη για τις χώρες της ΕΕ που αναγνωρίζονται ως χώρες που υφίστανται μεταναστευτικές πιέσεις, επιτρέποντας στα άλλα κράτη μέλη να επιλέξουν μεταξύ της μετεγκατάστασης αιτούντων άσυλο στο έδαφός τους και οικονομικής συνεισφοράς.
Τέλος υπάρχει και ο κανονισμός για τις κρίσεις και την ανωτέρα βία. Η πρόβλεψη είναι η θέσπιση ενός μηχανισμού για τη διασφάλιση της αλληλεγγύης και μέτρω ώστε να υποστηρίζονται τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν πρωτοφανείς εισροές υπηκόων τρίτων χωρών, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην κατάρρευση του εθνικού συστήματος ασύλου. Βάσει αυτού του κανονισμού σε καταστάσεις κρίσεις οι εθνικές αρχές θα μπορούν να εφαρμόζουν αυστηρότερα μέτρα και εάν χρειάζεται θα μπορούν να επιβάλλουν μεγαλύτερες περιόδους κράτησης.
Προβληματισμοί
Όπως και να έχει ο στόχος είναι ένας μεγαλύτερος αριθμός αιτήσεων ασύλου να εξετάζεται ταχύτερα στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η παράνομη μετανάστευση, ωστόσο το Κοινοβούλιο δεν κατάφερε να εξαιρέσει πλήρως τα παιδιά από την κράτηση κατά τη διάρκεια αυτής της λεγόμενης συνοριακής διαδικασίας, κάτι που επικρίθηκε από διάφορες ΜΚΟ οι οποίες κάνουν λόγο για πιθανές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ εκτιμούν ότι οι αιτούντες άσυλο θα μπορούσαν να απορριφθούν πιο εύκολα από τη στιγμή που μπορούν να σταλούν σε τρίτη χώρα η οποία θα έχει θεωρηθεί ασφαλής.
Ακόμη ασκείται κριτική για την υπογραφή αμφιλεγόμενων συμφωνιών που δίνουν σε χώρες της Βόρειας Αφρικής τεράστια χρηματικά ποσά με αντάλλαγμα τη μείωση της μετανάστευσης προς την Ευρώπη.
Το σημερινό διακύβευμα είναι υψηλό καθώς σε περίπτωση που οι νομοθέτες καταψηφίσουν μέρος των μεταρρυθμίσεων, τότε ολόκληρο το πακέτο θα μπορούσε να αποτύχει.
Ποιοι το υποστηρίζουν
Το νομοθετικό πακέτο για τη μεταρρύθμιση της μετανάστευσης και του ασύλου, σε γενικές γραμμές, υποστηρίζεται από τις τρεις κύριες πολιτικές ομάδες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δηλαδή το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, τους Σοσιαλιστές και τους Φιλελεύθερους, αλλά ορισμένες από τις εθνικές αντιπροσωπείες τους σχεδιάζουν να καταψηφίσουν τμήματα του συμφώνου. Επίσης αντίθετη δηλώνει η πλειοψηφία της Ακροδεξιάς, όπως το κόμμα του Ούγγρου πρωθυπουργού Β. Ορμπάν, αλλά και η ομπρέλα της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς «Ταυτότητα και Δημοκρατία». Διαφωνούν και οι Πράσινοι, ευρωβουλευτές της Αριστεράς καθώς και ορισμένοι Σοσιαλιστές.
Αγωνία
Η ένταση για τη σημερινή ψηφοφορία είναι τέτοια όπου σύμφωνα με το Politico Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν χθες το βράδυ τηλεφωνούσε στον Ντόναλντ Τουσκ σε μια ύστατη προσπάθεια να πείσει τον Πολωνό ηγέτη να κατευθύνει τους κεντροδεξιούς ευρωβουλευτές του να απέχουν τουλάχιστον από την ψηφοφορία. Ενώ σύμφωνα με την ίδια πηγή οι αξιωματούχοι μετρούσαν τις ψήφους μέχρι αργά τη νύχτα, καλώντας τις προσωπικές τους επαφές πέρα από τις κομματικές γραμμές για να προσπαθήσουν να τους πείσουν να υποστηρίξουν το κείμενο.
Κομφούζιο
Όπως φαίνεται στο νομοσχέδιο φαίνεται να αντιδρούν τόσο η αριστερά όσο και η ακροδεξιά. Ο καθένας για τους λόγους του και κάποιοι από αυτούς έχουν να κάνουν με εσωτερικές πολιτικές αντιπαραθέσεις.
Η εισηγήτρια για τον κανονισμό για τη διαδικασία ασύλου, η Γαλλίδα ευρωβουλευτής των Φιλελευθέρων, Φαμπιάν Κέλερ, σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε χθες, μαζί με τους άλλους εισηγητές των νομοθετικών κειμένων, δήλωσε ότι αν και αυτό το Σύμφωνο μπορεί να μην λύνει όλα τα μεταναστευτικά ζητήματα της ΕΕ εν μία νυκτί, είναι ένα άνευ προηγουμένου πολιτικό επίτευγμα που βελτιώνει σημαντικά το τρέχον σύστημα.
Από την πλευρά του ο εισηγητής του ΕΛΚ, για τη διαχείριση του ασύλου, ο Ισπανός ευρωβουλευτής Τόμας Τομπέ, δήλωσε ότι κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει ποιο θα είναι το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας και πρόσθεσε ότι οι νέοι κανόνες προβλέπουν ένα δεσμευτικό μηχανισμό για όλα τα κράτη-μέλη που μας απαλλάσσουν από τις «ad-hoc λύσεις» τις οποίες έχουμε σήμερα. Απευθυνόμενος στους ευρωβουλευτές που σκέφτονται να καταψηφίσουν αναρωτήθηκε τί θα επιτύχουν με τη διατήρηση της σημερινής κατάστασης.
Πιθανότητες
Συνολικά, το Νέο Σύμφωνο χρειάζεται μια απλή πλειοψηφία στο για να περάσει, ένα όριο που εξαρτάται από το πόσοι ευρωβουλευτές θα προσέλθουν να ψηφίσουν.
Αρκετοί από τους ευρωβουλευτές επεσήμαναν πως το πακέτο πρόκειται για ένα σύστημα νομοθεσιών που αλληλοσυμπληρώνονται, καθώς αφορούν τους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα, και πως για αυτό είναι σημαντικό να εγκριθούν όλα τα νομοθετήματα, παρά τις διαφωνίες που έχουν ορισμένες πολιτικές ομάδες ή εθνικές αντιπροσωπείες.
«Αν πέσει ένας από τους πυλώνες αυτού του συστήματος, δεν θα είναι ισορροπημένο», σημείωσε σχετικά ο ευρωβουλευτής Χουάν Φερνάντο Λόπεζ Αγκιλάρ (Σοσιαλδημοκράτες, Ισπανία), ο οποίος είναι και ο εισηγητής για τον κανονισμό για τη διαχείριση κρίσεων στη μετανάστευση.
Βάσει αυτών εκτιμάται ότι οι κοινοβουλευτικές ομάδες θα αντιδράσουν αμέσως δεδομένου ότι υπάρχει ακόμη μια προγραμματισμένη σύνοδος ολομέλειας του Ευρωκοινοβουλίου στα τέλη Απριλίου.
Επειτα από αυτό η κατάσταση δυσκολεύει καθώς οι εκτιμήσεις θέλουν την ακροδεξιά να κερδίζει έδαφος στις επερχόμενες ευρωεκλογές κάτι που θα έχει αντίκτυπο και στη λήψη αποφάσεων.
Ίσως οι αντιδράσεις να βασίζονται σε αυτή την προοπτική δηλαδή η επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συντάξει μια νέα και πιο περιοριστική πρόταση όσον αφορά τη μετανάστευση και τη χορήγηση ασύλου.