Η 14η Ιουνίου θα μπορούσε να αποτελεί ημερομηνία σταθμό για τη φροντίδα και την προστασία των παιδιών στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τη συγκεκριμένη μέρα, έπειτα από μια παρατεταμένη και σύνθετη διαδικασία διαβούλευσης, τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης υιοθέτησαν ομόφωνα την Ευρωπαϊκή Εγγύηση για το Παιδί (Child Guarantee).
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η ανάπτυξη και υιοθέτηση του εν λόγω σχεδίου αποτελεί ένα χρήσιμο και καλοδεχούμενο βήμα στην συλλογική προσπάθεια για προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού.
Παρόλα αυτά, οι εσωτερικές αντιθέσεις και διαφορετικές στοχεύσεις ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης οδήγησαν σε ένα σχέδιο λιγότερο φιλόδοξο από ότι αναμενόταν.
Η Ευρωπαϊκή Εγγύηση για το Παιδί, σύμφωνα με την ΕΕ αναπτύχθηκε με σκοπό να διασφαλιστεί ότι κάθε παιδί που κινδυνεύει από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό έχει πρόσβαση στα βασικά δικαιώματα, όπως η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση.
Πιο συγκεκριμένα, ο στόχος της ευρωπαϊκής εγγύησης παιδιών, είναι η πρόληψη και η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, διασφαλίζοντας την πρόσβαση των παιδιών σε μια σειρά βασικών υπηρεσιών που σχετίζονται με τους παρακάτω τομείς:
φροντίδα στην προσχολική παιδική ηλικία
Εκπαίδευση
Υγεία
Διατροφή
Στέγαση
Αν και η Ευρωπαϊκή Εγγύηση για το Παιδί στηρίζεται σε ένα πλέγμα συστάσεων και καλών πρακτικών, η ΕΕ αναγνωρίζει πως αυτή θα είναι αποτελεσματική μόνο μέσα σε ένα ευρύτερο σύνολο ολοκληρωμένων μέτρων και σε ένα ευρύτερο πλαίσιο πολιτικής της στρατηγικής της ΕΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού.
Είναι όμως αυτή η «μη-δεσμευτικότητα» αλλά και η αναπόφευκτα συνεπακόλουθη αποσύνδεση του σχεδίου από το σύνολο των υποχρεωτικών δράσεων που θα μπορούσε κανείς να υπογραμμίσει ως δομικές αδυναμίες του σχεδίου.
Παρά τη συγκρότηση σχετικού παρατηρητηρίου και την προσδοκία πως τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν περιοδικές εκθέσεις προόδου, στην πραγματικότητα δεν αναπτύσσεται ένας επαρκής μηχανισμός υλοποίησης. Γνωρίζοντας κανείς τον τρόπο που λειτουργούν τα κράτη της ΕΕ, εκτιμά εύλογα πως η μη-δεσμευτικότητα πιθανά θα οδηγήσει και σε μη-υλοποίηση.
Παράλληλα, η εστίαση του σχεδίου αποκλειστικά στα ευάλωτα παιδιά φανερώνει πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ήταν έτοιμη ακόμη να κάνει το μεγάλο βήμα προς μια καθολική εγγύηση υποστήριξης όλων των παιδιών.
Παρά τη φαινομενικά ορθή στόχευση σε παιδιά που έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη στήριξης, στην πραγματικότητά, οι στοχευμένες δράσεις κοινωνικής πολιτικής οδηγούν σε στιγματισμό και περιθωριοποίηση των ωφελούμενων.
Με άλλα λόγια, οι κοινωνικές υπηρεσίες για τους φτωχούς είναι και φτωχές κοινωνικές υπηρεσίες. Ένα πλέγμα πολιτικών που αγκαλιάζει όλα τα παιδιά και δεν αναπτύσσει μηχανισμούς «διαλογής» είναι και η προσφορότερη και αποτελεσματικότερη παρέμβαση.
Κάτι τέτοιο άλλωστε γίνεται ακόμα πιο σαφές και μέσα από την ατολμία του σχεδίου να προωθήσει την πλήρη αποασυλοποίηση της παιδικής προστασίας.
Ακόμη και σήμερα, εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά σε όλη την Ευρώπη διαμένουν σε μεγαλύτερα ή μικρότερα απρόσωπα ιδρύματα που δυστυχώς προσομοιάζουν στο αρχέτυπο των «ορφανοτροφείων» παλαιότερων δεκαετιών. Η διαμονή των παιδιών σε τέτοιου τύπου ολοκληρωτικά ιδρύματα έχει καταστροφικό αντίκτυπο στην γνωστική και σωματική ανάπτυξή τους.
Η έρευνα έχει εμφατικά αναδείξει πως η ενίσχυση των οικογενειών, η αναδοχή και η τεκνοθεσία αποτελούν και τους αποτελεσματικότερους τρόπους φροντίδας και προστασίας παιδιών που δεν δύνανται να ζήσουν με τις φυσικές τους οικογένειες.
Συνοψίζοντας, δεν υπάρχει αμφιβολία πως η Ευρωπαϊκή Εγγύηση για το Παιδί είναι ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση. Όμως η ατολμία η και αδυναμία των κρατών μελών να αναπτύξουν ένα δεσμευτικό και καθολικό πλαίσιο δράσης είναι πολύ πιθανό να εκτροχιάσει την προσπάθεια ήδη από την πρώτη «στροφή».
Επομένως απαιτείται συστηματική παρατήρηση, αξιολόγηση και συνηγορία προς την κατεύθυνση, τόσο της υλοποίησης του υπάρχοντος πλάνου, όσο και της προσπάθειας δημιουργίας ενός πιο εκτεταμένου, φιλόδοξου και δεσμευτικού σχεδίου για την προστασία και ευημερία των παιδιών.
***
Ο Βασίλης Ιωακειμίδης Καθηγητής Ιστορικής και Συγκριτικής Κοινωνικής Εργασίας. Πρόεδρος της επιτροπής παιδείας της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Κοινωνικών Λειτουργών και Αντιπρόεδρος του Σωματειου Κοινωνικής Αλληλεγγύης “Social Voices”.