Οι ευρωεκλογές που πρόκειται να πραγματοποιηθούν τον Μάϊο του 2019 θα λειτουργήσουν ως καθρέφτης της πολιτικής συνείδησης των ευρωπαίων πολιτών. Μέχρι σήμερα, η σημασία των ευρωεκλογών, ιδιαίτερα στη χώρα μας, είχε υποτιμηθεί τόσο από τα πολιτικά κόμματα και τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας όσο και από την αδιαφορία των πολιτών. Ωστόσο, πέντε χρόνια μετά από τις τελευταίες ευρωεκλογές σειρά πολιτικών εξελίξεων, κοινωνικών θεμάτων, θεσμικών αδυναμιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν δημιουργήσει την ανάγκη να θυμηθεί ο ευρωπαίος πολίτης την ιδιότητα του.
Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα έχει κλονιστεί συθέμελα από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008. Το ρήγμα που υπέστη μετέφερε στους πολίτες μια αίσθηση αμφισβήτησης και αμφιβολίας με αποτέλεσμα να βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε έναν λαβύρινθο. Σύμφωνα με το Ευροβαρόμετρο (2018), το 25% των πολιτών εκφράζει την άποψη πως η ανεργία παραμένει το πιο σοβαρό ζήτημα, με μικρή διαφορά το 23% των πολιτών να ανησυχεί για την υγειονομική περίθαλψη και την κοινωνική ασφάλεια. Αξίζει να σημειωθεί πως σε σχέση με τα στοιχεία του 2017 το ζήτημα αυτό παρουσιάζει πτώση κατά 3%. Ενώ ακολουθεί το προσφυγικό πρόβλημα το οποίο απασχολεί το 21% των ευρωπαίων πολιτών. Η διαχείριση των θεμάτων από την πλευρά των θεσμικών οργάνων της ΕΕ έχει επικριθεί με αποτέλεσμα μόνο το 42% των πολιτών να δηλώνουν πως έχουν εμπιστοσύνη στην ΕΕ. Αντίστοιχα, το 34% αισθάνεται εμπιστοσύνη στις εθνικές κυβερνήσεις και στα εθνικά κοινοβούλια αντίστοιχα. Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, το 40% διαθέτει θετική εικόνα για την λειτουργία της ΕΕ, σε αντίθεση με το 21% που έχει αρνητική και το αξιοσημείωτο 37% που δηλώνει πως έχει σχηματίσει μια ουδέτερη εικόνα.
Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, αναβαθμίζεται ο ρόλος του πολίτη καθώς σύμφωνα με το άρθρο 9 ο κάθε πολίτης είναι ταυτόχρονα και πολίτης της Ένωσης. Η Συνθήκη της Λισαβόνας αναγνωρίζει στον Τίτλο ΙΙ «Διατάξεις περί δημοκρατικών αρχών» την αντιπροσωπευτική δημοκρατία (άρθρο 10 ΣΕΕ) και τη συμμετοχική δημοκρατίας ως θεμελιώδεις αρχές της Ένωσης. Ένα καινοτόμο δημοκρατικό μέσο που θεσπίστηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 4 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών. Συγκεκριμένα, προβλέπεται να παρακινείται η Επιτροπή σε νομοθετική πρωτοβουλία, αν το αίτημα συγκεντρώνει τη συγκατάθεση τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου πολιτών, υπηκόων «σημαντικού αριθμού κρατών μελών». Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών είναι ένα παράδειγμα συμμετοχικής δημοκρατίας, για το οποίο ένα μεγάλο μέρος των πολιτών αγνοεί. Αυτό που κάνει την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών να αποτελεί μια καινοτομία είναι το γεγονός ότι η διαδικασία ξεκινάει με την κινητοποίηση των πολιτών. Επιπλέον, προσφέρει την ευκαιρία να ενισχυθούν οι σχέσεις μεταξύ των θεσμικών οργάνων και της ευρωπαϊκής κοινωνίας στο σύνολό της . Σύμφωνα με το Ευροβαρόμετρο, το 2018 το 45% των πολιτών πιστεύουν πως η γνώμη τους εισακούγεται στη ΕΕ, σε αντίθεση με το 2008 πριν εμφανιστούν οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης που το ποσοστό ήταν 61%.
Τα σημάδια της λαϊκής δυσαρέσκειας μπορούν επίσης να επιβεβαιωθούν και μέσω των προτιμήσεων των ψηφοφόρων. Σημαντικό ποσοστό από τα εκλογικά αποτελέσματα χρωματίζουν μια ζοφερή εικόνα όπου οι πολίτες εμφανίζονται ως συγκεχυμένοι, φοβισμένοι και αποπροσανατολισμένοι. Πρόσφατα, τα αυταρχικά καθεστώτα και οι ακροδεξιοί σχηματισμοί φαίνονται να είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Ως επακόλουθο η ίδια η δημοκρατία απειλείται. Σε έναν κόσμο συνεχούς αλλαγής, που υπόκειται σε μεγάλες κοινωνικοοικονομικές εντάσεις, η έννοια της «ανελεύθερης δημοκρατίας» (illiberal democracy) έχει κάνει την εμφάνιση της. Παραδόξως, στα περισσότερα καθεστώτα, οι αυταρχικών κυβερνήσεις ήλθαν στην εξουσία μέσω της δημοκρατικής διαδικασίας των εκλογών. Αναπόφευκτα, το ερώτημα που τίθεται είναι εάν οι επιλογές αυτές αποτελούν πραγματικές προτιμήσεις, ή αντιθέτως μια ισχυρή αντίδραση;
Ως εκ τούτου, η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η λαϊκή κυριαρχία υφίσταται σοβαρό πλήγμα, καθώς τα αποτελέσματα των εκλογών δεν διασφαλίζουν τέτοια δικαιώματα και δημοκρατικές αξίες. Η άνοδος των ακροδεξιών και εθνολαϊκιστικών κομμάτων έχει ήδη παρατηρηθεί ευρέως στη Δυτική Ευρώπη. Η Συνθήκη της Λισαβόνας προδίδει μια ανώτερη αξία στην έννοια του πολίτη, απευθύνεται δηλαδή στον πολίτη ως πρόσωπο, ως υποκείμενο της ευρωενωσιακής τάξης, της οποίας οι αποφάσεις τον αφορούν άμεσα. Συνεπώς, η πολιτική συμμετοχή αποτελεί χρήσιμο εργαλείο στην διεκδίκηση και στην εξυπηρέτηση συμφερόντων. Ο κάθε πολίτης οφείλει να συνειδητοποιήσει τη δύναμη του η οποία δεν είναι άλλη από την δυνατότητα να διαμορφώνει τη γνώμη του και να εκφράζει με την ψήφο του τόσο τις πολιτικές του προτιμήσεις όσο και το ενδιαφέρον του για το δημόσιο χώρο. Ο ενεργός πολίτης θα πρέπει να συζητάει, να κρίνει με ορθολογικό τρόπο και να λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα της κοινότητας. Όταν, ο πολίτης ασκεί τα πολιτικά του δικαιώματα, ταυτόχρονα διεκδικεί ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.
Εν κατακλείδι, η επιλογή της «χαλαρής ψήφου» στις ευρωεκλογές δεν θα πρέπει να αποτελέσει λύση για ακόμη μια φορά. Τα ουσιώδη προβλήματα που δημιουργήθηκαν από τις επιπτώσεις τις κρίσης, η ανασφάλεια λόγω της τρομοκρατίας, οι επιλογές των ευρωπαίων ηγετών να διαχειριστούν το μεταναστευτικό, η κοινωνική ανισότητα, η ανεργία, η κλιματική αλλαγή και μια σωρεία ζητημάτων χρήζουν την προσοχή κάθε ευρωπαίου πολίτη.