Φέρμελη είναι η ονομασία για το κεντητό γιλέκο των Ευζώνων. Δεν είναι τυχαίο που το όνομα αυτό τιτλοδοτεί την εταιρεία η οποία ενθαρρύνει την έρευνα γύρω από την ιστορία της Προεδρικής Φρουράς και εν γένει της εικόνας και του συμβολισμού του εύζωνα κι επιδιώκει να διασπείρει τη γνώση και να προκαλέσει νέο ενδιαφέρον γύρω από αυτό το τόσο οικείο σύμβολο της εθνικής μας ταυτότητας.
Και η είναι η «Φέρμελη» που με πρωτοβουλία της Προέδρου της, Λίζας Πενθερουδάκη, διοργανώνει τη θεματική έκθεση «Εύζωνες» με αναφορές σ′ αυτήν την οικεία παρακαταθήκη που, ωστόσο, παραμένει, λίγο γνωστή ως προς την ιστορική καταγωγή της. Σ′ αυτήν ξεδιπλώνονται ιστορικά επεισόδια, παιδικές και οικογενειακές αναμνήσεις, αθηναϊκά και άλλα στιγμιότυπα με επίκεντρο την ακοίμητη Ανακτορική -και μετέπειτα Προεδρική- Φρουρά, τις κεντρικές αθηναϊκές λεωφόρους και το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη στο Σύνταγμα.
Με τη συμμετοχή 64 Ελλήνων εικαστικών, πλαισιωμένης από έναν πρωτότυπο πυρήνα ιστορικής αναφοράς, αποτελούμενη από φωτογραφίες, ιστορικά κειμήλια και συλλεκτικά αντικείμενα από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, η έκθεση θα φιλοξενηθεί από 15 Οκτωβρίου ως 23 Νοεμβρίου 2020 στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών - Ιδρυμα Βούρου -Ευταξία σε επιμέλεια ΄Ιριδας Κρητικού και Νίκου Βατόπουλου. Γι′ αυτή την έκθεση, η οποία, όπως αναφέρει ο τελευταίος «έρχεται να γεφυρώσει μια καλά εδραιωμένη παρακαταθήκη με τη σύγχρονη δημιουργία», οι επιμελητές της είπαν στην HuffPost:
“Οι πολλές παραλλαγές της χρήσης της φουστανέλλας πέρα και ξέχωρα από την Προεδρική Φρουρά καταδεικνύουν τη διαχρονική σύνδεση πολλών όψεων της ελληνικής ζωής με αυτήν την παράδοση».”
«Η έκθεση αποτίνει φόρο τιμής στο ιστορικό τάγμα, ταυτόχρονα επιδιώκει την εξωστρέφεια, αναζητώντας συνομιλητές και υποστηρικτές, αλλά και ποικίλο ιστορικό και απεικονιστικό υλικό για τους Εύζωνες και οτιδήποτε σχετίζεται με αυτούς», μας λέει η Ιρις Κρητικού. «Οι δύο θεματικές ενότητες της έκθεσης, αλληλοσυμπληρώνονται και αναπτύσσουν από κοινού το ιστορικό και εικαστικό αφήγημα καθώς και τους διαφορετικούς άξονες του ιδεολογήματος και του οράματος του Σώματος των Ευζώνων. H διαδικασία της προετοιμασίας της έκθεσης που εξαρχής εμπεριείχε συγκίνηση και πολλούς αυτοαναφορικούς συνειρμούς, επεφύλασσε και πολλές εκπλήξεις, γιατί, σε κάθε μικρό σταθμό της, νέα τεκμήρια, φωτογραφίες, κειμήλια και παιδικά παιχνίδια, προσεκτικά φυλαγμένες μνήμες και βιωμένες οικογενειακές παραδόσεις των συμμετεχόντων εικαστικών, έρχονταν να προστεθούν αθόρυβα μα καθοριστικά, στον καμβά της δικής τους αφήγησης. Και θα ήθελα στο σημείο αυτό να πω, ότι δεν έχουμε κάνει παρά μια - έντιμη ελπίζω και πολλά υποσχόμενη - γενναία αρχή, που αν μη τι άλλο, μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικό είναι το φέρον βάρος του εθνικού ετούτου συμβόλου και πως η εικόνα του εύζωνα ελλοχεύει και έχει περάσει ανεξίτηλα σε τόσες διαφορετικές μορφές, επιφάνειες, συλλεκτικά πολύτιμα και ευτελή καθημερινά αντικείμενα, γραπτές και προφορικές παραδόσεις, ιστορικές, λογοτεχνικές, καθημερινές αφηγήσεις».
“Εκτιμώ ότι η έκθεση μας καθιστά περισσότερο συνειδητούς απέναντι στην ιστορία της Αθήνας και μας καθιστά κοινωνούς τόσο με την επίσημη ιστορία των θεσμών αλλά και με την ανεπίσημη ψυχογραφία, πάνω στην οποία ακουμπάει η εικόνα του εύζωνα”
Κι ο Νίκος Βατόπουλος συμπληρώνει: «Η δική μου εμπλοκή προέκυψε μέσα από την έκθεσή μου στις σκοπούς της ”Φέρμελης” και μέσα από τις συζητήσεις με την Λίζα Πενθερουδάκη και την Ιριδα Κρητικού. Συνέβαλα στη συγκέντρωση αρχειακού υλικού καθώς με ενδιαφέρει ιδιαίτερα ο συμβολισμός του εύζωνα και η δύναμη της εικονογραφίας του μέσα στη λαϊκή συνείδηση. Οι πολλές παραλλαγές της χρήσης της φουστανέλλας πέρα και ξέχωρα από την Προεδρική Φρουρά καταδεικνύουν τη διαχρονική σύνδεση πολλών όψεων της ελληνικής ζωής με αυτήν την παράδοση».
Αλήθεια, με ποιο σκεπτικό έγινε η οργάνωση του υλικού κι η επιμέλεια της έκθεσης; «Στόχος τόσο των διοργανωτών, όσο και των επιμελητών, ήταν η σύγχρονη εικονοποιία της να μην αναλωθεί σε στερεοτυπικές και γραφικές αποτυπώσεις μιας ”χάρτινης” εικόνας του Εύζωνα, αλλά να ενισχυθεί με παλλόμενες συγκινησιακά ζωγραφικές απεικονίσεις πορτρέτων ανθρώπων, ηρώων που υπήρξαν και ζωγραφικών λαϊκών ή ακαδημαϊκών προτύπων που κατά το παρελθόν δημιουργήθηκαν και διαδόθηκαν. Να κεντηθεί με πολύτιμες λεπτομέρειες που σε εμπνευσμένη συνομιλία με το αρχαίο και βυζαντινό παρελθόν της ευζωνικής στολής, οδηγούν σε οργανική σύγχρονη έμπνευση. Στη διαδρομή αυτή, οι εικαστικά αποδοσμένες καταθέσεις προσωπικών αφηγήσεων και οι αναδρομές σε οικογενειακά άλμπουμ με στόχο την εικαστική αποτύπωση, συναντήθηκαν και κατά κάποιον τρόπο ενσωματώθηκαν με τη σειρά τους στο ιστορικό αφήγημα της έκθεσης. Που, με τη φροντίδα του αγαπητού φίλου Νίκου Βατόπουλου, χαλκέντερου μελετητή της πόλης και των θεσμών της, αλλά και δεινού συλλέκτη όλων αυτών των μικρών μα τόσο πολύτιμων εφήμερων, αποτελεί πιστεύω την ιδανικότερη εισαγωγή για τα σύγχρονα έργα που στη συνέχεια καλείται να δει ο επισκέπτης», απαντά η Ιρις Κρητικού.
Πώς αναδεικνύεται η σημασία του Τάγματος των Ευζώνων για την πόλη την Αθήνας στον ρου της ιστορίας; «Πιστεύω ότι η έκθεση συμβάλλει στην καλλιέργεια και στην παραγωγή ενός νέου βλέμματος πάνω στο Τάγμα των Ευζώνων και ευρύτερα πάνω σε μια οικεία παρακαταθήκη, που, παραμένει, ωστόσο λίγο γνωστή ως προς την ιστορική καταγωγή της. Προσωπικά, εκτιμώ ότι η έκθεση της ”Φέρμελης” μας καθιστά περισσότερο συνειδητούς απέναντι στην ιστορία της Αθήνας και μας καθιστά κοινωνούς τόσο με την επίσημη ιστορία των θεσμών αλλά και με την ανεπίσημη, συναισθηματική ψυχογραφία, πάνω στην οποία ακουμπάει η εικόνα και ο συμβολισμός του εύζωνα», λέει ο Νίκος Βατόπουλος.
Κι η Ιρις Κρητικού καταλήγει ως την επιλογή του συγκεκριμένου χώρου για να φιλοξενήσει την έκθεση: «Η έκθεση, προγραμματισμένη αρχικά για τον Μάιο του 2020, επιστρέφει τώρα σε μια χρονική στιγμή που βρίσκεται πλέον μια ανάσα πριν το 2021 και την τόσο σημαντική για το έθνος μας επέτειο που φέρνει μαζί της η νέα χρονιά, και ταυτόχρονα, ολοκληρώνει τον σχεδιασμό της σε μια πραγματικά δύσκολη και εσωστρεφή περίοδο, για τον πλανήτη, την Ευρώπη, τη χώρα αλλά και την πόλη της Αθήνας».
Στην έκθεση συμμετέχουν οι εικαστικοί:
Γιάννης Αδαμάκης, Χριστίνα Αθανασούλα-Μαντζαβίνου, Χριστίνα Ακτίδη, Χρήστος Αλατσάκης, Νεκτάριος Αποσπόρης, Άννα Αχιλλέως, Κάτια Βαρβάκη, Μαριλίτσα Βλαχάκη, Ειρήνη Βογιατζή, Κική Βουλγαρέλη, Μαίρη Γαλάνη-Κρητικού, Μαρία Γέρουλα, Σάββας Γεωργιάδης, Μαρία Γιαννακάκη, Στρατηγούλα Γιαννικοπoύλου, Δικαία Δεσποτάκη, Μαρία Διακοδημητρίου, Φραγκίσκος Δουκάκης, Αποστόλης Ιτσκούδης, Κατερίνα Ιωαννίδη, Σταυρούλα Καζιάλε, Σοφία Καλογεροπούλου, Μηνάς Καμπιτάκης, Βασίλης Καρακατσάνης, Νίκος Κιτμερίδης, Σοφία Ρόζα Κοσμίδου, Βαγγέλης Κύρης, Βασίλης Λιαούρης, Γιώργος Λουλούδης, Τάσος Μαντζαβίνος, Λυδία Μαργαρώνη, Μηνάς Μαυρικάκης, Στέλλα Μελετοπούλου, Γιάννης Μετζικώφ, Γιάννης Μπεκιάρης, Γεωργία Μπλιάτσου, Ρούλη Μπούα, Μίλτος Παντελιάς, Γεύσω Παπαδάκη, Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος, Χριστίνα Παρασκευοπούλου, Παναγιώτης Πασάντας, Λίζα Πενθερουδάκη, Στέλιος Πετρουλάκης, Γιώργος Σαλταφέρος, Παύλος Σάμιος, Χρήστος Σανταμούρης, Έφη Σδούκου, Βασίλης Σούλης, Χρήστος Στανίσης, Μαρίνα Στελλάτου, Κωνσταντίνα Τζαβιδοπούλου, Βάσω Τρίγκα, Κλαίρη Τσαλουχίδη-Χατζημηνά, Ελευθερία Τσέικο, Κατερίνα Τσεμπελή, Βιργινία Φιλιππούση, Πάβλος Χαμπίδης, Μανώλης Χάρος, Αθηνά Χατζή, Άρτεμις Χατζηγιαννάκη, Αναστασία Χατζίρη, Νικόλας Χριστοφοράκης, Αριστείδης Χρυσανθόπουλος.
Info:
Στο διάστημα λειτουργίας της έκθεσης, η οποία θα διαρκέσει έως τις 23 Νοεμβρίου, προγραμματίζονται και άλλες παράλληλες δράσεις που θα ανακοινωθούν.
Στο πλαίσιο του εορτασμού του επετειακού έτους 2021, ήδη προγραμματίζεται η παρουσίαση της έκθεσης εκτός Αθηνών, στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Πληροφορίες για το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών:
Το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών λειτουργεί για το κοινό Δευτέρα με Παρασκευή 09:00-16:00, Σάββατο και Κυριακή 10:00-15:00 ενώ την Τρίτη το Μουσείο είναι κλειστό. Η είσοδος επιτρέπεται ΜΟΝΟ με τη χρήση μάσκας και οι επισκέπτες καλούνται να ακολουθούν τις σημάνσεις που ορίζουν τον μέγιστο αριθμό ατόμων ανά αίθουσα. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκέπτονται και το site του μουσείου στη διεύθυνση https://athenscitymuseum.gr/