Στη Θεσσαλονίκη θα βρεθεί εντός ολίγων ημερών και για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες, το ιστορικότερο πλοίο του ελληνικού ΠΝ, το θωρηκτό «Αβέρωφ». Όπως ανακοινώθηκε από το ΓΕΝ, το πλοίο απέπλευσε από τη μόνιμη θέση ελλιμενισμού του στη Μαρίνα Φλοίσβου και πλέει για το λιμένα Θεσσαλονίκης, όπου θα παραμείνει έως τις αρχές Νοεμβρίου , με την ευκαιρία του εορτασμού της 28ης Οκτωβρίου. Πρόκειται για την πρώτη φορά που πλέει μακριά από τη μόνιμη θέση ελλιμενισμού του, μετά το 1945 όπου ολοκλήρωσε την ενεργό του υπηρεσία και το 1986 όπου μεθόρμισε από τον Πόρο, αρχικά στη Μαρίνα Ζέας και στη μετέπειτα σημερινή του θέση, στη Μαρίνα Φλοίσβου στο Τροκαντερό.
Το θωρηκτό (ο ακριβής προσδιορισμός του είναι «θωρακισμένο καταδρομικό»), το οποίο «αποτελεί το μοναδικό κομμάτι της ελληνικής επικράτειας, που δεν έχει υποστείλει τη σημαία για 106 χρόνια» -όπως σημείωσε στο ραδιόφωνο του ΑΠΕ-ΜΠΕ «Πρακτορείο 104,9 Fm» ο κυβερνήτης του πλοίου, αρχιπλοίαρχος Σωτήρης Χαραλαμπόπουλος- αναμένεται στην πόλη τις επόμενες δύο ημέρες. «Ουσιαστικά, το πλοίο βγαίνει στο Αιγαίο μετά από 70 χρόνια» τόνισε ο κ. Χαραλαμπόπουλος.
Στην πόλη είναι προγραμματισμένο να παραμείνει για έναν μήνα «με στόχο να δώσει τη φλόγα, το μήνυμα της υπερηφάνειας και της αξιοπρέπειας στη Βόρεια Ελλάδα και στους Έλληνες κάθε ηλικίας που το περιμένουν με μεγάλη λαχτάρα» ανέφερε ο κ. Χαραλαμπόπουλος. Το ενδιαφέρον για επισκέψεις στο ιστορικό πλοίο είναι πάντως ζωηρό καθώς, όπως τόνισε ο κυβερνήτης του, «ήδη, περισσότερα από 150 σχολεία από όλη τη Βόρεια Ελλάδα έχουν ζητήσει να επισκεφτούν τη ναυαρχίδα των Ελλήνων, το πλοίο που έχει κάνει υπερήφανους όλους τους Έλληνες».
Το «Αβέρωφ» θα είναι προσβάσιμο με σειρά προτεραιότητας και με τη συνοδεία εξειδικευμένου ξεναγού ομάδες των 40 ατόμων να περιηγούνται σε κάθε σημείο του. Το ιστορικό θωρηκτό, που πέρασε από εκτενή συντήρηση το καλοκαίρι, «φέρει και τη μια από τις δύο σημαντικότερες σημαίες στον ελλαδικό χώρο. Η άλλη είναι εκείνη της Ακρόπολης, που το 1944 στην επίσημη τελετή υψώσεως χρησιμοποιήθηκε συμβολικά και τιμητικά από τον τότε πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου».
Μεταξύ των εκδηλώσεων που έχουν προγραμματιστεί περιλαμβάνονται, πέραν των επισκέψεων σχολείων και των ξεναγήσεων, συμμετοχή της μπάντας του Πολεμικού Ναυτικού σε συναυλίες στον προβλήτα ελλιμενισμού του θωρηκτού και στο Βασιλικό Θέατρο, ιστιοπλοϊκοί αγώνες με συμμετοχή τοπικών ναυταθλητικών συλλόγων, έκθεση αφιερωμένη στο Ναύαρχο Βότση, ημερίδα με θέμα «Το Τρισχιλιετές Μέγα της Θαλάσσης Κράτος», και επίδειξη από Ομάδα Υποβρύχιων Καταστροφών σε θαλάσσιο χώρο του λιμένα Θεσσαλονίκης.
Κατά την τελική φάση του πλου του θωρηκτού στη Θεσσαλονίκη επιτρέπεται - και παράλληλα ενθαρρύνεται- η τιμητική συνοδεία του από πλωτά σκάφη ιδιωτών ή Συλλόγων.
Το πλοίο θα κινηθεί μέσω του Κάβο Ντόρο με τη βοήθεια ρυμουλκών για να φτάσει στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και στον Θερμαϊκό μέσα από ένα ταξίδι 60 περίπου ωρών.
Η ιστορία του πλοίου
Δέκα χρόνια μετά τον ατυχή για τη χώρα μας Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό διέθετε μια ελάχιστη δύναμη απαρχαιωμένων τορπιλοβόλων και τριών γαλλικών θωρηκτών που είχαν κατασκευασθεί το 1889. Όπως σημειώνεται στην ιστοσελίδα του «Αβέρωφ», η επιτακτική ανάγκη για τη δημιουργία αξιόμαχου στόλου είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση του στόλου – στα τέλη του 1908 – με τέσσερα καινούρια αγγλικά και τέσσερα γερμανικά αντιτορπιλικά. Σε αυτά επρόκειτο να προστεθεί το Θωρακισμένο-Καταδρομικό «Γ. Αβέρωφ».
Για την ανανέωση του στόλου η τότε κυβέρνηση Μαυρομιχάλη είχε απευθυνθεί στα Ναυπηγεία Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας, όπου εκείνη ακριβώς την εποχή κατασκευαζόταν ένα θωρακισμένο–καταδρομικό το οποίο είχε παραγγελθεί και επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί από το Ιταλικό Ναυτικό. Όμως, η ακύρωση της παραγγελίας από τη μεριά των Ιταλών και η άμεση προκαταβολή του 1/3 της συνολικής αξίας του πλοίου επέτρεψαν την απόκτηση του θωρηκτού από την Ελλάδα. Το ποσόν της προκαταβολής προήλθε από τη διαθήκη του Γεωργίου Αβέρωφ και ανήρχετο σε 8.000.000 εκατομμύρια χρυσές δραχμές, ενώ το υπόλοιπο ποσό των 15.650.000 χρυσών δραχμών καλύφθηκε από το Ταμείο Εθνικού Στόλου (Τ.Ε.Σ.). Η κυβέρνηση δαπάνησε 23.650.000 δρχ. για την απόκτηση του. Τα 8.000.000 δρχ. προέρχονταν από το 20% της συνολικής κληρονομιάς του Γεωργίου Αβέρωφ, που παραχώρησε με τη διαθήκη του στο Ταμείο Εθνικού Στόλου το 1899.
Το 10.200 τόνων θωρακισμένο εύδρομο (καταδρομικό) είχε ιταλικές μηχανές 19.000 ίππων, 22 γαλλικούς λέβητες, γερμανικές γεννήτριες και αγγλικά πυροβόλα 190 και 234 χιλιοστών τύπου ARMSTRONG. Η μέγιστη ταχύτητα που ανέπτυσσε το Θωρηκτό ήταν 23 κόμβοι. Το «Γ. Αβέρωφ» καθελκύστηκε στις 12 Μαρτίου (27 Φεβρουαρίου με το παλαιό ημερολόγιο) 1910 και την 1 Σεπτεμβρίου 1911 κατέπλευσε στο Φάληρο.
Το θωρηκτό πέρασε σύντομα το βάπτισμα του πυρός, στις ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου (3 Δεκεμβρίου 1912 και 5 Ιανουαρίου 1913 αντίστοιχα), με το ελληνικό ναυτικό να συντρίβει τον οθωμανικό στόλο, διαλύοντας τις προσδοκίες του Σουλτάνου και της Υψηλής Πύλης για τον έλεγχο του Αιγαίου. Ο οθωμανικός στόλος δεν θα επιχειρούσε πια νέα έξοδο στο Αιγαίο.
Κατά το μεγαλύτερο μέρος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου η Ελλάδα παρέμεινε ουδέτερη. Όμως, το 1917 η Κυβέρνηση του Ε. Βενιζέλου απεφάσισε να συμμετάσχει στον πόλεμο, στο πλευρό των Συμμάχων. Με το τέλος της παγκόσμιας σύρραξης -Οκτώβριος 1918- η Τουρκία συνθηκολόγησε (ανακωχή του Μούδρου) και η Ελλάδα βρέθηκε στην πλευρά των νικητών. Το «Γ. Αβέρωφ» κατέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη και εκεί ύψωσε την ελληνική σημαία ως μία από τις νικήτριες δυνάμεις του Μεγάλου Πολέμου. Μετά την υπογραφή των συνθηκών ειρήνης το «Γ. Αβέρωφ» μαζί με τον υπόλοιπο στόλο μετέφερε τα ελληνικά στρατεύματα στην Ιωνία. Οι εξελίξεις των επιχειρήσεων στη Μικρά Ασία διέγραψαν γρήγορα αρνητική πορεία που κατέληξε στην Καταστροφή του ’22. Το «Γ. Αβέρωφ» βρέθηκε ξανά στα μικρασιατικά παράλια, τούτη τη φορά για να βοηθήσει στη μεταφορά των στρατευμάτων και του ξεριζωμένου ελληνικού στοιχείου.
Με την έναρξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου το Θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ» τέθηκε και πάλι επικεφαλής, ως ναυαρχίδα του ελληνικού πολεμικού στόλου. Μετά ωστόσο τη κατάρρευση του μετώπου, τον Απρίλιο του 1941, το Υπουργείο Ναυτικών διέταξε την αυτοβύθιση του θωρηκτού, προκειμένου να μην περιέλθει στα χέρια του εχθρού, ωστόσο για τα ελληνικά πληρώματα ήταν αδιανόητο η αναχώρηση των εναπομεινάντων πλοίων του στόλου για την Αλεξάνδρεια να γίνει χωρίς τον «Μπαρμπα-Γιώργη»- οπότε και η εντολή έπεσε στο κενό. Μετά τον επιτυχή κατάπλου του θωρηκτού στην Αλεξάνδρεια, το πλοίο κατευθύνθηκε στη Βομβάη για γενική επισκευή και επιθεώρηση. Αρχικά το «Γ. Αβέρωφ» δραστηριοποιήθηκε στον Ινδικό Ωκεανό, με αποστολή την προστασία νηοπομπών, που κατευθύνονταν από τη Βομβάη στο Άντεν. Στο τέλος του 1942 ο «Γ. Αβέρωφ» κατέπλευσε στο Πορτ Σάιντ, όπου συμμετείχε σε αποστολές προστασίας λιμένων. Με την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής στα τέλη του Σεπτεμβρίου του 1944 και ύστερα από απουσία σχεδόν τεσσάρων ετών, ο ένδοξος «Γ. Αβέρωφ» επέστρεψε στις 16 Οκτωβρίου 1944 το απόγευμα στην Ελλάδα, φέρνοντας μαζί του την τότε εξόριστη ελληνική κυβέρνηση και αγκυροβόλησε πανηγυρικά στον φαληρικό όρμο.
Στο χρονικό διάστημα 1947 έως 1949 το θωρηκτό έγινε Αρχηγείο Στόλου στο Κερατσίνι. Όμως, το πλοίο είχε ‘γεράσει’ και το 1952 διατάχθηκε ο παροπλισμός του. Από το 1957 μέχρι το 1983, το Θωρηκτό βρέθηκε πρυμνοδετημένο στον Πόρο. Το 1984 το Πολεμικό Ναυτικό αποφάσισε να το αποκαταστήσει. Μετά από τριάντα χρόνια στο περιθώριο, το Θωρηκτό ξεκίνησε τη νέα του πορεία. Την ίδια χρονιά το πλοίο ρυμουλκήθηκε από τον Πόρο και κατέληξε στο Φάληρο, όπου άρχισαν οι εργασίες αποκατάστασής του. Το μέγεθος της δαπάνης για τη σταθεροποίηση – αποκατάσταση από το 1985 μέχρι σήμερα είναι μεγάλο και ένα μεγάλο μέρος των δαπανών προήλθε από δωρεές ιδιωτών, οι σημαντικότερες των οποίων ήταν της Κυπριακής Δημοκρατίας, της οικογένειας Λάτση και του Ιδρύματος Ωνάση.
Σήμερα το πλοίο-μουσείο «Γ. Αβέρωφ» αποτελεί μνημείο που τιμά αυτούς που υπηρέτησαν και έπεσαν στη διάρκεια της ένδοξης ιστορίας του.