Μια από τις πιο ανησυχητικές διαστάσεις του προσφυγικού είναι το μέλλον των ασυνόδευτων παιδιών. Είναι εκείνα τα παιδιά που είτε έχασαν τους δικούς τους στην πατρίδα τους ή στη διαδρομή, είτε αναγκάστηκαν να ξεκινήσουν εξ αρχής μόνα τους το ταξίδι προς την Ευρώπη.
Ο αριθμός τους δεν είναι αμελητέος. Ίσα-ίσα. Πάνω από 2.000 παιδιά βρίσκονται στη χώρα μας αυτή τη στιγμή, πολλά από τα οποία ακόμη ζουν σε ακατάλληλες συνθήκες, εκτός δομών φιλοξενίας. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 2016, σύμφωνα με τη Eurostat, έκαναν αίτηση ασύλου στην Ελλάδα 2.350 ασυνόδευτοι ανήλικοι. Από αυτούς το 87% είναι αγόρια και το 12% παιδιά κάτω των 14 ετών. Στην ΕΕ ο αριθμός φτάνει τους 63.300.
Πολλά από αυτά τα παιδιά ζουν χωρίς οικογένεια. Υπάρχουν όμως κάποια άλλα, πιο τυχερά, που η σημερινή Ημέρα της Οικογένειας δεν θα τα βρει μόνα.
Η ΜΚΟ ΜΕΤΑδραση έχει πολλές δράσεις για τους πρόσφυγες. Μια από αυτές είναι η δράση «Προσωρινή Φιλοξενία Ασυνόδευτων Ανηλίκων σε Οικογένειες». Μετά από πολύμηνη προετοιμασία (θυμάμαι μου είχαν πει ότι ετοιμάζεται όταν είχα καλύψει τη συνοδεία ασυνόδευτων ανηλίκων από τη Λέσβο στην Αθήνα), και ανταλλαγή τεχνογνωσίας με άλλες χώρες τις ΕΕ, η δράση άρχισε να υλοποιείται τον Φεβρουάριο του 2016, οπότε και οι πρώτες οικογένειες καλωσόρισαν τα πρώτα ασυνόδευτα παιδιά στο σπίτι τους και στην καθημερινή ζωή τους.
Η φιλοξενία διαρκεί μερικούς μήνες, μέχρι να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες οικογενειακής επανένωσης του παιδιού με συγγενείς σε άλλη χώρα-μέλος της ΕΕ. Και μέχρι τότε αποκτά ένα σπίτι, αγάπη και ασφάλεια. Η πρακτική αυτή ακολουθείται ήδη εδώ και δεκαετίες από άλλες χώρες της ΕΕ και έχει πλέον αποδειχθεί ότι η φιλοξενία τους σε οικογένειες αποτελεί την καλύτερη επιλογή αναφορικά με την ψυχοκοινωνική εξέλιξη του παιδιού. Παράλληλα η ΜΕΤΑδραση παρέχει στήριξη μέσω ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών, μελών του Δικτύου Επιτροπείας Ασυνόδευτων Ανηλίκων, ενώ συμμετέχει και στα έξοδα του παιδιού.
Σήμερα, Ημέρα της Οικογένειας, άνθρωποι που συμμετείχαν στην δράση, αλλά και παιδιά που βρήκαν ένα νέο σπίτι, μοιράζονται μαζί μας την συγκλονιστική εμπειρία τους.
Μαρτυρία 1η: Το αγόρι που φοβόταν τη θάλασσα
Ο Ανδρέας, ο οποίος μαζί με τη σύζυγό του και τα δύο τους παιδιά φιλοξενούν ένα έφηβο αγόρι από το Αφγανιστάν, διηγείται:
«Η σύζυγός μου κι εγώ, μαζί με τα δύο μας αγόρια, φιλοξενούμε εδώ και 6 μήνες τον Τζαβάντ, ένα αγόρι 15 ετών από το Αφγανιστάν, το οποίο βρέθηκε μόνο του στην Ελλάδα, έχοντας χάσει τους γονείς του σε ναυάγιο στα ανοιχτά της Σάμου. Φανταστήκαμε πώς θα αισθάνονταν τα παιδιά μας αν ήταν σε αυτή τη θέση και πόσο σημαντικό θα ήταν να τα προστατεύσει κάποιος και να τα φροντίσει.
«Παρατήρησα στα παιδιά μου μια πρωτοφανή ωριμότητα και υπευθυνότητα, στον τρόπο που βοήθησαν τον Τζαβάντ στο σχολείο, που του έμαθαν να κολυμπάει και να κάνει βουτιές, ξεπερνώντας τη φοβία του για τη θάλασσα, μετά το ναυάγιο»
Δεν μπορώ να πω ότι η συμβίωση ήταν εύκολη από την πρώτη στιγμή… Μέλη της ομάδας της ΜΕΤΑδρασης μας βοήθησαν να τον πλησιάσουμε, η ψυχολόγος, η κοινωνική λειτουργός, το μέλος του Δικτύου Επιτροπείας Ασυνόδευτων Ανηλίκων, διερμηνείς. Θέλαμε να τον κάνουμε να καταλάβει ότι το σπίτι μας θα είναι το σπίτι του και η οικογένειά μας η οικογένειά του, μέχρι να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες για να πάει στον θείο του στη Γερμανία.
Προσπαθούμε να του δώσουμε ευκαιρίες για δραστηριότητες, αλλά και χρόνο που απλά είμαστε όλοι μαζί και μιλάμε, ακούμε μουσική, βλέπουμε ταινίες, πηγαίνουμε βόλτες κ.λπ. Συνειδητοποίησα ότι για τον Τζαβάντ δεν έχει τόση σημασία το τι κάνουμε, όσο το γεγονός ότι ήμαστε μαζί. Στην αρχή είχε πολλές σκέψεις, συναισθήματα, αναμνήσεις που ήθελε να μοιραστεί μαζί μας, άλλα ευχάριστα και άλλα δυσάρεστα, όλα όμως «δικά του» που έγιναν και «δικά μας», όσο ερχόταν πιο κοντά σε μας.
Μεταξύ μας μιλάμε σε διάφορες γλώσσες, αλλά πάντα επικοινωνούμε, με έναν εντυπωσιακό τρόπο!
Παρατήρησα στα παιδιά μου μια πρωτοφανή ωριμότητα και υπευθυνότητα, στον τρόπο που βοήθησαν τον Τζαβάντ στο σχολείο, που του έμαθαν να κολυμπάει και να κάνει βουτιές, ξεπερνώντας τη φοβία του για τη θάλασσα, μετά το ναυάγιο.
Ξέρω ότι ακόμα και όταν ο Τζαβάντ φύγει από το σπίτι μας για να συνεχίσει το ταξίδι του προς τη Γερμανία, θα εξακολουθεί να είναι μέλος της οικογένειάς μας.
Ευχαριστώ τη ΜΕΤΑδραση που μου έδωσε την ευκαιρία, όχι μόνο να μεγαλώσω την οικογένειά μου, αλλά και να την κάνω πιο δεμένη και πιο πλούσια σε συναισθήματα».
Μαρτυρία 2η: Όταν ένα παιδί αρχίζει ξανά να χαμογελάει, να ελπίζει
Ο Χρήστος, ο οποίος μαζί με τη σύζυγό του και την μικρή κόρη τους φιλοξενούν εδώ και 8 μήνες ένα έφηβο κορίτσι από το Αφγανιστάν, διηγείται:
«Πέρα από τις όποιες αντικειμενικές δυσκολίες της έστω και προσωρινής προσαρμογής ενός νέου μέλους σε μία οικογένεια, είναι πολύ όμορφο να βλέπεις ένα παιδί που σιγά-σιγά αρχίζει να ανοίγεται, να χαμογελάει, να ελπίζει»
«Η οικογένειά μου, μέσω της oργάνωσης ΜΕΤΑδραση, που υλοποιεί ένα πρόγραμμα προσωρινής φιλοξενίας ασυνόδευτων παιδιών σε οικογένειες, μέχρι να επιτευχθεί η επανένωσή τους με συγγενείς τους σε άλλες χώρες της ΕΕ, αποφάσισε να ανοίξει τις πόρτες της σε ένα ασυνόδευτο παιδί, ένα δεκαπεντάχρονο κορίτσι από το Αφγανιστάν.
Μία τέτοια απόφαση δεν είναι εύκολη για καμία οικογένεια, όταν όμως κάποιος κατανοεί το τι έχουν περάσει αυτά τα παιδιά για να φτάσουν μέχρι τις πόρτες της Ευρώπης, τότε αυτή η απόφαση φαντάζει ξαφνικά πιο εύκολη. Εφόσον η οικογένειά μου είχε τη δυνατότητα, αποφασίσαμε να κάνουμε τη δυνατότητα αυτή πράξη.
Το έργο μας σαν οικογένεια γίνεται πιο εύκολο όταν γνωρίζουμε ότι είναι πάντοτε δίπλα μας μία μεγαλύτερη οικογένεια, η οικογένεια της ΜΕΤΑδρασης, με τα μέλη του Δικτύου Επιτροπείας, κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους και διερμηνείς.
Πέρα από τις όποιες αντικειμενικές δυσκολίες της έστω και προσωρινής προσαρμογής ενός νέου μέλους σε μία οικογένεια, είναι πολύ όμορφο να βλέπεις ένα παιδί που σιγά-σιγά αρχίζει να ανοίγεται, να χαμογελάει, να ελπίζει. Αυτή είναι και η πραγματική ανταμοιβή της δικής μας οικογένειας από τη φιλοξενία αυτού του κοριτσιού: είναι η συναίσθηση της ανιδιοτελούς βοήθειας και αγάπης που ξέρεις ότι τη δίνεις χωρίς αντάλλαγμα σε ένα παιδί που πραγματικά τη χρειάζεται και αυτό είναι ένα συναίσθημα που θα μείνει σε εμάς για πάντα, δε μπορεί να μας το αφαιρέσει κανείς».
Μαρτυρία 3η: Έδωσε μια νέα δυναμική στην οικογένειά μας
Η Λιάνα, μητέρα δύο παιδιών, φιλοξενεί εδώ και 4 μήνες τον Σάμι, ένα αγόρι 13 ετών από τo Ιράκ:
«Ο Σάμι έχει δώσει μια νέα δυναμική στην οικογένειά μας. Ο τρόπος με τον οποίο ενθουσιάζεται με κάποια απλά πράγματα, που εμείς τα θεωρούμε δεδομένα, μας έχει κάνει να δούμε την ζωή με άλλο μάτι. Είναι εντυπωσιακό το πόσο φωτίζεται το πρόσωπό του με το κάθε μικρό πράγμα που κάνουμε γι' αυτόν, πόσο αναπτερώνεται το ηθικό του όταν τον ενθαρρύνουμε.
«Πολλές φορές πρέπει να χαλαρώνεις και να θυμάσαι ότι τα παιδιά είναι παιδιά και έχουν κυρίως ανάγκη από αγάπη, αποδοχή και πολύ παιχνίδι»
Η δύναμη με την οποία αντιμετωπίζει δύσκολες καταστάσεις, καθώς και τις καθημερινές προκλήσεις, προσπαθώντας να προσαρμοστεί σε μια ξένη γι' αυτόν χώρα, δίνει δύναμη και σε εμάς. Συνειδητοποιήσαμε ότι τελικά δεν είναι απαραίτητο να φορτώνουμε τα παιδιά μας με τις αγωνίες μας για το μέλλον τους. Πολλές φορές πρέπει να χαλαρώνεις και να θυμάσαι ότι τα παιδιά είναι παιδιά και έχουν κυρίως ανάγκη από αγάπη, αποδοχή και πολύ παιχνίδι.
Από την άλλη μεριά, η ζωή στο σπίτι έχει αποκτήσει νέο ενδιαφέρον: ο Σάμι μας λέει πολλές παροιμίες από την πατρίδα του και του λέμε κι εμείς ελληνικές. Ανταλλάσσουμε αστείες εκφράσεις, μαζί με συνταγές μαγειρικής. Το τραπέζι της οικογένειας έχει γίνει πιο πλούσιο, με περισσότερες γλώσσες, νέα φαγητά, γεύσεις, αρώματα. Όλοι μαζί, πηγαίνουμε σε νέα μέρη και εκδηλώσεις και συμμετέχουμε σε πράγματα τα οποία παλιά ούτε ξέραμε ότι υπήρχαν. Θα μας λείψει όταν φύγει για να επανενωθεί με την οικογένειά του, αλλά πιστεύω ότι ο δεσμός μεταξύ μας δεν θα χαθεί ποτέ...».
Μαρτυρία 4η: Με φροντίζουν σαν να είμαι παιδί τους
Ο 13χρονος Ραμί από τη Συρία, που έχει βρει εδώ και 6 μήνες οικογενειακή ζεστασιά μέσω της δράσης, λέει:
«Την πρώτη μέρα που πήγα στο σπίτι της οικογένειας που με φιλοξενεί μου έδωσαν πορτοκαλάδα και μου έδειξαν βιβλία με ζωγραφιές. Ο σκύλος τους με τρόμαξε, αλλά γρήγορα έγινε ο αγαπημένος μου φίλος. Η οικογένεια αυτή με φροντίζει σαν να είμαι παιδί τους. Δεν ξέρω πώς να τους ευχαριστήσω...».
*Τα ονόματα έχουν αλλάξει, για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
**Μέχρι στιγμής, 25 παιδιά έχουν βρει οικογενειακή θαλπωρή μέσω της δράσης αυτής, με σημαντικά αποτελέσματα στην ψυχολογία και την ανάπτυξή τους. Αλλά όπως είδαμε, και οι οικογένειες δηλώνουν ότι βίωσαν μια εμπειρία ζωής. Η Δράση υλοποιείται από τη ΜΕΤΑδραση σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, σε συνεργασία με τους κατά τόπον Εισαγγελείς και φορείς. Απευθύνεται σε όσους επιθυμούν να ανοίξουν το σπίτι τους σε ένα ασυνόδευτο παιδί, κυρίως κατοίκους Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Περισσότερες πληροφορίες στην ηλεκτρονική διεύθυνση της ΜΕΤΑδρασης και στα τηλέφωνα 214 1008717 και 6980 462271.