Σήμερα, 30 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η πρωτεύουσα της Κύπρου, η Λευκωσία, παραμένει η μόνη πόλη στη Γη που είναι χωρισμένη στα δύο.
Η Μαρία Μπαλτατζή είναι μια από τους πολλούς Κύπριους που η οικογένειά της αναγκάστηκε να αφήσει την περιουσία της μετά την τουρκική εισβολή, αναφέρει αφιέρωμα του BBC.
Ο θείος της, Γιώργος Δαυίδ, μεγάλωσε στο χωριό Πέτρα, το οποίο καταστράφηκε και τώρα βρίσκεται ακατοίκητο ακριβώς βόρεια της νεκρής ζώνης. Ένα μεγάλο μέρος της οικογενειακής περιουσίας της οικογένειας Μπαλτατζή, μια τεράστια έκταση 45 στρεμμάτων που περιείχε 6.000 ελιές -μερικές από τις οποίες πάνω από 1.000 ετών- εκτείνεται μέσα σε αυτήν την αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη που περιπολείται από τα Ηνωμένα Έθνη, και εδώ και 45 χρόνια, κανείς δεν επιτρέπεται να εισέλθει.
Το όνειρο της Μπαλτατζή είναι κάποια στιγμή αυτή η περιουσία να έρθει ξανά στα χέρια της οικογένειας. Όταν μια φίλη της μίλησε για τις μεθόδους της αειφόρου γεωργίας, πριν από έξι χρόνια, άφησε τη δουλειά της στην Αθήνα, μετακόμισε στην Κύπρο και, μαζί με τον θείο της και τον Γάλλο σύζυγός της, Νικολά Νετιέν, ο οποίος έχει σπουδάσει Βιολογία του Εδάφους, είχαν την ιδέα να ξεκινήσουν ένα βιολογικό αγρόκτημα σε αυτή την έρημη μέχρι τότε γη. Αφού ζήτησαν άδεια από τον ΟΗΕ για εκμετάλλευση στη νεκρή ζώνη, άρχισαν να μετατρέπουν το εγκαταλελειμμένο έδαφος σε έναν γόνιμο ελαιώνα.
Πριν από έξι χρόνια, το έδαφος ήταν μια άγονη πεδιάδα. Ωστόσο, λόγω της μη ανθρώπινης καταπάτησης τόσα χρόνια, σκέφτηκαν ότι ήταν το τέλειο μέρος για να γίνει ένας βιολογικός ελαιώνας.
«Ήταν ένα μέρος που κανείς δεν είχε ψεκάσει από το 1974, έτσι έχουμε πολλά έντομα, πράγμα πολύ σπάνιο στις μέρες μας», λέει ο Νετιέν. «Αν δεν υπάρχουν έντομα, τότε τα κακά ζωύφια δρουν ανενόχλητα. Έτσι, μας βοηθούν με τα παράσιτα. Δεν έχει χρειαστεί να ψεκάσουμε εδώ ποτέ. Γιατί τα παράσιτα τρώγονται πριν καν φτάσουν στο δέντρο».
Εκτός από το γεγονός ότι έχουν στη διάθεση τους ελαιόδεντρα με πάνω από 1.000 χρόνια ζωής, το ζευγάρι γρήγορα ανακάλυψε ότι η έκταση ήταν γεμάτη αλεπούδες, κουνέλια και πουλιά, που είχαν αναπτυχθεί στα 45 χρόνια που το κυνήγι απαγορευόταν στην ουδέτερη ζώνη. Σήμερα, η φάρμα έχει επίσης άλογα, αγελάδες, κοτόπουλα και γαϊδούρια, καλλιεργούν σύκα και παράγουν ένα εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο. Το οποίο έχει αποδειχτεί ο θησαυρός τους.
Αντί να μαζεύουν τις ελιές τους με τα κλασικό ράβδισμα -που είναι ο πιο γρήγορος και κοινός τρόπος αλλά τραυματίζει τις ελιές- εκείνοι τις μαζεύουν με τα χέρια. Μετά τις πηγαίνουν κατευθείαν στο δικό τους ελαιοτριβείο για να βγάλουν το λάδι.
«Τις πηγαίνουμε εκεί μέσα σε 30 λεπτά (σ.σ. από το μάζεμα) για να αποφύγουμε την οξείδωση της ελιάς», εξηγεί ο Νετιέν.
«Είναι απλή λογική και θέλουμε να κάνουμε ότι μπορούμε για να έχουμε την καλύτερη ποιότητα. Ποτέ δεν έκανα κάποιο σεμινάριο σχετικά με τις ελιές -μάθαμε τα πάντα δουλεύοντας».
Έστειλαν το ελαιόλαδο στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο οποίο στεγάζεται ένα από τα πιο γνωστά εργαστήρια ανάλυσης ελαιολάδου για να μετρήσει τις θρεπτικές και θεραπευτικές του ιδιότητες. Ερευνητές του ΕΚΠΑ έχουν αναλύσει περισσότερα από 7.000 δείγματα ελαιολάδου από 10 διαφορετικές χώρες. Η έκθεσή τους για το λάδι των Μπαλτατζή και Νετιέν έδειξε ότι έχει από τις υψηλότερες συγκεντρώσεις πολυφαινολών (τα θρεπτικά συστατικά που βρίσκονται στο εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, τα φρούτα, τα λαχανικά και άλλα τρόφιμα) που έχουν αναλυθεί ποτέ. Έρευνες έδειξαν ότι η κατανάλωση ελαιόλαδου πλούσιου σε πολυφαινόλες, μπορεί να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων, μείωση της χοληστερόλης και παίζει ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου.
Η έκθεσή τους ανέφερε επίσης ότι το ελαιόλαδό τους είχε την υψηλότερη συγκέντρωση ελαιοκάνθηλης (μία από τις θρεπτικές ουσίες τη πολυφαινόλης) που καταγράφηκε ποτέ. Δεν μιλάμε μόνο για παγκόσμιο ρεκόρ, αλλά σούπερ ρεκόρ γιατί είναι 28 φορές υψηλότερο από το μέσο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο.
Αυτά τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν στο Journal του American Chemical Society, κέντρισαν το διεθνές ενδιαφέρον και τώρα τρία μεγάλα ιδρύματα μελετούν το μοναδικό ελαιόλαδο των Μπαλτατζή και Νετιέν. Το Davis του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας μελετά τις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές του, το Hunter College στη Νέα Υόρκη τις αντικαρκινικές του ιδιότητες και το ΕΚΠΑ την επίδρασή του στη νόσο του Αλτσχάιμερ.
Σήμερα, το λάδι της Φάρμας Ατσάς πωλείται σε ένα κατάστημα στη Λευκωσία και εξάγεται σε όλο τον κόσμο. Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδό τους βραβεύτηκε με τα χρυσά μετάλλια των Olympia Αwards, από το 2016 έως το 2017 και το High Phenolic Aristoleo Awards το 2017 και το 2018, ενώ έλαβε ασημένιο μεταλλείο στον διαγωνισμό London International Olive Oil competition το 2018.
Οι ίδιοι πιστεύουν ότι οι αρχές της αγροοικολογία που εφαρμόζουν είναι αυτό που κάνει το ελαιόλαδό τους μοναδικό.
Στο πλαίσιο αυτής της πρακτικής, προσπαθούν ουσιαστικά να μιμηθούν τη φύση και να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον που έχει την ποικιλομορφία, τη σταθερότητα και την ανθεκτικότητα ενός φυσικού οικοσυστήματος. Αυτό σημαίνει την προστασία των επικονιαστών (έντοµα κ.λπ.), την αποφυγή των φυτοφαρμάκων και τη χρήση λιγότερου νερού για την αύξηση της γονιμότητας του εδάφους. Όλα αυτά καθιστούν τις καλλιέργειες τους πιο ανθεκτικές και αυξάνουν την ποσότητα άνθρακα στο έδαφος.
Για τον Νετιέν μεγάλο ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι τα εδάφη αυτά δεν είχαν δεχτεί ανθρώπινη παρέμβαση εδώ και 40 χρόνια. «Τώρα βοηθάμε το οικοσύστημα να μεγαλώσει».
Δέκα χιλιόμετρα μακριά από το αγρόκτημα και την ουδέτερη ζώνη, ο θείος της Μπαλτατζή δημιούργησε ένα εκπαιδευτικό κέντρο, όπου διδάσκει και ο Νετιέν. Εκεί καλούνται επιστήμονες και άλλοι αγρότες από όλο τον κόσμο, για να εκπαιδεύσουν την τοπική κοινότητα σε βιώσιμες γεωργικές πρακτικές.
Για την Μπαλτατζή το αγρόκτημά της στην ουδέτερη ζώνη είναι ένα πολύ προσωπικό έργο αγάπης. Το όνειρό της δεν είναι πλέον μόνο να δώσει ζωή στην περιουσία της οικογένειάς της, αλλά και να εμπνεύσει και άλλους νέους Κύπριους να επιστρέψουν στις περιοχές που περιβάλλουν τη νεκρή ζώνη.