Μία σημαντική απόφαση απαιτεί σκέψη και συνυπολογισμό πολλών παραμέτρων. Οι πιο οργανωτικοί σταθμίζουν -ακόμη και γραπτώς- τα δεδομένα, αντιπαραθέτοντας τα υπέρ και τα κατά και συζητούν το θέμα με το στενό περιβάλλον τους. Ο χρόνος δε, τον οποίον η σημαντική αυτή επιλογή θα τεθεί σε εφαρμογή, θα γίνει εν ολίγοις πραγματικότητα, είτε πρόκειται για την αλλαγή κατοικίας, είτε για αλλαγή εργασίας -ακόμη και προς μία εντελώς καινούργια κατεύθυνση- συχνά είναι ο πρώτος μήνας του νέου χρόνου.
Είναι όμως, ο Ιανουάριος η καλύτερη στιγμή για μία μεγάλη απόφαση; Η απάντηση εξαρτάται από τη διάθεση στην οποία βρισκόμαστε.
Οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται λίγο «πεσμένοι» τον χειμώνα. Και για αρκετούς, η αίσθηση αυτή μπορεί να είναι έντονη. Η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή (Seasonal affective disorder, SAD), γνωστή και ως «χειμωνιάτικη κατάθλιψη» εκδηλώνει συμπτώματα τους χειμερινούς μήνες τα οποία είναι ιδιαίτερα συνηθισμένα στις βόρειες περιοχές.
Έρευνα έδειξε ότι περίπου το 10% των ανθρώπων που ζει στον Βορρά, συμπεριλαμβανομένης της Βόρειας Αμερικής, παρουσιάζει τη διαταραχή, ενώ σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας που διενεργήθηκε στην Ελβετία, η οποία παρακολούθησε τους συμμετέχοντες σε διάστημα 20 ετών, το 7,5% του πληθυσμού βιώνει εποχιακή κατάθλιψη.
Τα συμπτώματα είναι πιθανό επίσης να έχουν μεγαλύτερη διάρκεια από ό, τι θα περίμενε κανείς: Μελέτη διαπίστωσε ότι στις ΗΠΑ, οι άνθρωποι με SAD παλεύουν με τα συμπτώματα κατά μέσο όρο το 40% του έτους.
Αλλά ακόμη και ανεξαρτήτως SAD, πολλοί άνθρωποι νιώθουν ότι η διάθεση τους δεν είναι στα καλύτερα της τον χειμώνα. Στη δεκαετία του 1980, τηλεφωνική έρευνα που διενεργήθηκε στους κατοίκους του Μέριλαντ στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι το 92% των ερωτηθέντων παρατήρησε εποχιακές αλλαγές στη διάθεση σε κάποιο βαθμό -εντοπίζοντας το πρόβλημα κυρίως, όταν η διάθεσή τους έγινε χειρότερη.
Η διάθεσή δεν επηρεάζει μόνο τον τρόπο που αισθανόμαστε. Μπορεί να επηρεάσει και την ικανότητα λήψης αποφάσεων.
Το ρίσκο
Μία «καταθλιπτική» διάθεση συνήθως μας κάνει να αποφεύγουμε το ρίσκο.
Οι ερευνητές εκτιμούν ότι πιθανώς συνδέεται με την περιορισμένη ικανότητα απόλαυσης της ευχαρίστησης, που σημαίνει ότι ένα άτομο με «πεσμένη» διάθεση δεν έχει την ίδια ισχυρή (και αισιόδοξη) συναισθηματική αντίδραση στην πιθανότητα κέρδους ή ανταμοιβής όπως ένα μη «καταθλιπτικό» άτομο.
Τα άτομα με SAD θεωρείται πιο πιθανό να είναι πιο συντηρητικά όσον αφορά τις αποφάσεις για οικονομικά θέματα κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Κατά κανόνα, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν το αντίθετο «πρόβλημα»: Μία εκ προοιμίου αισιοδοξία. Οι περισσότεροι πιστεύουμε ότι είναι λιγότερο πιθανό να βιώσουμε ένα αρνητικό γεγονός (από μία σοβαρή ασθένεια μέχρι ένα τροχαίο) παρά τις στατιστικές και ότι το πιθανότερο είναι πως το μέλλον μας θα είναι καλύτερο (είτε πρόκειται για τη δουλειά, είτε για ένα μεγάλο ταξίδι που ονειρευόμαστε να κάνουμε) από ό, τι αποδεικνύεται στην πραγματικότητα.
Όπως θα περίμενε κανείς, οι «καταθλιπτικοί» άνθρωποι, που έχουν μια πιο απαισιόδοξη αντίληψη για τον κόσμο, δεν πέφτουν σε αυτήν την παγίδα. Αυτός ο «καταθλιπτικός ρεαλισμός» σημαίνει ότι είναι σε θέση να εκτιμούν με ακρίβεια τα χρονικές περιόδους και να προβλέπουν τον τρόπο με τον οποίον θα τους επηρεάσουν οι αποφάσεις των άλλων. Επίσης μαθαίνουν πιο γρήγορα να αποφεύγουν αντιδράσεις που ενέχουν την πιθανότητα ρίσκου.
Από την άλλη, οι αισιόδοξοι άνθρωποι μπορεί να βλέπουν συχνά το μέλλον μέσα από «ροζ γυαλιά», αλλά είναι επίσης καλύτεροι στο να κάνουν αυτό το μέλλον πραγματικότητα. Η μεγαλύτερη αισιοδοξία συνδέεται με τη μεγαλύτερη επιτυχία στη σταδιοδρομία, τις καλύτερες σχέσεις και την καλύτερη υγεία. Μακροχρόνιες μελέτες έχουν επίσης διαπιστώσει ότι, η επίδραση υπερβαίνει τη συσχέτιση («είμαι αισιόδοξος επειδή έχω καλή υγεία») και πιθανώς είναι η αιτία («η αισιοδοξία μου με βοηθά να έχω καλή υγεία»).
Μία επιλογή ζωής ίσως αξίζει μία αναμονή μερικών μηνών, έως ότου οι μέρες γίνουν μεγαλύτερες -άρα και το φως του ήλιου περισσότερο- φέρνοντας μαζί και μια πιο ανάλαφρη διάθεση: Τα συμπτώματα της εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής μπορούν να παρεμποδίσουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, καθώς τα άτομα με SAD αισθάνονται συχνά αντιφατικά συναισθήματα και είναι αναποφάσιστα.
Όμως, η σχέση διάθεσης και επιλογής δεν είναι απλή, που σημαίνει ότι αναλογιζόμενος κανείς πότε είναι καλύτερο να πάρει μία σημαντική απόφαση, ίσως οφείλει να συνυπολογίσει τι αφορά η απόφαση αυτή.
Μήπως ενέχει το ρίσκο μίας μεγάλης ζημίας και άρα απαιτεί προσοχή και ρεαλιστική προσέγγιση; Ίσως σε μια τέτοια περίπτωση, η καλύτερη εποχή μπορεί να είναι ο χειμώνας. Ή μήπως πρόκειται για μια απόφαση στην οποία η αβεβαιότητα σχετικά με το αποτέλεσμα είναι τέτοια ώστε δεν διακυβεύονται πολλά; Στη δεύτερη περίπτωση ίσως αξίζει να επωφεληθεί κανείς από την καλύτερη διάθεση που έρχεται μαζί με το καλοκαίρι.
(Με πληροφορίες από BBC)