Tου Δρα Νικολάου Αρβανιτίδη, Οικονομικού Γεωλόγου και Συντονιστή ευρωπαϊκών έργων στην Γεωλογική Υπηρεσία Σουηδίας
Είναι σε μεγάλο βαθμό τεκμηριωμένο και ευρύτερα αποδεκτό τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και διεθνές επίπεδο, ότι η Γροιλανδία διαθέτει σημαντικά, στην πλεοψηφία τους αναξιοποίητα, κοιτάσματα (3). Σε σχετικό άρθρο με τίτλο, «Factbox: Greenland’s rich but largely untapped mineral resources» (1, 2), γίνεται μια συνοπτική αναφορά των στρατηγικών και κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών (ΣΚΟΠΥ), καθώς και τυχόν έργων αλλά και των εταιρειών στις οποίες αυτά ανήκουν. Σπάνιες γαίες, γραφλιτης, χαλκός, νικέλιο, ψευδάργυρος, χρυσός, διαμάντια, σίδηρος, τιτάνιο, βανάδιο, βολφράμιο και ουράνιο βρίσκονται στο επίκεντρο επενδυτικού ενδιαφέροντος (Σχ. 1).
Σχ. 1. Δυναμικά αποθέματα ορυκτών πρώτων υλών στην Γροιλανδία (3)
Πάρα το ισχυρό κοιτασματολογό δυναμικό και τον μεγάλο αριθμό επενδυτικών σχημάτων που επιχειρούν, υπάρχουν στην χώρα δύο μόνο ενεργά μεταλλεία (σπανίων γαιών και χρυσού), δύο μεταλλευτικές άδειες (σπανίων γαιών και ψευδαργύρου) και δύο κοιτασματολογικής έρευνας (γραφίτη και ιλμενίτη) (Σχ. 2). Συγκρίνοντας με άλλες μεταλλευτικές χώρες του ευρωπαϊκού βορρά, στην Σουηδία υπάρχουν για παράδειγμα 12 ενεργά μεταλλεία, 750 άδειες κοιτασματολογικής έρευνας (οι άδειες μεταλλευτικών ερευνών/ΑΜΕ στην Ελλάδα), 164 μεταλλευτικές άδειες (το δικαίωμα μεταλλειοκτησίας στην Ελλάδα), ενώ δραστηριοποιούνται περίπου 100 εταιρείες (4).
Σχ. 2. Ενεργά μεταλλεία και σχετικές αδειοδοτήσεις στην Γροιλανδία (3)
Προκύπτει λοιπόν το ερώτημα γιατί σε μια χώρα με τόσο πλούσιο αναξιοποίητο κοιτασματολογικό δυναμικό παρουσιάζει μια περιορισμένη σχετικά δραστηριότητα μεταλλευτικής παραγωγής. Την απάντηση ίσως την δίνει ο φίλος καθηγητής, Luleå Technical University, ιδρυτής της εταιρείας Raw Materials Group/RMG Consulting (5) και πρών σύμβουλος της τοπικής κυβέρνησης της Γροιλανδίας, Magnus Ericsson, που σε άρθρο του με τίτλο, «Δεν είναι κερδοφόρα η εξόρυξη κρίσιμων μετάλλων στη Γροιλανδία» και υπότιτλο, «Ακόμη και οι Κινέζοι έχουν αποτύχει με το άνοιγμα μεταλλείων στο νησί» (6), γράφει ότι οι δυσκολίες οφείλονται σε τρεις αιτίες,
(α) η Γροιλανδία είναι ένα τεράστιο, απομονωμένο νησί στην Αρκτική,
(β) η χώρα έχει λίγους κατοίκους, μόλις 60.000, και
(γ) όλες οι υποδομές, από τις επικοινωνίες μέχρι την εκπαίδευση και την υγεία, είναι δαπανηρές και δύσκολες να συντηρηθούν (5).
Το συγκεκριμένο άρθρο αναφέρει, ως παράδειγμα, ότι στις αρχές της δεκαετίας του 2000, επρόκειτο να ξεκινήσει ένα μεταλλείο χρυσού από την κρατική εταιρεία Nuna Minerals. Οι περιεκτικότητες χρυσού στο κοίτασμα ήταν εντυπωσιακά υψηλές, μέχρι και 10 φορές μεγαλύτερες από ό,τι σε ένα κανονικό κοίτασμα αλλού στον κόσμο. Το υπό διάνοιξη μεταλλείο βρισκόταν στη δυτική ακτή, στο νότιο τμήμα της χώρας.
Ωστόσο, παρά την ευνοϊκή γεωγραφική του θέση, δεν κατέστη δυνατή η οικονομικά βιώσιμη λειτουργία του. Ο πάγος εμπόδιζε τα πλοία να εισέλθουν στο φιόρδ και να μεταφέρουν το μετάλλευμα στον προορισμό του. Η οικονομική δεινότητα της εταιρείας εξαντλήθηκε γρήγορα, καθώς το επόμενο πλοίο μπορούσε να φτάσει μόνο τρεις μήνες αργότερα. Επιπλέον, όλοι οι μεταλλωρύχοι προέρχονταν από τον Καναδά, καθώς δεν υπήρχε τοπικό εργατικό δυναμικό με την απαραίτητη επαγγελματική κατάρτιση και εμπειρία, καθιστώντας το κόστος παραγωγής ιδιαίτερα υψηλό.
Το μόνο πραγματικά κερδοφόρο μεταλλείο που υπήρχε ήταν αυτό του κρυολίθου στο Ivittuut, στη νοτιοδυτική ακτή. Ο κρυόλιθος χρησιμοποιήθηκε τότε ως συλλίπασμα για την παραγωγή αλουμινίου. Το κοίτασμα ήταν μοναδικό γεωλογικά. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ΗΠΑ ανέλαβαν τον έλεγχο του νησιού για να διασφαλίσουν τη συνέχιση της παραγωγής αλουμινίου για τα συμμαχικά βομβαρδιστικά. Ωστόσο, από τη δεκαετία του 1950, ο κρυόλιθος παράγεται συνθετικά, και το ορυχείο έκλεισε τελικά τη δεκαετία του 1980.
Προκύπτει, λοιπόν, ότι ο αρχικός ενθουσιασμός για το εντυπωσιακό αποθεματικό δυναμικό κοιτασμάτων σπανίων γαιών στη Γροιλανδία έχει μειωθεί σημαντικά, ενώ το επενδυτικό περιβάλλον δεν είναι πλέον το ίδιο ελκυστικό. Σε αυτό συμβάλλει το γεγονός ότι πολλά από τα κοιτάσματα σπανίων γαιών της Γροιλανδίας περιέχουν επίσης ραδιενεργά ορυκτά. Παράλληλα, η νομοθεσία της χώρας απαγορεύει την κοιτασματολογική έρευνα και την εξόρυξη κοιτασμάτων με ουράνιο.
Ένας επιπλέον παράγοντας που επηρεάζει την κατάσταση είναι ο πλήρης έλεγχος όλων των «κρίκων» της αλυσίδας αξίας των σπανίων γαιών από την Κίνα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα μεταλλεύματα και τα συμπυκνώματα που εξορύσσονται παγκοσμίως –συμπεριλαμβανομένων αυτών του αμερικανικού κοιτάσματος Mountain Pass– να καταλήγουν για τελική επεξεργασία σε κινεζικές εταιρείες. Θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να αναπτυχθούν οι τεχνογνωσιακές και βιομηχανικές υποδομές που θα εξασφαλίσουν στην ΕΕ και τις ΗΠΑ μεγαλύτερη ανεξαρτησία από την Κίνα στον τομέα των σπανίων γαιών και άλλων κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών.
Ίσως, μάλιστα, τα πράγματα να είναι όπως αναφέρει ο Δανός γεωλόγος Per Kalvig, συνεργάτης μας στο ευρωπαϊκό έργο EuRare, στο οποίο συμμετείχε και η ΕΑΓΜΕ (τότε ως ΙΓΜΕ), ότι «το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για τις ορυκτές πρώτες ύλες της Γροιλανδίας στερείται λογικής, αφού και οι ίδιες διαθέτουν μεγάλα κοιτάσματα σπανίων γαιών».
Όταν, μάλιστα, η μεταλλευτική βιομηχανία λειτουργεί σε συνθήκες ελεύθερης αγοράς και σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία της Γροιλανδίας, οι αμερικανικές εταιρείες θα μπορούσαν να υποβάλουν αιτήσεις για άδειες έρευνας (ΑΜΕ) και εκμετάλλευσης κοιτασμάτων της χώρας. Παρόμοιες άδειες έχουν ήδη χορηγηθεί σε εταιρείες από τη Σκανδιναβία, την Αυστραλία και τον Καναδά.
Η κατάσταση στη Γροιλανδία, όπως περιγράφεται παραπάνω, έχει αυξήσει το ενδιαφέρον για τα κοιτάσματα σπανίων γαιών που φιλοξενούνται σε αργιλλικά ιζήματα, τα οποία εντοπίζονται στην Κίνα, τη Μιανμάρ, το Βιετνάμ, το Λάος, την Ταϊλάνδη, το Μαλάουι, την Ουγκάντα, τη Μαδαγασκάρη, τη Βραζιλία, τη Χιλή και την Αυστραλία.
Είναι βέβαιο ότι η Γροιλανδία διαθέτει πλούσια κοιτάσματα ορισμένων ΣΚΟΠΥ, αλλά φαίνεται πως η οικονομικά βιώσιμη παραγωγική αξιοποίησή τους παραμένει η μεγαλύτερη πρόκληση για την προοπτική εκμετάλλευσής τους.
Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι, παρά τις δυσκολίες ή τις αντικρουόμενες συνθήκες, το επενδυτικό ενδιαφέρον για τις ορυκτές πρώτες ύλες της Γροιλανδίας θα παραμείνει υψηλό. Αυτό ισχύει και για τις ΗΠΑ, των οποίων οι απώτεροι στόχοι μπορεί να περιλαμβάνουν και άλλες γεωπολιτικές επιδιώξεις.
Σχετική βιβλιογραφία
Γροιλανδία: Το Ελντοράντο της Αρκτικής δεν πωλείται https://rawmathub.gr/synentefkseis-kai-arthra-gia-protes-yles/expert-talks-in-rawmathub-gr/groilandia-koitasmatologiko-elntoranto-pou-den-poleitai
Γροιλανδία: Ο πιο περιζήτητος κοιτασματολογικός προορισμός της Αρκτικής https://www.huffingtonpost.gr/entry/yroilandia-o-pio-perizetetos-koitasmatoloyikos-proorismos-tes-arktikes_gr_678a18a8e4b08e65fddd81ec
Factbox: Greenland’s rich but largely untapped mineral resources https://www.mining.com/web/factbox-greenlands-rich-but-largely-untapped-mineral-resources/
Statistics of the Swedish Mining Industry 2023 https://www.sgu.se/globalassets/produkter/publikationer/2024/statistics-of-the-swedish-mining-industry-2023―-sgu-2024-1.pdf
RMG Consulting https://www.rmgconsulting.org/
För dyrt att utvinna kritiska metaller på Grönland https://www.fokus.se/sticket/magnus-ericsson-for-dyrt-att-utvinna-kritiska-metaller-pa-gronland/
Minegeolog: Grønlands råstoffer kan dårligt være Trumps reelle motivation https://www.information.dk/debat/2025/01/minegeolog-groenlands-raastoffer-kan-daarligt-vaere-trumps-reelle-motivation
Development of a sustainable exploitation scheme for Europe’s Rare Earth ore deposits https://www.eurare.org/