Αν ρωτήσουμε τους ανθρώπους από πού αντλούν τις καλύτερες ιδέες τους είναι πιο πιθανό να ακούσουμε ιστορίες για εμπνεύσεις την ώρα του ντους και ταξιδιών με τρένο παρά για αίθουσες συνεδριάσεων και συναντήσεις εργασίας.
Αλλά, ας μην ανησυχούμε, υπάρχει ένας καλός λόγος για τον οποίο οι εξαιρετικές ιδέες εμφανίζονται σε μάλλον κοινότοπες στιγμές, και όλα έχουν να κάνουν με την καλωδίωση του εγκεφάλου μας. Η κατανόηση αυτού είναι το κλειδί για να κάνουμε τις ιδέες να λειτουργούν για εμάς.
Το μυστικό της ονειροπόλησης
Ζούμε σε έναν θορυβώδη κόσμο. Με 24ωρους κύκλους ειδήσεων, ειδοποιήσεις που δεν τελειώνουν ποτέ και μέιλ που πέφτουν βροχή όλες τις ώρες της ημέρας, υπάρχει πολύ μικρή ανάπαυλα για τον εγκέφαλο που θέλει να εστιάσει. Ζούμε σε μια συνεχή «κακοφωνία» δουλειάς και ψυχαγωγίας παρακινώντας και σπρώχνοντας το μυαλό μας με αδιάκοπη διέγερση. Δυστυχώς, αυτά δεν είναι καλά νέα για τις δημιουργικές μας ικανότητες.
Η λειτουργία του εγκεφάλου μας μπορεί - στο πιο βασικό επίπεδο - να χωριστεί σε δύο τομείς: το προεπιλεγμένο και το εκτελεστικό δίκτυο. Το προεπιλεγμένο δίκτυο είναι αυτό που «δεσμεύουμε» όταν κάνουμε κάτι παθητικό ή επαναλαμβανόμενο. Το εκτελεστικό δίκτυο είναι αυτό που «δεσμεύουμε» όταν εστιάζουμε σε κάτι πιο δύσκολο ή διανοητικά απαιτητικό.
Για πολύ καιρό, οι ερευνητές πίστευαν ότι η κατάσταση της ονειροπόλησης περιλάμβανε μόνο το προεπιλεγμένο δίκτυο. Αυτό συνέβαινε έως ότου έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας χρησιμοποίησε σαρωτές fMRI για να δουν οι ερευνητές τι πραγματικά συμβαίνει στον εγκέφαλο όταν ονειρευόμαστε. Τα ευρήματα τους εξέπληξαν: καθόλου δεν «έκλεινε» ο εγκέφαλος την ώρα της ονειροπόλησης, αλλά το αντίθετο «άναβε» τόσο το προεπιλεγμένο όσο και το εκτελεστικό δίκτυο.
Ομοίως, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό PNAS, διαπίστωσε ότι η «περιπλάνηση» του μυαλού σχετίζεται με αυξημένα κύματα άλφα στον μετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου (ένα νευρολογικό χαρακτηριστικό που σχετίζεται με υψηλότερες επιδόσεις στα τεστ δημιουργικότητας). Λοιπόν, τι σημαίνει όλο αυτό; Ουσιαστικά, ότι υπάρχει μια άμεση, γνωστική σύνδεση μεταξύ της ονειροπόλησης και της παραγωγής ιδεών.
Ας το σκεφτούμε ως εξής: όταν εστιάζουμε σε μια εργασία ή προσπαθούμε συνειδητά να δημιουργήσουμε ιδέες, ο εγκέφαλος λειτουργεί σαν προβολέας. Εξουδετερώνει άλλες περιοχές του εγκεφάλου για να δώσει μια πιο εντατική εστίαση στην εργασία που βρίσκεται μπροστά σας. Αλλά όταν ονειροπολούμε ο εγκέφαλός μας απ′ άκρου εις άκρον εκπέμπει ένα απαλό φως – επιτρέποντας νέες συνδέσεις και αφηρημένες λύσεις που δεν θα μας είχαν περάσει ποτέ από το μυαλό σε μια διαφορετική κατάσταση.
Επίσης, καθώς «περιπλανιέται» το μυαλό, είμαστε σε θέση να έχουμε πρόσβαση στο υποσυνείδητο, την περιοχή όπου αποθηκεύουμε μια τεράστια ποσότητα πληροφοριών και συναισθηματικής εμπειρίας. Κάτι στο οποίο ο νους όταν είναι σε κατάσταση ονειροπόλησης αξιοποιεί για να παράγει πραγματικά καινοτόμες ιδέες, από έναν πλούτο νευρολογικών πόρων.
«Περιπλάνηση» με κατεύθυνση
Το να γνωρίζουμε ότι η ονειροπόληση συνδέεται με εξαιρετικές ιδέες είναι η μισή δουλειά. Το δεύτερο μέρος αυτού του παζλ είναι η εφαρμογή αυτής της γνώσης στην πράξη με την ενασχόληση με κάτι που μου αρέσει να ονομάζω «επικεντρωμένη ονειροπόληση» – με άλλα λόγια, να μπω στην κατάσταση της ονειροπόλησης με τη συγκεκριμένη πρόθεση να δημιουργήσω ιδέες ή να βρω μια λύση σε ένα δύσκολο πρόβλημα.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το είδος της ονειροπόλησης που συνδέεται με τη δημιουργικότητα διαφέρει εντελώς από τον «μηρυκασμό». Με άλλα λόγια, το να αναμοχλεύουμε τις ανησυχίες μας ή σε πράγματα που έχουν συμβεί στο παρελθόν δεν πρόκειται να οδηγήσει σε στιγμές έμπνευσης. Αυτό το οποίο πρέπει να στοχεύσουμε είναι μια χαρούμενη, ελεύθερη ονειροπόληση. Το είδος όπου μια σκέψη σε οδηγεί σε μια άλλη.
Ως εκ τούτου, τόσοι πολλοί άνθρωποι ανακαλύπτουν ότι ιδέες εμφανίζονται όταν αναγκάζονται να συμμετάσχουν σε μια εργασία που είναι αρκετά απαιτητική ώστε να μην μπορούν να κάνουν «σκρολάρισμα» στο τηλέφωνό τους, αλλά αρκετά εύκολη ώστε να αφήσουν το μυαλό τους να περιπλανηθεί. Οδήγηση, ντους, πλύσιμο πιάτων ή ακόμα και ζωγραφική.