Αποχαρακτηρισμένες δορυφορικές εικόνες από ένα παλιό πρόγραμμα κατασκοπείας της CIA κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου έχουν χρησιμοποιηθεί για την ανακάλυψη 396 μη καταγεγραμμένων ρωμαϊκών οχυρών και κτιρίων.
Οι δορυφορικές εικόνες τραβήχτηκαν στη σημερινή Συρία και το Ιράκ τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 και αποχαρακτηρίστηκαν τη δεκαετία του 1990 και έγιναν διαθέσιμες το 2020 και το 2021.
Οι εικόνες αποκαλύπτουν ένα εκτεταμένο δίκτυο αρχαίων τοποθεσιών που εκτείνονται από βορρά προς νότο και από ανατολή προς δύση στα ανατολικά σύνορα της αρχαίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Τα ευρήματα, τα οποία συγκεντρώθηκαν από ερευνητές στο Dartmouth College στις ΗΠΑ, ανατρέπουν μια θεωρία σχετικά με αυτές τις παραμεθόριες περιοχές.
Αυτά τα φρούρια δεν προορίζονταν να κρατήσουν τους ξένους έξω, υποστηρίζουν οι ερευνητές, αλλά χτίστηκαν για να συνδέσουν την ανατολή και τη δύση, επιτρέποντας την ασφαλή μετακίνηση στρατευμάτων, προμηθειών και εμπορίου.
Στη δεκαετία του 1920, ένας Ιησουίτης Γάλλος ιερέας με το όνομα Antoine Poidebard είχε τη λαμπρή ιδέα να χρησιμοποιήσει αεροπλάνα για να βρει τα ερείπια αρχαίων ρωμαϊκών τοποθεσιών στην Ευρώπη. Ο Poidebard αποκάλυψε εκατοντάδες ρωμαϊκά φρούρια που κάλυπταν πάνω από χίλια χιλιόμετρα συνόρων.
Οι αρχαιολόγοι και οι ιστορικοί έχουν συζητήσει τον σκοπό αυτών των τοποθεσιών από τότε, αλλά είναι γενικά αποδεκτό ότι τα φρούρια τρέχουν κατά μήκος μιας τραχιάς γραμμής από βορρά προς νότο.
Η ανάλυση των κατασκοπευτικών δορυφορικών δεδομένων εντοπίζει τώρα μια σειρά ρωμαϊκών οχυρών στην περιοχή κατά μήκος ενός «τεράστιου» άξονα ανατολής-δύσης, συνδέοντας τμήματα του ποταμού Τίγρη στο Ιράκ με τη δυτική Συρία.
Αντ ’αυτού, οι ερευνητές υποστηρίζουν μια εναλλακτική θεωρία, που είχε προταθεί στο παρελθόν από ορισμένους αρχαιολόγους και ιστορικούς, η οποία υποστηρίζει ότι τα οχυρά χρισημοποιούνταν σαν ένα «σύστημα διαπεριφερειακού εμπορίου, επικοινωνίας και στρατιωτικών μεταφορών με βάση τα καραβάνια».
Με άλλα λόγια, αυτά τα φρούρια δεν ήταν απαραίτητα εμπόδια ενάντια στον εξωτερικό κόσμο, αλλά τόποι πολιτιστικών ανταλλαγών που έφεραν κοντά τις ανατολικές και δυτικές περιοχές.
Αυτό το μονοπάτι που ανακάλυψαν οι ερευνητές στο Dartmouth θα επέτρεπε στα καραβάνια να ταξιδεύουν με ασφάλεια στην άνυδρη συριακή στέπα, επιτρέποντας στις καμήλες, τα ζώα και τους ανθρώπους ένα μέρος για να σταματήσουν, να ξεκουραστούν, να πιουν, να φάνε και να κοιμηθούν.
Ενώ μερικά από τα φρούρια είναι μικρά και τετράγωνα, όπως οι πύργοι, άλλα που βρέθηκαν μέσω των παλιών κατασκοπευτικών δορυφόρων μοιάζουν με μεγάλα, πολύπλοκα φρούρια με πολλαπλά κτίρια και τείχη.
Μέχρι να πραγματοποιηθούν οι εργασίες στο έδαφος, δεν είναι σαφές εάν όλες αυτές οι τοποθεσίες είναι από τους ρωμαϊκούς χρόνους, αλλά δεδομένων των όσων γνωρίζουν οι ιστορικοί για την περιοχή και τις ημερομηνίες των κοντινών αρχαιολογικών χώρων, θα ήταν λογικό ότι αυτά τα φρούρια χτίστηκαν από τους Ρωμαίους τον δεύτερο ή τον τρίτο αιώνα και εγκαταλείφθηκαν γύρω στον έκτο αιώνα.
«Τίποτα από αυτά δεν έχει σκοπό να μειώσει τα επιτεύγματα του Poidebard ως πρωτοπόρου της εναέριας αρχαιολογικής έρευνας, ούτε τις σημαντικές ανακαλύψεις που έκανε», γράφει η ομάδα στο Dartmouth.
«Παρ ’όλα αυτά, τα αποτελέσματά μας προσφέρουν μια εντελώς νέα προοπτική για την κατανομή των οχυρών σε ολόκληρη την περιοχή και ανοίγουν εκ νέου συζητήσεις σχετικά με τις στρατιωτικές, πολιτικές και οικονομικές λειτουργίες τους».
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο Antiquity.