Οι εκκλησιαστικοί φόροι θεωρούνται σε γενικές γραμμές ένας από τους λόγους που αρκετοί πολίτες κυρίως στην δυτική Ευρώπη αναθεώρησαν τη στάση τους απέναντι στη θρησκεία κυρίως τα χρόνια της κρίσης. Πράγματι, οι υποχρεωτικοί φόροι που καλούνται να πληρώσουν πολλοί Ευρωπαίοι συνδέονται άμεσα με την τάση που καταγράφηκε -την τελευταία δεκαετία- να απομακρύνονται από την πίστη τους, πράγμα το οποίο αποδεικνύουν και οι σχετικές έρευνες που έχουν εκπονηθεί.
Ωστόσο, συνολικά οι χώρες στις οποίες ο εκκλησιαστικός φόρος είναι υποχρεωτικός δεν είναι λιγότερο θρησκευόμενες από αυτές που δεν έχουν επιβάλει αντίστοιχο φόρο. Αυτό τουλάχιστον επισημαίνει μελέτη που δημοσίευσε πρόσφατα το Ινστιτούτο Pew Research για τη Δυτική Ευρώπη.
Μεταξύ των 15 χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα, έξι πληρώνουν αναγκαστικούς φόρους χρηματοδοτώντας στην ουσία τις δραστηριότητες και τις υποδομές της Εκκλησίας. Πρόκειται για τις: Αυστρία, Δανία, Φινλανδία, Γερμανία, Σουηδία και Ελβετία. Ως εκ τούτου, ενώ οι περισσότεροι εγγεγραμμένοι μέλη των εκάστοτε Εκκλησιών είναι χριστιανοί -με εξαίρεση λίγες περιπτώσεις- όσοι δεν επιθυμούν να πληρώνουν άλλο φόρους μπορούν να το πράξουν, η Εκκλησία όμως αμέσως θα τους διαγράψει.
Οι ερευνητές του Pew Research Center ζήτησαν από ενήλικες που ζουν στις 15 αυτές χώρες να απαντήσουν σε ορισμένες ερωτήσεις σχετικά με την πίστη τους στο Θεό. Τα ερωτήματα αφορούν την συχνότητα που πηγαίνουν στην εκκλησία και που προσεύχονται.
Όπως αποδεικνύεται, οι πολίτες στις χώρες στις οποίες ο εκκλησιαστικός φόρος είναι υποχρεωτικός δίνουν περίπου τις ίδιες απαντήσεις με αυτούς στις χώρες στις οποίες δεν είναι. Ενδεικτικό είναι πως οι ερωτηθέντες στην πρώτη περίπτωση δεν είναι περισσότερο ή λιγότερο πιθανό να πιστεύουν στο Θεό από τους ανθρώπους που εμπίπτουν στην δεύτερη κατηγορία.
Η Αυστρία είναι η χώρα στην οποία καταγράφεται το μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων που δηλώνουν πιστοί (67%) από αυτές στις οποίες επιβάλλεται ο φόρος. Στη Σουηδία από την άλλη καταγράφεται το χαμηλότερο ποσοστό (36%). Από τα κράτη στα οποία δεν είναι αναγκαστική η καταβολή του φόρου, στην Ιρλανδία καταγράφεται το μεγαλύτερο ποσοστό πιστών (69%) και στο Βέλγιο το χαμηλότερο (42%).
Παρόμοια είναι τα συμπεράσματα που προκύπτουν και όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο αποδεικνύουν οι πολίτες την πίστη τους. Μια μειοψηφία μόνο των ενηλίκων στις χώρες με τον επιβεβλημένο φόρο επισημαίνει πως παρακολουθεί τα μυστήρια της Εκκλησίας, με τα μικρότερα ποσοστά να καταγράφονται στην Αυστρία (30%), την Ελβετία (29%) και τη Γερμανία (24%). Από την άλλη πλευρά, το 37% των πολιτών στην Ιρλανδία δηλώνουν ότι δίνουν το «παρών» σε αντίστοιχες τελετές λατρείας ενώ το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 22% στη Γαλλία και 20% στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ανεξάρτητα όμως από το αν είναι τυπικά εγγεγραμμένα σε μια Εκκλησία, τα άτομα στις χώρες με τον υποχρεωτικό φόρο είναι πιο πιθανό να χαρακτηρίζονται ως χριστιανοί σε σύγκριση με εκείνα στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης που δεν έχουν κανένα σύστημα εκκλησιαστικής φορολογίας.
Σε τέσσερις από τις έξι χώρες με υποχρεωτική εκκλησιαστική φορολογία - την Αυστρία, τη Φινλανδία, την Ελβετία και τη Γερμανία - περίπου επτά στους δέκα ή περισσότερους ενήλικες αναγνωρίζονται ως χριστιανοί. Αντίθετα, μόνο σε δύο από τις έξι χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα και δεν πληρώνουν φόρο για την Εκκλησία - το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία - το ποσοστό των χριστιανών υπερβαίνει τους επτά στους δέκα. Και από ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη, η χώρα με το μικρότερο ποσοστό χριστιανών, η Ολλανδία, δεν επιβάλλει φόρο στους πολίτες της.
Ακόμα ένα από τα συμπεράσματα της έρευνας που αξίζει να επισημανθεί είναι πως σε όλες από τις 15 χώρες που ερωτήθηκαν για την έρευνα, λιγότεροι άνθρωποι λένε ότι είναι επί του παρόντος χριστιανικοί παρόλο που μεγάλωσαν με τα χριστιανικά πρότυπα από τους γονείς τους.
Οι χώρες στις οποίες δεν υπάρχει αυτός ο συσχετισμός -συμπεριλαμβανομένων του Βελγίου, της Νορβηγίας και της Ολλανδίας- δεν επιβάλλουν εκκλησιαστικούς φόρους.
Να σημειωθεί πως οι κυβερνήσεις τριών κρατών της Δυτικής Ευρώπης – της Ιταλίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, επιτρέπουν στους φορολογούμενους να κατανείμουν μέρος των φόρων τους σε κάποια φιλανθρωπία ή άλλο σκοπό.
Στις χώρες με ανάλογα φορολογικά συστήματα, οι πολίτες συχνά εμφανίζουν ελαφρώς υψηλότερα επίπεδα θρησκευτικής πίστης. Χαρακτηριστικό είναι πως οι Ιταλοί και οι Πορτογάλοι είναι πιο πιθανό να πηγαίνουν στην εκκλησία (43% και 36% αντίστοιχα) από ό, τι οι άνθρωποι στις έξι χώρες που έχουν υποχρεωτικό εκκλησιαστικό φόρο, όπως η Ελβετία (29%) και η Αυστρία (30%).
Η έρευνα συμπέρανε ταυτόχρονα πως μερικοί άνθρωποι μπορεί να συνεχίζουν να πληρώνουν τον φόρο εκκλησίας, παρά το γεγονός ότι δεν είναι θρησκευόμενοι επειδή δεν γνωρίζουν ούτε ότι μπορούν να επιλέξουν το αντίθετο είτε γιατί αυτό θα απαιτούσε πολύ μεγάλη προσπάθεια.
Κατέγραψε τέλος σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων που πληρώνουν τον φόρο εκκλησίας και αυτών που έχουν θετική άποψη για το ρόλο της στην κοινωνία. Οι ίδιοι είναι λιγότερο πιθανό να πιστεύουν σε έναν διαχωρισμό μεταξύ της θρησκείας και του κράτους.