Το εκλογικό αποτέλεσμα θορύβησε δικαίως για την (ανα)στροφή μέρους της ελληνικής κοινωνίας προς την ακροδεξιά. Οι συντηρητικές και ακραίες τάσεις μερίδας των Ελλήνων πολιτών και οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν σε μια Βουλή με τουλάχιστον δύο ακροδεξιά κόμματα - ο Κ.Βελόπουλος υποστηρίζει ότι η Ελληνική Λύση δεν ανήκει σε αυτή την πτέρυγα - δεν μπορούν να υποτιμηθούν.
Σε σχέση με τους Σπαρτιάτες δεν πρέπει να μείνουμε στην «έκπληξη». Ο «αόρατος ηγέτης» τους, Ηλίας Κασιδιάρης κατάφερε -με το κινητό του τηλέφωνο- αυτό που δεν καταφέρνουν προεκλογικές καμπάνιες εκατομμυρίων και κορυφαίοι επαγγελματίες του είδους: Μέσα σε λίγες μέρες το κόμμα, το οποίο δεν κατήλθε καν στις εκλογές του Μαΐου, εισήλθε στη Βουλή με 12 έδρες.
Ακόμη και η αρνητική διαφήμιση είναι διαφήμιση
Ο πολιτικός λόγος -τουλάχιστον όπως τον ξέραμε ή τον νομίζαμε- και οι προεκλογικές καμπάνιες είναι παρελθόν προ πολλού. Τα ακροδεξιά fake news και οι συνωμοσιολογίες κυριαρχούν στα social media, που «ανεβοκατεβάζουν πρόσωπα και κυβερνήσεις». Opinion leaders είναι κάθε λογής influencers, χωρίς σαφή ιδιότητα, χωρίς εκπαίδευση, που δεν ξέρουμε αν και ποιος τους χρηματοδοτεί και με τι κίνητρα.
Επίσης αν επιβεβαιώθηκε κάτι είναι πως η αρνητική διαφήμιση δεν παύει να είναι διαφήμιση. Πώς φτάσαμε να συζητάμε έστω «στα αστεία» για τους Σπαρτιάτες; Σε κάθε εκλογική αναμέτρηση είναι υποψήφιοι δεκάδες μεγάλοι και μικροί, «αστείοι» και καθόλου αστείοι συνδυασμοί και κόμματα, πολλά από τα οποία συνειδητοπιοούμε ότι υπάρχουν, τη στιγμή που ξεφυλλίζουμε τα ψηφοδέλτια πίσω από το παραβάν.
Οι Σπαρτιάτες και η Νίκη είχαν με κάποιον τρόπο μπει στη σφαίρα των συζητήσεων μας μεταξύ των δύο εκλογικών αναμετρήσεων και να που αυτό φάνηκε στο αποτέλεσμα.
Αλλο ηχυρό μήνυμα για το πολιτικό σκηνικό στη χώρα είναι πως η εικόνα μιας γεμάτης πλατείας με φίλους του εκάστοτε κόμματος να κρατούν την αντίστοιχη σημαιούλα είναι πια λίγο «πασέ» και δεν αποτελεί σοβαρή ένδειξη επιτυχίας στην κάλπη.
Οι ευθύνες του «Συστήματος»
Το πως έχει το VIP προνόμιο να διαθέτει κινητό και internet ο καταδικασμένος πρωτοδίκως για διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης «αόρατος ηγέτης» και το γιατί δεν έχει τελειώσει επί τέλους αυτή η δίκη, είναι ερωτήματα που φέρνουν προ των ευθυνών τους και την πρώην (ΣΥΡΙΖΑ) και νυν κυβέρνηση (ΝΔ). Στην πράξη αποδεικνύεται πως οι τροπολογίες παρακάμπτονται σχετικά εύκολα.
Τα υψηλότερα ποσοστά των Σπαρτιατών, σε Δυτική Αττική και Λακωνία, αντιστοιχούν μ’ αυτά της Χρυσής Αυγής του 2012 και του 2015, ενώ δεν έπεσαν κάτω από 3% σε καμία εκλογική περιφέρεια. Η μνήμη μας αποδεικνύεται σε λαϊκό επίπεδο «κοντή».
Μικρή έστω μερίδα της κοινής γνώμης δεν έχει πειστεί ακόμη πως οι άνθρωποι αυτοί είναι επικίνδυνοι εγκληματίες και τους δίνει την «λαϊκή επιταγή» της. Ετσι μπαίνουν στο ελληνικό κοινοβούλιο άνθρωποι που αμαυρώνουν την Δημοκρατία και τις αξίες της.
Σεζόν, αποχή και Ελληνες του εξωτερικού
Το ποσοστό της αποχής μας κάνει να σκεφτούμε ότι ίσως υπήρχαν και μη ακραίες φωνές που δεν κατάφερν να εκφραστούν, όχι γιατί επέλεξαν συνειδητά την αποχή από τη διαδικασία ως πολιτική θέση. Μια δεύτερη εκλογική αναμέτρηση σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα και ιδιαίτερα αυτή την εποχή του χρόνου ήταν για πολλούς «ασύμφορη».
Πολλοί εργαζόμενοι -στην πλειοψηφία τους νέοι- βρίσκονται μακριά από τα σπίτια τους για σεζόν και δεν είχαν την σχετική άδεια. Οι φοιτητές βρίσκονται εν μέσω εξεταστικής περιόδου, αλλά ειδικά όσοι σπουδάζουν εκτός του τόπου μόνιμης κατοικίας τους πιθανότατα δεν άντεχαν οικονομικά να επιστρέψουν για δεύτερη φορά τόσο σύντομα και λίγο πριν γυρίσουν για το καλοκαίρι.
Υπάρχει και μια μερίδα κόσμου που είχε κανονίσει τις μοναδικές και ολιγοήμερες διακοπές της το Σαββατοκύριακο των εκλογών και δεν θα τις ακύρωνε για να ψηφίσει σε μια εκλογική αναμέτρηση, που η έκβασή της είχε «διαφημιστεί» σε μεγάλο βαθμό ως προδιαγεγραμμένη.
Είναι ένα ζήτημα που δεν πρέπει να αγνοηθεί το ότι από τις συλλογικές διαδικασίες σπάνια απέχουν οι ακραίες φωνές. Ψηφίζοντας συνήθως με «οπαδική» λογική, ακόμη και πολίτες που δηλώνουν αναποφάσιστοι και ενδεχομένως είναι, «στρατολογούνται» έξυπνα και υπόγεια και οδηγούμαστε σε δυσάρεστες εκπλήξεις. Είναι οι ψηφοφόροι, που όπως ένας οπαδός δεν χάνει αγώνα της ομάδας, δεν βάζουν για κανένα λόγο σε δεύτερη μοίρα τη στήριξη στο κόμμα.
Ετσι, μειοψηφίες που φωνάζουν είναι αυτές που παίρνουν και τις αποφάσεις για τις πλειοψηφίες που σιωπούν αινιγματικά. Αυτή είναι και η αντίρρηση στην αποχή ως πολιτική στάση. Η σιωπή είναι αινιγματική και μεταφράζεται επικίνδυνα. Δεν είναι απόλυτα δημοκρατικό το να επιλέγει κανείς στη λογική «μη χείρον βέλτιστον», αλλά στην πράξη όλα τα υπόλοιπα σενάρια αποδεικνύονται χειρότερα.
Πράγματι, ίσως υπάρχουν και αυτοί «που δεν τους πολυεδνιαφέρει κιόλας». Αν και υπάρχει κόσμος που βάζει σε πιο χαμηλή προτεραιότητα το όλο ζήτημα για τους δικούς του λόγους, οι πρακτικές και οικονομικές απαιτήσεις της μετακίνησης για την ψήφο δεν είναι αμελητέες. Δεν μπορούμε δηλαδή να δεχτούμε το «αν τους ενδιέφερε πραγματικά, θα έβρισκαν τον τρόπο».
Οπως ένας άνθρωπος, που αν και μένει μακριά έχει στην Ελλάδα την οικογένεια του, την περιουσία του ή κάποια στιγμή θα επιστρέψει άμεσα ή λιγότερα άμεσα και επομένως θέλει και μπορεί να ψηφίσει, το ίδιο θα έπρεπε να συμβαίνει και με τις εντός της χώρας μετακινήσεις. Ενδεχομένως με κριτήρια και δικαιολογητικά, με μεγαλύτερα περιθώρια ετεροδημότευσης, (ή στην περίπτωση των εργαζόμενων στη σεζόν) με ψηφιακά μέσα, που μπορούν να δώσουν λύσεις.
Η γενιά του Tik Tok , η ελλιπής παιδεία και οι αναποφάσιστοι
Στις δύο τελευταίες αναμετρήσεις συμμετείχαν για πρώτη φορά στη διαδικασία νέοι ηλικίας 17 ετών, για τους οποίους ήταν και η παρθενική τους ψήφος. Εντυπωσιάζει η στήριξη που προσέφεραν οι νέοι 17-34 ετών με ποσοστό 9,2% στους Σπαρτιάτες ενώ σημαντική ήταν η παρουσία και του εν λόγω μορφώματος στην κατηγορία των αναποφάσιστων καθώς, το 16,8% αυτής της κατηγορίας τους επέλεξε.
Τα υψηλά ποσοστά από νέους προς ένα κόμμα με νεοναζιστικές προεκτάσεις εγείρτουν ανησυχίες για σοβαρές ελλείψεις σε επίπεδο ιστορικών γνώσεων, πολιτικής σκέψης και ιδεολογίας. Σίγουρα τα βίντεο μερικώμ δευτερολέπτων και η απόσπαση προσοχής που δημιουργεί το περιεχόμενο του Tik Tok δεν ευνοούν την άνθιση της γόνιμης σκέψης. Η πολιτεία και το σχολείο φέρουν καίριες ευθύνες αλλά δεν μπορούμε να εξαιρέσουμε τις ακραίες τάσεις και την υποτιθέμενη «ουδετερότητα», που απουσιάζει από τα κοινωνικά δίκτυα.
Κάποιοι νέοι εμφανίστηκαν είτε «ακραίοι» είτε απέχοντες από τη διαδικασία και αυτό είναι σε κάθε περίπτωση πεδίο προβληματισμού.