“Εκεί που αναρωτιέσαι για πράγματα που πρώτη φορά / αντικρίζεις /…για πράγματα που έλεγες δεν θα συμβούν ποτέ / και τώρα συμβαίνουν μπρος στα μάτια σου”
(Τίτος Πατρίκιος «Σε βρίσκει η ποίηση»).
Ίσως είναι από τις λίγες φορές που οι εκλογολόγοι και οι πολιτικοί αναλυτές δυσκολεύονται να βρουν τις κατάλληλες λέξεις για να αποδώσουν με ακρίβεια και ορθόδοξο τρόπο τα αριθμητικά δεδομένα των αποτελεσμάτων των εκλογών της 21ης Μαΐου. Κάποιοι μιλούν για εκλογικό πολιτικό σεισμό, για ανατροπή του πολιτικού σκηνικού ή και για ανορθόδοξα κομματικά εκλογικά ποσοστά που η συμβατική πολιτική λογική αδυνατεί να τα ερμηνεύσει.
Ίσως είναι από τις σπάνιες φορές που οι γλωσσολόγοι και οι ειδικοί αδυνατούν να βρουν τα κατάλληλα επίθετα για να ορίσουν το μέγεθος της εκλογικής νίκης της ΝΔ. Συντριπτική νίκη, Φαραωνικά ποσοστά, Ακατανόητα μεγέθη, Θριαμβευτική επανεκλογή, Χαοτική διαφορά, Ισχυρό ράπισμα, Εκδικητική ψήφος, ΝΔ-λατρεία...
Οι δημοσκόποι - επί ματαίω - προσπαθούν να αιτιολογήσουν ή και να δικαιολογήσουν μία από τις μεγαλύτερες αποτυχίες πρόβλεψης εκλογικού αποτελέσματος. Χωρίς αιδώ επικαλούνται το φόβο που ένιωθαν από τυχόν λανθασμένη αξιολόγηση των ευρημάτων τους και το μπούλινγκ που δέχονταν από πολιτικά κόμματα για υποτίμηση της δύναμής τους. Στο τέλος αδίκησαν την αλήθεια, διέσυραν την επιστήμη, παραπληροφόρησαν και γιγάντωσαν (την έτσι κι αλλιώς) υπαρκτή δυσπιστία των πολιτών απέναντι στις δημοσκοπήσεις.
“Ευπρεπής θρήνος / κατέθλιβε τα πλήθη / Ίσως η πλάνη να είναι αιώνια αιώρα / που απειλεί τον ορθόδοξο λόγο”
(Φώτης Κουβέλης, «Η συνθήκη των λόγων»).
Το μωσαϊκό των παραπάνω διαπιστώσεων συμπληρώνει και η διαδικτυακή οργή και ο θυμός των “χαμένων” των εκλογών. Οργή και θυμός που εκτοξεύονται επί δικαίων και αδίκων. Εγκαλούν εκείνους τους ψηφοφόρους που επέλεξαν τη ΝΔ ως κυβερνητική επιλογή και έμμεσα θέτουν το ζήτημα της απουσίας πολιτικής συνείδησης από ένα μεγάλο κομμάτι του εκλογικού σώματος. Πολλές φορές, όμως, αυτή η οργή αγγίζει τα όρια της ύβρης προς όλους εκείνους που αγνόησαν τα αρνητικά της κυβέρνησης, έδωσαν συγχωροχάρτι στις θεσμικές παρεκτροπές της και θεώρησαν ως ήσσονος σημασίας το πρόβλημα της “εξωγενούς” ακρίβειας.
Τα πολιτικά ανορθόδοξα (στο επίπεδο των αναπάντεχων εκλογικών αποτελεσμάτων) των εκλογών μόνο με όρους ψυχολογίας και ψυχιατρικής μπορεί κάποιος να τα ερμηνεύσει και να καταλήξει σε λογικά συμπεράσματα. Όσο κι αν αυτό συνιστά παραδοξολογία και οξύμωρο σχήμα να προσπαθεί κανείς με λογικούς όρους να ερμηνεύσεις τα “παράλογα” των εκλογικών αποτελεσμάτων, δεν θα έβλαπτε μία ακόμη τέτοια απόπειρα στις πολλές που κατακλύζουν το διαδίκτυο.
Ωστόσο κι ενάντια στο περίσσευμα της οργής και το θυμό κάποιων και στις απαξιωτικές κρίσεις του (ενίοτε μέμφονται και τη χώρα τους) υπάρχουν και εκείνοι που σιωπούν χωρίς να μελαγχολούν, αν και αυτοί «Είχανε την ελπίδα / να πάρουνε στα χέρια τις γιoρτές» (Φώτης Κουβέλης ”Η συνθήκη των λόγων”)
Προβληματίζονται και στοχάζονται για τα ανεξήγητα χωρίς να ρίχνουν την ευθύνη στους άλλους. Οι πολίτες αυτοί πιστεύουν ακράδαντα πως τα πολιτικά δεδομένα είναι πάντα ευμετάβλητα και εύθραυστα και γι αυτό ετοιμάζονται για το επόμενο “χτύπημα” που θα επιφέρει την επιθυμητή γι αυτούς ανατροπή και θραύση του πολιτικού σκηνικού.
“Είναι επικίνδυνη η θραύση / και η σιωπή που κρύβεται στην θλίψη. / Το βράδυ έρχονται οι αποφάσεις / για τις επόμενες ημέρες”(Φώτης Κουβέλης» Η συνθήκη των λόγων»).
Μία απόπειρα ερμηνείας
Πολλοί είναι εκείνοι που ερμηνεύοντας τα εκλογικά αποτελέσματα μιλούν για μία τιμωρητική ψήφο. Το περίεργο σε αυτήν την ερμηνεία είναι ότι η τιμωρητική ψήφος δεν στόχευε στο κυβερνών κόμμα, όπως συνηθίζεται, αλλά στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Λέγαμε παλιότερα πως ο λαός με την ψήφο του εκδήλωσε την οργή του για τα πεπραγμένα της κυβέρνησης. Τώρα, όμως, αυτή η οργή στράφηκε εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ υπό το καθεστώς του φόβου επανόδου του στην εξουσία (βέβαια τα ευρήματα των exit polls μιλάνε για θετική ψήφο).
Όταν ο ενθουσιασμός και η απόλυτη αποδοχή των κυβερνητικών πεπραγμένων συνδυάζεται με την οργή και την καθολική απόρριψη του κόμματος που διεκδικεί την εξουσία στο όνομα της αλλαγής και της ανατροπής, τότε σημαίνει ή πως η κυβέρνηση έπεισε απόλυτα ή πως η αξιωματική αντιπολίτευση απογοήτευσε ή πως ο ψηφοφόρος στερείται πολιτικής σκέψης και εκφράζεται υπό την εξουσία του θυμικού-συναισθήματος.
Να, όμως, που και ο μακροπερίοδος λόγος αποδίδει από τη φύση του τη συνθετότητα και την πολυπλοκότητα των πολιτικών δεδομένων που προέκυψαν από τα πολιτικά απίθανα των εκλογικών αποτελεσμάτων. Το μοναδικό και απροσδόκητο αυτό πολιτικό εκλογικό αποτέλεσμα, όσο κι ασυνήθιστο, γνωστό και ως double score, επιδέχεται πολλές ερμηνείες. Ερμηνείες που πολλές φορές συγχέουν το νοηματικό και σημασιολογικό φορτίο των εννοιών: Άποψη, Γνώμη, Γνώση, Θέση, Κριτική. Κάπου εδώ χανόμαστε όλοι και εκφραζόμαστε με απολυτότητες, με δογματισμούς και λογικές βεβαιότητες. Ο λόγος του ποιητή είναι πάντα επίκαιρος:
“Πόσο με τη δράση σου βοήθησες ν’ ανατραπούν / ως πότε απόλυτα δεχόσουν τις μονολιθικές αλήθειες / πόσο αντιπάλεψες την κάθε φορά ακράδαντή σου πίστη / για πόσο φερόσουν σαν πιστός ενώ πια δεν πίστευες…” (Τίτος Πατρίκιος «Σε βρίσκει η ποίηση»)
Όσοι απορούν με τον εκλογικό θρίαμβο της ΝΔ και την εκλογική καταβαράθρωση του ΣΥΡΙΖΑ αναζητούν την εξήγηση στην ανικανότητα πολλών ψηφοφόρων να γνωρίζουν και να σκέπτονται με ορθολογικό τρόπο. Ίσως είναι η πρώτη φορά που δεν ακούστηκε το γνωστό ο “σοφός λαός μίλησε”. Κι αυτό γιατί η μεν ΝΔ απέφυγε τους συνήθεις σε αυτές τις περιπτώσεις πανηγυρισμούς ενόψει των επαναληπτικών εκλογών.
Από την άλλη πλευρά οι οπαδοί των “χαμένων” κομμάτων μέμφονται όσους επέλεξαν τη ΝΔ επισημαίνοντας την έλλειψη πολιτικής φρόνησης και τη συναισθηματική ποδηγέτησή τους. Τους καταλογίζουν πολιτική αβελτηρία, κομματική τύφλωση και ιδεολογική αχρωματοψία. Και όλα αυτά γιατί πολλοί ψηφοφόροι συγχέουν την γνώμη με την γνώση και πως η πολιτική θέση –ψήφος πρέπει να είναι προϊόν της γνώσης και όχι της γνώμης και της συναισθηματικής προσέγγισης των πολιτικών δεδομένων.
Ωστόσο οι ερωτήσεις και οι ενστάσεις είναι πολλές κάθε φορά που προσπαθούμε να ορίσουμε το “πολιτικά ορθόν”, το “δημοκρατικά ηθικόν” και το “λογικά ορθόδοξον”. Ένα από τα ερωτήματα που τίθενται από εκείνους που θίγονται από τις διαδικτυακές αιτιάσεις και ύβρεις των χαμένων είναι κι αυτό που σχετίζεται με το μέγεθος της διαφοράς μεταξύ των δύο πρώτων κομμάτων. Δηλαδή μία διαφορά της τάξης του 5-8 % θα ήταν λογικά και πολιτικά ορθή και ερμηνεύσιμη; Και ποιος νομιμοποιείται να αποφανθεί για το πολιτικά ορθόν αυτού του ποσοστού;
Η εκλογίκευση των σταθμίσεων και των δημοσκοπικών προβλέψεων οδήγησε στο Βατερλώ των δημοσκόπων. Τα λεγόμενα των δημοσκόπων «εμείς τη βλέπαμε αυτή τη χαοτική διαφορά αλλά από φόβο δεν την κοινοποιούσαμε» μόνο θλίψη μπορεί να σκορπά. Τελικά για το απρόβλεπτο double score φταίνε οι αναποφάσιστοι, η ανεξιχνίαστη ψήφος των νέων και η σιωπή των Ελλήνων ψηφοφόρων πριν τις εκλογές της 21ης Μαΐου. Φαίνεται πως αυτές οι βουβές εκλογές είχαν πολλά θετικά και αρνητικά. Η τηλε-Οπτικοποίηση της πολιτικής και η αφωνία των πολιτών ίσως μπορεί να είναι το επόμενο – αν δεν είναι ήδη - το επόμενο πολιτικό σκηνικό της χώρας μας.
Ωστόσο, εκείνο που πρέπει να έχουμε ως οδηγό των πολιτικών μας κρίσεων είναι η γνώση και η αποδοχή κάποιων βασικών σταθερών της Δημοκρατίας μας. Στην Δημοκρατία, εδώ και χιλιάδες χρόνια, κυριαρχεί και νομιμοποιείται η γνώμη της πλειοψηφίας. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως η πλειοψηφούσα θέση είναι και η λογικά ορθότερη. Γι αυτό και η δημοκρατία θέσπισε και κατοχύρωσε τα δικαιώματα της μειοψηφίας. Οι «δισσοί λόγοι» των σοφιστών είναι πάντα επίκαιροι.
Επιμύθιον
Ως επιμύθιον όλων των παραπάνω και στο όνομα του σεβασμού του πολιτικού πολιτισμού που κατακτήσαμε ως χώρα, θα μπορούσε να δοθεί ο παρακάτω παράδοξος ορισμός της δημοκρατίας:
“Δημοκρατία είναι εκείνο το πολίτευμα που η πλειοψηφία προετοιμάζει (και αγωνίζεται γι αυτό) το έδαφος για την μειοψηφία».
Με αυτά τα δεδομένα καταδεικνύεται τόσο ο σεβασμός της επιλογής της πλειοψηφίας των ψηφοφόρων προς ένα συγκεκριμένο κόμμα, αλλά και το δικαίωμα της αυστηρής κριτικής της μειοψηφίας στις επιλογές της πλειοψηφίας. Ο αντιπολιτευτικός λόγος συνιστά το οξυγόνο της δημοκρατίας και της πολιτικής σκέψης.
Η χώρα μας, όπως και κάθε ευνομούμενη και δημοκρατική χώρα, έχει ανάγκη από μία ισχυρή και νομιμόφρονα κυβέρνηση αλλά και από μία αυστηρή, γόνιμη και δημιουργική αντιπολίτευση. Η πολιτική ισορροπία και αρμονία ακολουθεί πάντα την συμπαντική αρχή της εναντιοδρομίας, όπως τη διατύπωσε ο Ηράκλειτος με την «παλίντονο αρμονία» του (ενότητα των αντιθέτων).
Θα ήταν στοιχείο έκπτωσης της πολιτικής και αλλοίωσης της δημοκρατίας αν οι επόμενες εκλογές είναι ένας αγώνας για το ποιο κόμμα θα καταλάβει τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης και όχι ένας αγώνας για την διεκδίκηση της κυβερνητικής εξουσίας από όποια αφετηρία κι αν ξεκινά το κάθε κόμμα.
Οι επόμενες εκλογές θα γίνουν με “άδειες κάλπες” και όχι με τα αποθέματα των εκλογών της 21ης Μαΐου. H δική μας θέση και εκλογική συμπεριφορά μπορεί και πρέπει να συστοιχηθεί με την προτροπή του ποιητή:
“Αντισταθείτε…/ στις κολακείες, τις ευχές, τις τόσες υποκλίσεις / από γραφιάδες και δειλούς για το / σοφό αρχηγό τους” (Μιχάλης Κατσαρός, «Αντισταθείτε», Κατά Σαδδουκαίων).