Μέσα σε ένα κλίμα πόλωσης στον Κυπριακό Τύπο και σχετικής αδιαφορίας στον αντίστοιχο Ελληνικό και με ήπιες αντιπαραθέσεις των δύο υποψηφίων, ολοκληρώθηκαν οι εκλογές του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης ήταν ο μεγάλος νικητής, ο πρώτος Πρόεδρος που εξελέγη ως ανεξάρτητος, χωρίς να έχει δηλαδή την υποστήριξη κάποιου από τα δύο μεγαλύτερά πολιτικά κόμματα. Η εκλογή αυτή ταυτόχρονα ήταν η πρώτη χωρίς την συμμετοχή, στον δεύτερο γύρο, του υποψηφίου του (δεξιού) Δημοκρατικού Συναγερμού (ΔΗΣΥ), αφού ο κ. Μαυρογιάννης, ο ανθυποψήφιος του κ. Χριστοδουλίδη, υποστηριζόταν από το (αριστερό) ΑΚΕΛ.
Θυμίζουμε ότι στην Κύπρο το σύστημα διακυβέρνησης είναι Προεδρικό, χωρίς Πρωθυπουργό, με τους Υπουργούς να διορίζονται από τον Πρόεδρο, η δε νομοθετική εξουσία ιστορικά ασκείται κυρίως από τους εκπροσώπους τριών παρατάξεων, του (δεξιού) ΔΗΣΥ, του (αριστερού) ΑΚΕΛ και των κομμάτων του λεγόμενου «ενδιάμεσου χώρου».
Οι θέσεις των δύο υποψηφίων σε ορισμένα κρίσιμα θέματα δεν ήταν ιδιαίτερα αναλυτικές, πιθανότατα λόγω του επιδιωκόμενου υπερκομματικού ακροατηρίου των δύο υποψηφίων, καθώς και του γεγονότος ότι τόσο ο Νίκος Χριστοδουλίδης όσο και ο Ανδρέας Μαυρογιάννης είναι έμπειροι διπλωμάτες, άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενοι στο πολιτικό γίγνεσθαι της Κύπρου επί σειράν ετών (ο πρώτος, ως διπλωματικός σύμβουλος, κυβερνητικός εκπρόσωπος και υπουργός Εξωτερικών επί Προεδρίας Αναστασιάδη, ο δεύτερος, ως βασικός διαπραγματευτής στις διακοινοτικές συνομιλίες, επί τριών διαφορετικών Προέδρων της Δημοκρατίας). Ήταν πάντως επαρκείς, προκειμένου οι πολίτες να σχηματίσουν προσωπική γνώμη.
Τα θέματα που τέθηκαν κυρίως κατά την προεκλογική περίοδο αφορούσαν τον οικονομικό τομέα και το Κυπριακό, επίσης δε το θέμα της διαφθοράς (που αναδείχθηκε με το σκάνδαλο των «χρυσών διαβατηρίων»), του μεταναστευτικού (με τις χιλιάδες των μουσουλμάνων μεταναστών που εισέρχονται στην Κυπριακή Δημοκρατία, διασχίζοντας την «πράσινη γραμμή»), της αξιοποίησης των υδρογονανθράκων και της καθημερινότητας (κυρίως, το κόστος ζωής).
Η κάθε πλευρά προσπάθησε να προβάλει τα θέματα στα οποία θεωρούσε την απέναντι πλευρά πιο ευάλωτη:
- Οι υποστηρικτές της υποψηφιότητας Χριστοδουλίδη επικαλούνταν την οικονομική πολιτική του Προέδρου Χριστόφια (πρώην Γενικού Γραμματέα του ΑΚΕΛ, το οποίο υποστήριζε τον κ. Μαυρογιάννη) και την κατάρρευση της οικονομίας λίγο πριν την ανάληψη της Προεδρίας από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, που τελικά οδήγησε στην υπογραφή Μνημονίου με τους «δανειστές». Συνεπώς, υπήρχε, κατ’ αυτούς, ο κίνδυνος αντιστροφής των οικονομικών επιτυχιών, όπως της μείωσης του δημόσιου χρέους την τελευταία δεκαετία.
- Η πλευρά Μαυρογιάννη υποστήριζε πως τα κόμματα του «ενδιάμεσου χώρου», υποστηρίζοντας πιο «διεκδικητικές» θέσεις για το Κυπριακό, θα δυσκολέψουν ενδεχομένως την εξεύρεση μιας λύσης. Συνεπώς (κατά τους υποστηρικτές μιας «άμεσης» λύσης στο Κυπριακό), η ενδεχόμενη εκλογή Χριστοδουλίδη απομακρύνει το ενδεχόμενο ενός «συμβιβασμού» με την Τουρκία.
Η άποψή μας είναι ότι η βάση και των δύο αυτών επιχειρημάτων ήταν εξαιρετικά απλουστευτική, εξυπηρετώντας προεκλογικούς σκοπούς, η πραγματικότητα όμως είναι αρκετά πιο σύνθετη:
- Η ευημερία του ελεύθερου τμήματος της Κύπρου μετά την Τουρκική εισβολή βασίστηκε σχεδόν αποκλειστικά στον τομέα των υπηρεσιών, χωρίς δηλαδή την αναγκαία ισορροπία με τους άλλους παραγωγικούς τομείς, οι οποίοι πρέπει επίσης να αναπτυχθούν.
- Το «Πλαίσιο Γκουτιέρες» που κατατέθηκε στις συνομιλίες του Κραν Μοντάνα στις 30 Ιουνίου του 2017 και, σε λίγο μικρότερο βαθμό, το (υποτίθεται ανύπαρκτο, μέχρι την αποκάλυψή του πριν λίγους μήνες από τον Μ. Ιγνατίου) έγγραφο με τις διευκρινίσεις του ΓΓ του ΟΗΕ της 4ης Ιουλίου 2017 προβλέπει, μεταξύ άλλων, ως γενικό κανόνα, την αποξένωση των νόμιμων Ελληνοκύπριων ιδιοκτητών από τις ιδιοκτησίες τους στα κατεχόμενα, υπέρ των τωρινών χρηστών (στον μεγαλύτερο βαθμό, εποίκων).
Αντίστοιχα, στο θέμα της εξάλειψης της διαφθοράς, οι δύο υποψήφιοι υπερθεμάτισαν, ενώ στο μεταναστευτικό, οι απόψεις ΑΚΕΛ (περί μη αναγκαιότητας της δημιουργίας «φράκτη» κατά μήκος της «πράσινης γραμμής») δεν έλαβαν ιδιαίτερη έκταση. Τέλος, ο εκτουρκισμός και η ισλαμοποίηση των κατεχόμενων δεν συγκέντρωσαν την αναγκαία προσοχή: πιθανώς ο κομιστής δυσάρεστων μηνυμάτων θα μπορούσε να θεωρηθεί κι αυτός δυσάρεστος στους ακροατές του.
Κατά τον ίδιο τρόπο, δεν κοινοποιήθηκε ιδιαίτερα ότι η πραγματική αποχή κατά τον πρώτο γύρο, δεν ανέρχεται μόνο στο 27,95% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων (παρεμφερής, στο 27,6%, ήταν στον δεύτερο γύρο) συν το ποσοστό των λευκών και ακύρων που ανακοινώθηκε, αφού στον αριθμό αυτόν δεν περιλαμβάνεται ο αριθμός των μη εγγεγραμμένων ψηφοφόρων (στην Κύπρο δεν εγγράφεται ο πολίτης αυτόματα στους εκλογικούς καταλόγους, αλλά κατόπιν αίτησης): πέρα από τους 561.000 εγγεγραμμένους ψηφοφόρους, υπάρχουν ακόμα 173.000 Κύπριοι, άνω των 18 ετών, που είχαν δικαίωμα εγγραφής στον εκλογικό κατάλογο, χωρίς να το έχουν ζητήσει. Με άλλα λόγια, η πραγματική συμμετοχή στον πρώτο γύρο ήταν περίπου 55% (περίπου 397.300 επί συνόλου 724.619 Κύπριων πολιτών, εν δυνάμει ψηφοφόρων).
Η στάση των κομμάτων (και ιδιαίτερα του ΔΗΣΥ) αλλά και του απερχόμενου Προέδρου συγκέντρωσε την προσοχή των Κυπριακών Μέσων:
- Ο Πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου και ομάδα στελεχών, μετά τον πρώτο γύρο αναφέρθηκαν σε «αποστάτες» της παράταξης, κάτι που θεωρήθηκε ως υποστήριξη του κ. Μαυρογιάννη. Στις δηλώσεις του όμως μετά τα ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του δεύτερου γύρου, ο κ. Νεοφύτου ήταν πιο συγκαταβατικός, απλά επαναλαμβάνοντας την απόφαση του ΔΗΣΥ για «υπεύθυνη εποικοδομητική αντιπολίτευση». Παράλληλα, επιβεβαίωσε την υποψηφιότητά του για ανανέωση της κομματικής του θητείας.
- Αρκετά προβεβλημένα στελέχη του ΔΗΣΥ, μετά τον πρώτο γύρο τάχθηκαν υπέρ της υποστήριξης του κ. Χριστοδουλίδη. Λιγότερο ή περισσότερο έμμεσα, το ίδιο έπραξε και ο απερχόμενος Πρόεδρος, στις συσκέψεις μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του πρώτου γύρου, όσο και στην δημόσια δήλωση που ακολούθησε, όπως ερμηνεύτηκε από τον Κυπριακό Τύπο.
- Το ΑΚΕΛ κράτησε αποστάσεις από τον κ. Μαυρογιάννη (μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά, πχ με την μη παρουσία του στους πανηγυρισμούς κατά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του πρώτου γύρου). Γενικότερα, η υποστήριξη προσώπων που δεν προέρχονται από τον στενό κομματικό του πυρήνα, στο παρελθόν (αλλά και σήμερα) βελτιώνει σημαντικά τα εκλογικά του αποτελέσματα.
Το πιο πάνω πλαίσιο ουσιαστικά αποδομεί την επί δεκαετίες διάκριση δεξιάς - αριστεράς, που σε πολλές εκλογικές αναμετρήσεις κρίθηκε με «διαιτητή» την στάση του Κέντρου. Είναι σημαντικό ότι αυτό συνέβη μέσω της παρουσίας ενός ανεξάρτητου υποψηφίου: η παρεμφερής περίπτωση της σύγκλισης ΑΚΕΛ-ΔΗΣΥ με βάση το Κυπριακό, θα ήταν εξ ορισμού αποτυχημένη, αφού θα εδραζόταν στην πλήρη εφαρμογή του πλαίσιου Γκουτιέρες (σημεία του οποίου, όπως προαναφέρθηκε, έρχονται σε αντίθεση με το Ευρωπαϊκό κεκτημένο και το Διεθνές Δίκαιο). Μια σύγκλιση ΑΚΕΛ-ΔΗΣΥ σε αυτή την βάση θα οδηγούσε με βεβαιότητα σε διχασμό όχι μόνο την εκλογική βάση του ΔΗΣΥ, αλλά και το ίδιο το κόμμα (κάτι που θεωρούμε ότι με τις τελευταίες εξελίξεις, αποφεύχθηκε). Παράλληλα, έδωσε φιλί ζωής στο ΑΚΕΛ, το οποίο επί του προηγούμενου Γενικού Γραμματέα σημείωσε σημαντική πτώση στην εκλογική του δύναμη.
Τα επόμενα ορόσημα, μετά τα αποτελέσματα των εκλογών είναι:
- Ο ορισμός Υπουργικού Συμβουλίου, που πιθανότατα θα στηρίζεται κυρίως σε τεχνοκράτες, καθώς και πρόσωπα προερχόμενα από τους ευρύτερους πολιτικούς χώρους του ΔΗΣΥ και του Κέντρου (ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, ΔΗΠΑ) ή και της αριστεράς. Θυμίζουμε την δέσμευση του νέου Προέδρου για μια Κυβέρνηση «ευρείας κοινωνικής αποδοχής», που θα εκφράζει το σύνολο των πολιτών.
- Η στάση του ΔΗΣΥ απέναντι στην νέα Κυβέρνηση. Υπενθυμίζεται ότι το ΔΗΣΥ έχει αποφασίσει να ασκήσει «υπεύθυνη εποικοδομητική αντιπολίτευση». Μια πρώτη ένδειξη θα προκύψει άμεσα, από τις επαφές του κ. Χριστοδουλίδη με το σύνολο των πολιτικών αρχηγών.
- Το Συνέδριο του ΔΗΣΥ, που ορίστηκε για τις 11 Μαρτίου, και ποιοι θα είναι οι ανθυποψήφιοι του Αβέρωφ Νεοφύτου για την Προεδρία του ΔΗΣΥ. Η υποψηφιότητα και άλλων προσώπων, όπως της Προέδρου της Βουλής Αννίτας Δημητρίου δεν είναι ακόμη βέβαιη.
- Οι Προγραμματικές Δηλώσεις, το πρόγραμμα 100 ημερών και οι πρωτοβουλίες της νέας Κυβέρνησης, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τα κρίσιμα ζητήματα, το Κυπριακό, την οικονομία, τους υδρογονάνθρακες, την διαφθορά, κλπ.
- Οι συσχετισμοί που θα διαμορφωθούν στην Βουλή, σε ότι αφορά τους υποστηρικτές των νομοσχεδίων της νέας Κυβέρνησης (με πιθανότερο ενδεχόμενο, όπως στην τελευταία δεκαετία, να υπερψηφίζονται από τον ΔΗΣΥ και τα κόμματα του Κέντρου).
Σε επόμενο κείμενο, θα αναφερθούμε αναλυτικότερα στον απολογισμό της θητείας του απερχόμενου Προέδρου και στα αντίστοιχα θέματα που αποτελούν τις προκλήσεις για τον νέο Πρόεδρο, στον οποίο ευχόμαστε να επιτύχει τα βέλτιστα για τον Κυπριακό Ελληνισμό.