Η Τουρκία ετοιμάζεται για τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών μετά και το πέρας της πικρής προεκλογικής εκστρατείας, γεμάτης υποσχέσεις και αναθέματα εναντίον των Κούρδων και των Σύρων προσφύγων από τους δυο αντιπάλους.
Στον επαναληπτικό γύρο της αναμέτρησης, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει από τον πρώτο προβάδισμα σχεδόν πέντε μονάδων (49,5%) ή 2,5 εκατ. ψήφων, έναντι του αντιπάλου του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου (44,5%), υποψηφίου ετερόκλιτης εξακομματικής συμμαχίας ευρέος φάσματος, από την εθνικιστική δεξιά ως την κεντροαριστερά.
Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις –τα ινστιτούτα που τις διενεργούν έπεσαν πολύ έξω ενόψει του πρώτου γύρου– πιστοποιούν το προβάδισμα του αρχηγού του κράτους, τον φέρουν να βρίσκεται μπροστά πέντε μονάδες.
Παρά την αριθμητική αυτή, που a priori ευνοεί τον κυρίαρχο του πολιτικού παιγνιδιού στην Τουρκία τα τελευταία είκοσι χρόνια, εξακολουθεί να υπάρχει μια άγνωστη μεταβλητή: αυτή είναι οι 8,3 εκατ. ψήφοι των πολιτών οι οποίοι δεν εκφράστηκαν στον πρώτο γύρο, μολονότι η συμμετοχή έφθασε το 87%.
Ήδη στην τουρκική διασπορά, τα μέλη της οποίας είχαν περιθώριο να ψηφίσουν ως το βράδυ της Τρίτης, η συμμετοχή ήταν υψηλότερη (1,9 εκατ. έναντι 1,69 εκατ.) απ’ ό,τι στον πρώτο γύρο.
Φλερτ με τους υπερεθνικιστές
Η προσπάθεια προσέλκυσης ψήφων της ακροδεξιάς άλλαξε τελείως την εκστρατείας.
Σοκαρισμένος από την ήττα που δεν περίμενε στον πρώτο γύρο, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, 74 ετών, εξαφανίστηκε από τις τηλεοπτικές οθόνες την επομένη των εκλογών για να επανεμφανιστεί την τέταρτη ημέρα, έχοντας επανεφεύρει τον εαυτό του, μεταμορφωμένος σε υποψήφιο με τόνο πολεμικό.
Τα χαμόγελα και οι καρδούλες που σχηματίζονταν με τα δάχτυλα στις προεκλογικές συγκεντρώσεις του αντικαταστάθηκαν από σφιγμένες γροθιές και υποσχέσεις πως οι σύροι πρόσφυγες θα σταλούν πίσω στην πατρίδα τους «την επομένη της νίκης». Απειλή που επανέλαβε μερικές ημέρες μετά, διατρανώνοντας πως η Τουρκία δεν θα μετατραπεί σε «αποθήκη μεταναστών».
Κατόπιν, μετρίασε κάπως τις τοποθετήσεις του για τους Σύρους και κάλεσε την Ευρώπη να πληρώσει όσα υποσχέθηκε. «Θα διορθώσουμε την κατάσταση, θα το δείτε», είπε σε νέους.
Η Τουρκία, με τουλάχιστον 3,4 εκατ. σύρους πρόσφυγες (κατά τα επίσημα δεδομένα), χωρίς να υπολογίζονται οι εκατοντάδες χιλιάδες Αφγανοί, Ιρανοί και Ιρακινοί στην επικράτειά της, είναι η χώρα υποδοχής των περισσοτέρων προσφύγων στον κόσμο το τρέχον διάστημα.
Στην άλλη πλευρά, ο πρόεδρος Ερντογάν, 69 ετών, ακόμα πιο τονωμένος μετά το αποτέλεσμα του πρώτου γύρου, έκανε τις ομιλίες τη μια πίσω από την άλλη –εκφωνούσε τρεις την ημέρα το περασμένο σαββατοκύριακο...– καταγγέλλοντας τους «τρομοκράτες» αντιπάλους του, στους οποίους προσάπτει πως συνεργάζονται με το HDP και με «τους ΛΟΑΤΚΙ», που απειλούν όπως επαναλαμβάνει τις θεμελιώδεις αξίες της οικογένειας. «Χθες ακόμα αγαπούσαν τους τρομοκράτες», πέταξε σε μια από τις ομιλίες του.
Κατηφόρα
«Καλύπτω προεκλογικές εκστρατείας εδώ και δεκαετίες, ουδέποτε είχα δει τόσα πολλά ‘fake news’ (‘ψευδείς ειδήσεις’), τόσο προσβλητικές και ομοφοβικές δηλώσεις», συνοψίζει ο Τζαν Ντουντάρ, ο πρώην αρχισυντάκτης της εφημερίδας Cumhuriyet («Δημοκρατία», κεντροαριστερά), εξόριστος στο Βερολίνο, που λέει πως τον θλίβει το ότι η αντιπολίτευση δεν αντέδρασε «με τον τρόπο που άρμοζε», ούτε «κάλεσε να υπάρξει ένα μίνιμουμ σεβασμού».
Ο Μεντερές Τζινάρ, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο πανεπιστήμιο Μπασκέντ (Άγκυρα), επέκρινε την αντιπολίτευση, που φάνηκε «ανίκανη να παρουσιάσει το όραμά της για το μέλλον της Τουρκίας» και πρόβαλε «αποκλειστικά και μόνο τις αποτυχίες της κυβέρνησης και του προέδρου».
Όμως, πρόσθεσε, «ακόμη κι αν οι ψηφοφόροι δεν συμφωνούν με κάποια κόμματα της συμμαχίας, δεν έχουν την πολυτέλεια να μην ψηφίσουν».
Το HDP μάλλον συμφωνεί. Παρά τις επανειλημμένες επιθέσεις που δέχθηκε, και παρά την όψιμη συμμαχία του κ. Κιλιτσντάρογλου με μικρή υπερεθνικιστική, ξενοφοβική παράταξη, το κόμμα κάλεσε ξανά την Πέμπτη τους υποστηρικτές του να ψηφίσουν τον υποψήφιο της αντιπολίτευσης.
Και μέσω Twitter ο Σελαχατίν Ντεμίρτας, εμβληματική μορφή του HDP που είναι στη φυλακή από το 2016, επανέλαβε την έκκληση από το κελί του: «Δεν υπάρχει τρίτος γύρος σε αυτή την ιστορία! Ας αναδείξουμε πρόεδρο τον κ. Κιλιτσντάρογλου, για να αναπνεύσει η Τουρκία. Πηγαίνετε στις κάλπες, ψηφίστε».
Χθες βράδυ ο κ. Κιλιτσντάρογλου κατηγόρησε τις αρχές πως τον εμπόδισαν να στείλει SMS με τα οποία ήθελε να ενημερώσει δημοσιογράφους πως θα συμμετείχε σε εκπομπή ιδιωτικού τηλεοπτικού σταθμού.
Κατ’ αυτόν, η παρεμπόδιση έγινε «από την Αρχή Ελέγχου των Τεχνολογιών των Πληροφοριών και των Επικοινωνιών (BTS), κατά διαταγή του Ερντογάν». Πρόσθεσε πως οι άνθρωποι του προέδρου το έκαναν «γιατί φοβούνται».
Η μη κυβερνητική οργάνωση Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (Reporters sans Frontières, RSF) επικρίνει την ανισορροπία στην προβολή των υποψηφίων — ο αρχηγός του κράτους μονοπωλεί τις τηλεοπτικές οθόνες.
Για τον Ερόλ Εντέρογλου, τον αντιπρόσωπο της RSF στην Τουρκία, «το σύστημα των μέσων ενημέρωσης που έχει δημιουργηθεί» αποτελεί από μόνο του μέσο νοθείας των εκλογών, καθώς «στερεί» από τους τούρκους πολίτες τον δημοκρατικό διάλογο.
Πηγές: AFP, ΑΠΕ ΜΠΕ