Μια τεράστια έκρηξη στο διάστημα παρακολούθησαν το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb και άλλα παρατηρητήρια, η οποία δημιούργησε σπάνια χημικά στοιχεία, ορισμένα από τα οποία είναι απαραίτητα για τη ζωή.
Η έκρηξη, η οποία σημειώθηκε στις 7 Μαρτίου, ήταν πάνω από ένα εκατομμύριο φορές πιο φωτεινή από ό,τι ολόκληρος ο Γαλαξίας μας μαζί και ήταν η δεύτερη πιο φωτεινή έκρηξη «ακτίνων γάμμα» που έχει παρατηρηθεί ποτέ από τηλεσκόπια σε περισσότερα από 50 χρόνια παρατήρησης. Οι εκρήξεις ακτίνων γάμμα είναι σύντομες εκπομπές της πιο ενεργητικής μορφής φωτός.
Η συγκεκριμένη έκρηξη, που ονομάζεται GRB 230307A, δημιουργήθηκε πιθανότατα όταν δύο αστέρες νετρονίων - τα απίστευτα πυκνά υπολείμματα των αστέρων μετά από ένα σουπερνόβα - συγχωνεύτηκαν σε έναν γαλαξία που βρίσκεται περίπου ένα δισεκατομμύριο έτη φωτός μακριά.
Εκτός από την έκρηξη των ακτίνων γάμμα, η συγχώνευση δημιούργησε μια κιλονόβα, δηλαδή μια σπάνια έκρηξη που συμβαίνει όταν ένας αστέρας νετρονίων συγχωνεύεται με έναν άλλο αστέρα νετρονίων ή μια μαύρη τρύπα.
Εκτός από το Webb, το διαστημικό τηλεσκόπιο ακτίνων γάμμα Fermi της NASA, το παρατηρητήριο Swift του Neil Gehrels και ο δορυφόρος Transiting Exoplanet Survey Satellite παρατήρησαν την έκρηξη και την εντόπισαν στη συγχώνευση αστέρων νετρονίων. Το Webb χρησιμοποιήθηκε επίσης για την ανίχνευση της χημικής υπογραφής του τελλουρίου στα επακόλουθα της έκρηξης.
Το Τελλούριο, ένα σπάνιο μεταλλοειδές, χρησιμοποιείται για τον χρωματισμό του γυαλιού και των κεραμικών και παίζει ρόλο στη διαδικασία κατασκευής επανεγγράψιμων CD και DVD, σύμφωνα με τη Βασιλική Εταιρεία Χημείας. Οι αστρονόμοι αναμένουν ότι και άλλα στοιχεία κοντά στο τελλούριο στον περιοδικό πίνακα, συμπεριλαμβανομένου του ιωδίου, το οποίο είναι απαραίτητο για ένα μεγάλο μέρος της ζωής στη Γη, είναι πιθανό να υπάρχουν ανάμεσα στο υλικό που απελευθερώθηκε από την κιλονόβα.
«Λίγο περισσότερο από 150 χρόνια από τότε που ο Ντμίτρι Μεντελέγιεφ έγραψε τον περιοδικό πίνακα των στοιχείων, είμαστε τώρα επιτέλους σε θέση να αρχίσουμε να συμπληρώνουμε τα τελευταία κενά για να καταλάβουμε πού δημιουργήθηκαν τα πάντα, χάρη στο Webb», δήλωσε ο επικεφαλής της μελέτης.
Συνήθως διαρκούν 2 δευτερόλεπτα, αυτή η έκρηξη κράτησε 200
Οι αστρονόμοι πιστεύουν εδώ και καιρό ότι οι συγχωνεύσεις αστέρων νετρονίων είναι τα ουράνια εργοστάσια που δημιουργούν σπάνια στοιχεία βαρύτερα από το σίδηρο. Αλλά τα στοιχεία ήταν δύσκολο να εντοπιστούν.
Η κιλονόβα είναι ένα σπάνιο γεγονός που καθιστά δύσκολη την παρατήρησή του. Αλλά οι αστρονόμοι αναζητούν σύντομες εκρήξεις ακτίνων γάμμα, οι οποίες διαρκούν περίπου δύο δευτερόλεπτα το πολύ, ως τα αποκαλυπτικά υποπροϊόντα των σπάνιων αυτώ γεγονότων.
Αυτό που ήταν ασυνήθιστο σε αυτή την έκρηξη είναι ότι διήρκεσε 200 δευτερόλεπτα, καθιστώντας την μια μεγάλη έκρηξη ακτίνων γάμμα. Τέτοιες εκτεταμένες εκλάμψεις συνδέονται συνήθως με τα σουπερνοβα που δημιουργούνται όταν εκρήγνυνται μεγάλα αστέρια.
Το Fermi εντόπισε αρχικά την έκρηξη ακτίνων γάμμα και οι αστρονόμοι χρησιμοποίησαν επίγεια και διαστημικά παρατηρητήρια για να παρακολουθήσουν τις αλλαγές στη φωτεινότητα κατά τη διάρκεια της έκρηξης σε ακτίνες γάμμα, ακτίνες Χ, ορατά, υπέρυθρα και ραδιοκύματα φωτός. Οι γρήγορες αλλαγές στο ορατό και υπέρυθρο φως έδειξαν ότι επρόκειτο για κιλονοβα.
«Αυτός ο τύπος έκρηξης είναι πολύ γρήγορος, με το υλικό της έκρηξης να επεκτείνεται κι αυτό επίσης γρήγορα», δήλωσε σε ανακοίνωσή του ένας από τους συγγραφείς της μελέτης, ο Ομ Σάραν Σαλάφια, ερευνητής στο Εθνικό Ινστιτούτο Αστροφυσικής του Αστρονομικού Παρατηρητηρίου Brera στην Ιταλία.
Κάποτε, ήταν δύο ογκώδη άστρα σε ένα δυαδικό σύστημα που υπήρχε σε έναν σπειροειδή γαλαξία. Το ένα από τα δύο εξερράγη ως υπερκαινοφανής (σουπερνοβα), αφήνοντας πίσω του ένα αστέρι νετρονίων, και στη συνέχεια συνέβη το ίδιο και στο άλλο αστέρι. Αυτά τα εκρηκτικά γεγονότα εκτόξευσαν τα αστέρια από τον γαλαξία τους τα οποία παρέμειναν σε ζευγάρια, ταξιδεύοντας για 120.000 έτη φωτός πριν συγχωνευτούν αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια μετά την εκτίναξή τους από την «πατρίδα» τους.
Εύρεση κοσμικών στοιχείων
Οι αστρονόμοι προσπαθούν εδώ και δεκαετίες να προσδιορίσουν πώς δημιουργούνται τα χημικά στοιχεία στο σύμπαν. Η ανακάλυψη περισσότερων κιλονοβα στο μέλλον με ευαίσθητα τηλεσκόπια όπως το Webb και το διαστημικό τηλεσκόπιο Nancy Grace Roman, που πρόκειται να εκτοξευθεί το 2027, θα μπορούσε να δώσει πληροφορίες σχετικά με το ποια βαρέα στοιχεία δημιουργούνται και απελευθερώνονται από τις σπάνιες εκρήξεις.
Οι ερευνητές θέλουν επίσης να βρουν περισσότερες συγχωνεύσεις που δημιουργούν μεγαλύτερες εκρήξεις ακτίνων γάμμα για να προσδιορίσουν τι τις οδηγεί και αν υπάρχει κάποια σχέση με τα στοιχεία που δημιουργούνται κατά τη διαδικασία.
Ο βίαιος κύκλος ζωής των άστρων έχει διανείμει τα στοιχεία που βρίσκονται στον περιοδικό πίνακα σε όλο το σύμπαν, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είναι απαραίτητα για τη δημιουργία ζωής στη Γη. Η δυνατότητα μελέτης αστρικών εκρήξεων, όπως οι κίλονοβα, τα τελευταία χρόνια επιτρέπει στους επιστήμονες να απαντήσουν σε ερωτήματα σχετικά με τον σχηματισμό των χημικών στοιχείων, επιτρέποντας μια βαθύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το σύμπαν εξελίχθηκε με την πάροδο του χρόνου.
(Πηγή: CNN)