Ανταπόκριση - Βρυξέλλες
Σήμα κινδύνου για το μέλλον της Ευρώπης εξέπεμψε σήμερα (9/9) ο πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, κατά την παρουσίαση, της πολυαναμενόμενης έκθεσής του για την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Οικονομίας. Σε αυτή τονίζει την ανάγκη μετασχηματισμού της οικονομίας με στόχο να παραμείνει ανταγωνιστική σε ένα σκληρό διεθνές περιβάλλον επισημαίνοντας παράλληλα, μεταξύ άλλων και την ανάγκη μεταρρύθμισης των ευρωπαϊκών θεσμών κάνοντας σαφή αναφορά για την κατάργηση του βέτο έτσι ώστε οι όποιες αποφάσεις να λαμβάνονται πιο γρήγορα.
Η έκθεση, που ζητήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα χρησιμεύσει ως οδηγός για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στις Βρυξέλλες, οι οποίοι θα συνεδριάσουν σύντομα για να καθορίσουν το επόμενο πενταετές στρατηγικό σχέδιο για τα 27 κράτη μέλη του μπλοκ. Ετσι ο «Σούπερ Μάριο» υπογράμμισε ενώπιον της προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, την ανάγκη ριζικών μεταρρυθμίσεων προκειμένου η ΕΕ να καταφέρει να γίνει ανταγωνιστική και να μην εξαφανιστεί από την πίεση που της ασκείται από τις ΗΠΑ και την Κίνα.
Για το λόγο αυτό κάλεσε σε μια νέα βιομηχανική στρατηγική για την Ευρώπη, ζητώντας παράλληλα την αύξηση των επενδύσεων κατά 800 δισ. ευρώ ετησίως έτσι ώστε οι μεταρρυθμίσεις αυτές να επιτευχθούν ταχύτατα. Το ποσό αυτό διευκρινίζεται ότι αντιστοιχεί στο 5% του ΑΕΠ - , πολύ υψηλότερο του 1%-2% του Σχεδίου Μάρσαλ για την ανοικοδόμηση της Ευρώπης μετά τον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Ντράγκι εκτιμά πως ο ιδιωτικός τομέας είναι απίθανο να είναι σε θέση να χρηματοδοτήσει τη μερίδα του λέοντος αυτών των επενδύσεων χωρίς τη στήριξη του δημόσιου τομέα.
Μετά την επιτυχία του ιστορικού σχεδίου ανάκαμψης έπειτα από την πανδημία της Covid, η ΕΕ θα πρέπει «να συνεχίσει την έκδοση εργαλείων κοινού χρέους για την χρηματοδότηση κοινών προγραμμάτων επενδύσεων με στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας και της ασφάλειας της ΕΕ», σημειώνει στην εισαγωγή της 400σέλιδης έκθεσης ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας.
Ο «σωτήρας της Ευρωζώνης», όπως αποκαλούν τον Ντράγκι, επιμένει στην έκθεσή του για την ανάγκη ευρωομολόγων, υπό προϋποθέσεις, ώστε να μπορέσει να γίνει εφικτή η υλοποίηση των κοινών επενδυτικών σχεδίων μεταξύ των κρατών μελών, κάτι που σύμφωνα με τον ίδιο θα συμβάλει στην ενοποίηση των κεφαλαιαγορών.
Η Ευρώπη για να παραμείνει ανταγωνιστική θα πρέπει να αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες στους τομείς της τεχνολογίας και της άμυνας και να περιορίσει τις κανονιστικές ρυθμίσεις που λειτουργούν ανασταλτικά απέναντι στις επιχειρήσεις, υπογραμμίζει.
Έμφαση δίνεται και στην ανάγκη διασφάλισης της ευημερίας των πολιτών. Στην έκθεση ο Ντράγκι αναφέρεται στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής λέγοντς πως θα πρέπει να προβληματιστούν σχετικά με το πώς θα αλλάξει η κοινωνία στο μέλλον και πώς μπορούν να διασφαλίσουν ότι το κράτος θα βρίσκεται στο πλευρό των πολιτών και ότι παρακολουθεί τις ανησυχίες τους.
«Βασικό μέρος αυτής της διαδικασίας θα είναι η ενδυνάμωση των ανθρώπων. Οι ηγέτες και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να συνεργαστούν με όλους τους φορείς των αντίστοιχων κοινωνιών τους για να καθορίσουν τους στόχους και τις δράσεις για τον μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Η αποτελεσματικότερη και προληπτική συμμετοχή των πολιτών και ο κοινωνικός διάλογος, που θα συνδυάζει συνδικάτα, εργοδότες και φορείς της κοινωνίας των πολιτών, θα έχουν κεντρικό ρόλο στην οικοδόμηση της συναίνεσης που απαιτείται για την προώθηση των αλλαγών. Ο μετασχηματισμός μπορεί να οδηγήσει στην ευημερία για όλους όταν συνοδεύεται από ένα ισχυρό κοινωνικό συμβόλαιο».
Αναλυτικά η έκθεση στα αγγλικά εδώ
Ο άξονας
Για τον πρώην κεντρικό τραπεζίτη η Ευρώπη σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπη με την ανάγκη να προβεί σε τρεις σημαντικές μεταρρυθμίσεις:
Η πρώτη έχει να κάνει με την ανάγκη επιτάχυνσης της καινοτομίας και εξεύρεσης νέων μοχλών ανάπτυξης
Η δεύτερη αφορά στην μείωση των υψηλών τιμών της ενέργειας και παράλληλα να συνεχιστεί η πορεία προς την απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα και τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία και
Η τρίτη υπογραμμίζει την ανάγκη ότι η ΕΕ πρέπει επίσης να ανταποκριθεί σε ένα ριζικά μεταβαλλόμενο περιβάλλον ασφαλείας στα σύνορά της. Για τον Ντράγκι προκειμένου η ΕΕ να επιτύχει πραγματική στρατηγική ανεξαρτησία και να αυξήσει την παγκόσμια γεωπολιτική της επιρροή, χρειάζεται ένα σχέδιο για τη διαχείριση των εξαρτήσεων και την ενίσχυση των αμυντικών επενδύσεων.
Υπαρξιακή πρόκληση
«Αν η Ευρώπη δεν καταφέρει να γίνει πιο παραγωγική, δεν θα μπορέσουμε να γίνουμε, ταυτόχρονα, ηγέτης στις νέες τεχνολογίες, φάρος της κλιματικής ευθύνης και ανεξάρτητος παίκτης στην παγκόσμια σκηνή. Δεν θα μπορέσουμε να χρηματοδοτήσουμε το κοινωνικό μας μοντέλο με αποτέλεσμα να αναγκαστούμε να περιορίσουμε ορισμένες,αν όχι όλες, τις φιλοδοξίες μας» δήλωσε ο Μάριο Ντράγκι κατά την παρουσίαση της έκθεσής του.
Σύμφωνα με τον Ντράγκι «οι θεμελιώδεις αξίες της Ευρώπης είναι η ευημερία, η ισότητα, η ελευθερία, η ειρήνη και η δημοκρατία σε ένα βιώσιμο περιβάλλον...Αν η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να τα παρέχει στους πολίτες της - ή αν πρέπει να ανταλλάσσει το ένα με το άλλο - θα έχει χάσει τον λόγο ύπαρξής της. Ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε αυτή την πρόκληση είναι να αναπτυχθούμε και να γίνουμε πιο παραγωγικοί, διατηρώντας τις αξίες μας για ισότητα και κοινωνική ένταξη. Και ο μόνος τρόπος για να γίνουμε πιο παραγωγικοί είναι να αλλάξει ριζικά η Ευρώπη».
Τρεις τομείς δράσης για την αναθέρμανση της ανάπτυξης
Η έκθεση προσδιορίζει τρεις κύριους τομείς δράσης για την αναζωογόνηση τηςβιώσιμης ανάπτυξης.
Όπως τόνισε ο Ντράγκι η ΕΕ δεν ξεκινάει από το μηδέν καθώς εξακολουθεί να έχει καλή βάση όπως ισχυρά συστήματα εκπαίδευσης και υγείας και εύρωστα κράτη πρόνοιας. Όμως η ΕΕ αποτυγχάνει να μετατρέψει αυτά τα πλεονεκτήματα και να αναδείξει την ανταγωνιστικότητά της βιομηχανίας της στην παγκόσμια σκηνή.
Καινοτομία
Γι΄αυτό πρώτον - και πιο σημαντικό είναι η Ευρώπη να επικεντρωθεί στις συλλογικές της προσπάθειες για το κλείσιμο του χάσματος καινοτομίας με τις ΗΠΑ και την Κίνα, ιδίως στις προηγμένες τεχνολογίες.
«Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει καμία εταιρεία της ΕΕ με κεφαλαιοποίηση άνω των 100 δισεκατομμυρίων ευρώ που να έχει συσταθεί από το μηδέν τα τελευταία πενήντα χρόνια, ενώ και οι έξι εταιρείες των ΗΠΑ με αποτίμηση άνω του ενός τρισεκατομμυρίου ευρώ δημιουργήθηκαν κατά την ίδια περίοδο» τόνισε ο Ντράγκι.
«Με τον κόσμο στο κατώφλι μιας επανάστασης της Τεχνητής Νοημοσύνης, η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια να παραμείνει κολλημένη στις ”μεσαίες τεχνολογίες και βιομηχανίες” του προηγούμενου αιώνα. Πρέπει να ξεκλειδώσουμε το καινοτόμο δυναμικό μας. Αυτό θα είναι το κλειδί όχι μόνο για να ηγηθούμε σε νέες τεχνολογίες, αλλά και για να ενσωματώσουμε την ΤΝ στις υπάρχουσες βιομηχανίες μας, ώστε να μπορέσουν να παραμείνουν στην πρώτη γραμμή».
Στόχος όπως αναφέρεται στην έκθεση θα είναι η παροχή στους Ευρωπαίους των δεξιοτήτων που χρειάζονται για να επωφεληθούν από τις νέες τεχνολογίες, έτσι ώστε η τεχνολογία και η κοινωνική ένταξη να συμβαδίζουν.
«Ενώ η Ευρώπη θα πρέπει να επιδιώξει να φτάσει τις ΗΠΑ από άποψη καινοτομίας, θα πρέπει να επιδιώξουμε να ξεπεράσουμε τις ΗΠΑ στην παροχή ευκαιριών για εκπαίδευση και εκπαίδευση ενηλίκων και καλών θέσεων εργασίας για όλους καθ′ όλη τη διάρκεια της ζωής τους»
Απαλλαγή από τον άνθρακα
Ο δεύτερος τομέας δράσης είναι ένα κοινό σχέδιο για την απαλλαγή από τον άνθρακα και την ανταγωνιστικότητα.
«Εάν οι φιλόδοξοι κλιματικοί στόχοι της Ευρώπης συνοδεύονται από ένα συνεκτικό σχέδιο για την επίτευξή τους, η απαλλαγή από τον άνθρακα θα αποτελέσει ευκαιρία για την Ευρώπη. Αν όμως δεν καταφέρουμε να συντονίσουμε τις πολιτικές μας, υπάρχει ο κίνδυνος η απαλλαγή από τον άνθρακα να λειτουργήσει αντίθετα προς την ανταγωνιστικότητα και την
ανάπτυξη».
Υψηλές τιμές ενέργειας
Βάσει της έκθεσης παρόλο που οι τιμές της ενέργειας έχουν μειωθεί σημαντικά σε σχέση με τις μέγιστες τιμές τους, οι εταιρείες της ΕΕ εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τιμές ηλεκτρικής ενέργειας που είναι 2-3 φορές υψηλότερες από αυτές των ΗΠΑ. Οι τιμές του φυσικού αερίου είναι 4-5 φορές υψηλότερες.
«Αυτό το χάσμα τιμών οφείλεται κυρίως στην έλλειψη φυσικών πόρων
στην Ευρώπη, αλλά και σε θεμελιώδη ζητήματα της κοινής μας αγοράς ενέργειας. Οι κανόνες της αγοράς εμποδίζουν τις βιομηχανίες και τα νοικοκυριά να αποκομίσουν τα πλήρη οφέλη της καθαρής ενέργειας στους λογαριασμούς τους.
«Μεσοπρόθεσμα, η απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα θα συμβάλει στη στροφή της παραγωγής ενέργειας προς ασφαλείς, χαμηλού κόστους καθαρές πηγές ενέργειας» αναφέρει προτείνοντας ως καθαρή πηγή ενέργειας και την πυρηνική ενέργεια.
Ασφάλεια και μείωση των εξαρτήσεων
Ο τρίτος τομέας δράσης είναι η αύξηση της ασφάλειας και η μείωση των εξαρτήσεων. Η ασφάλεια αποτελεί προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Οι αυξανόμενοι γεωπολιτικοί κίνδυνοι μπορούν να αυξήσουν την αβεβαιότητα και να περιορίσουν τις επενδύσεις, ενώ τα μεγάλα γεωπολιτικά σοκ ή οι ξαφνικές στάσεις στο εμπόριο μπορούν να είναι εξαιρετικά αποδιοργανωτικά. Καθώς η εποχή της γεωπολιτικής σταθερότητας περνά στην αβεβαιότητα, ο κίνδυνος η αυξανόμενη ανασφάλεια να καταστεί απειλή για την ανάπτυξη και την ελευθερία αυξάνεται.
«Η ειρήνη είναι ο πρώτος και πρωταρχικός στόχος της Ευρώπης. Όμως οι απειλές για την ασφάλεια αυξάνονται και πρέπει να προετοιμαστούμε. Η ΕΕ είναι συλλογικά η δεύτερη σε στρατιωτικές δαπάνες στον κόσμο, αλλά αυτό δεν αντικατοπτρίζεται στην ισχύ της αμυντικής βιομηχανικής μας ικανότητας. Η αμυντική βιομηχανία είναι υπερβολικά κατακερματισμένη, γεγονός που εμποδίζει την ικανότητά της να παράγει σε κλίμακα, και πάσχει από έλλειψη τυποποίησης και διαλειτουργικότητας του εξοπλισμού, αποδυναμώνοντας την ικανότητα της Ευρώπης να ενεργεί ως συνεκτική δύναμη. Για παράδειγμα, δώδεκα διαφορετικοί τύποι αρμάτων μάχης κατασκευάζονται στην Ευρώπη, ενώ οι ΗΠΑ παράγουν μόνο ένα».
Τα εμπόδια
Για τον Ντράγκι η Ευρώπη υπολείπεται των όσων θα μπορούσε να πετύχει καθώς δεν λειτουργεί πραγματικά ως κοινότητα και επισημαίνει τρία εμπόδια
Πρώτον, «Διατυπώνουμε κοινούς στόχους, αλλά δεν τους υποστηρίζουμε με τον καθορισμό σαφών προτεραιοτήτων ή με την ανάληψη κοινών πολιτικών δράσεων».
Δεύτερον, η Ευρώπη σπαταλά τους κοινούς της πόρους.
Τρίτον οι κανόνες λήψης αποφάσεων της Ευρώπης δεν έχουν εξελιχθεί ουσιαστικά καθώς η ΕΕ έχει διευρυνθεί και το παγκόσμιο περιβάλλον που αντιμετωπίζουμε έχει γίνει πιο εχθρικό και πολύπλοκο και την ίδια ώρα οι αποφάσεις λαμβάνονται συνήθως θέμα προς θέμα με πολλαπλά βέτο στην πορεία. Το αποτέλεσμα είναι μια νομοθετική διαδικασία με μέσο χρόνο 19 μηνών για τη συμφωνία νέων νόμων, από την πρόταση της Επιτροπής έως την υπογραφή της εκδοθείσας πράξης - και πριν καν εφαρμοστούν οι νέοι νόμοι σε όλα τα κράτη μέλη.
Τέλος στο βασικό ερώτημα που τίθεται για το πώς η ΕΕ θα πρέπει να χρηματοδοτήσει τις τεράστιες επενδυτικές ανάγκες που συνεπάγεται ο μετασχηματισμός της οικονομίας αναφέρεται ότι η Ευρώπη πρέπει να προχωρήσει με την Ένωση Κεφαλαιαγορών. «Ο ιδιωτικός τομέας δεν θα είναι σε θέση να αναλάβει τη μερίδα του λέοντος της χρηματοδότησης των επενδύσεων χωρίς τη στήριξη του δημόσιου τομέα».
Ένα άλλο σημείο στο οποίο δίνεται έμφαση είναι το εξής: «όσο πιο πρόθυμη είναι η ΕΕ να μεταρρυθμιστεί για να δημιουργήσει αύξηση της παραγωγικότητας, τόσο περισσότερο θα αυξηθεί ο δημοσιονομικός χώρος και τόσο πιο εύκολο θα είναι για τον δημόσιο τομέα να παράσχει αυτή τη στήριξη. Αυτή η σύνδεση υπογραμμίζει γιατί η αύξηση της παραγωγικότητας είναι θεμελιώδους σημασίας. Έχει επίσης συνέπειες για την έκδοση κοινών ασφαλών περιουσιακών στοιχείων. Για να μεγιστοποιηθεί η παραγωγικότητα, θα χρειαστεί κάποια κοινή χρηματοδότηση για επενδύσεις».
Για τον Ντράγκι η αναβλητικότητα έχει προκαλέσει μόνο βραδύτερη ανάπτυξη.
«Έχουμε φτάσει στο σημείο όπου, χωρίς δράση, θα πρέπει είτε να θέσουμε σε κίνδυνο την ευημερία μας, το περιβάλλον μας ή την ελευθερία μας. Για να πετύχει η στρατηγική που περιγράφεται στην παρούσα έκθεση, πρέπει να
ξεκινήσουμε με μια κοινή εκτίμηση της κατάστασης στην οποία βρισκόμαστε, των στόχων που θέλουμε να θέσουμε σε προτεραιότητα, των κινδύνων που θέλουμε να αποφύγουμε και των συμβιβασμών που είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε.
Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τα δημοκρατικά εκλεγμένα θεσμικά μας όργανα
βρίσκονται στο επίκεντρο αυτών των συζητήσεων. Οι μεταρρυθμίσεις μπορούν να είναι πραγματικά φιλόδοξες και βιώσιμες μόνο αν έχουν δημοκρατική υποστήριξη κατέληξε.