Με την επίσκεψη του πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα, στην Κίνα να είναι σε εξέλιξη και την πρόσφατη κύρωση (αν και μετά από «αναταράξεις») της σύμβασης για την παραχώρηση του OLP στην Cosco στη Βουλή, επανέρχεται στο προσκήνιο το θέμα των σχέσεων της χώρας μας με μια από τις ισχυρότερες χώρες/ οικονομίες στον κόσμο.
Η διεύρυνση/ εμβάθυνση των οικονομικών και επιχειρηματικών δεσμών μεταξύ της Ελλάδας και της Λαϊκής Δημοκρατίας θεωρείται ως ένα ιδιαιτέρως σημαντικό «στοίχημα», που μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στη βελτίωση της κατάστασης της πολύπαθης ελληνικής οικονομίας. Πέραν της Cosco, μια από τις μεγάλες ελπίδες του ελληνικού τουρισμού είναι η προσέλκυση Κινέζων τουριστών, ενώ οι πρόσφατες εξελίξεις περί «ανοίγματος» της πλατφόρμας Alibaba σε ελληνικές επιχειρήσεις – παρέχοντας πρόσβαση στην γιγαντιαία κινεζική αγορά- φαίνονται να υπόσχονται πολλά.
Η αλματώδης ανάπτυξη των σχέσεων των τελευταίων ετών
Οι σχέσεις Ελλάδας- Κίνας έχουν αναπτυχθεί ταχύτατα μέσα στην τελευταία δεκαετία, όπως αναφέρεται σε σχετικό report- εκτίμηση της Κοινοπραξίας Κινεζικών Σπουδών, η οποία απαρτίζεται από πέντε ακαδημαϊκά ιδρύματα (Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου). «Με αφετηρία τη χρονική συνέχεια των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας (2004) με αυτών του Πεκίνου (2008) και κυρίως την έλευση της COSCO στο λιμάνι του Πειραιά οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών μεταλλάχθηκαν από τις αρχικές επαφές μεταξύ απομακρυσμένων κρατών σε ένα σταδιακά αναπτυσσόμενο πλέγμα, κυρίως οικονομικών, επιχειρηματικών και εν μέρει πολιτικών σχέσεων».
Διαβάστε επίσης:Οι Έλληνες Πρωθυπουργοί που ακολούθησαν το δρόμο του μεταξιού. Από τον Καραμανλή στον Τσίπρα
Η ανοδική αυτή πορεία, όπως σημειώνεται, συνεχίζεται παρά την οικονομική κρίση στη χώρα μας και παρά τις όποιες δυσκολίες στην πραγματοποίηση της κινεζικής επένδυσης στο λιμάνι του Πειραιά. Οι προκλήσεις αυτές δεν φαίνονται να έχουν αποθαρρύνει την Κίνα, η οποία εξακολουθεί να ενδιαφέρεται για την στενή συνεργασία με την Ελλάδα. Σε αυτό έχει συντελέσει και η πρωτοβουλία του Πεκίνου για τη δημιουργία μεταφορικών διαδρόμων με τον τίτλο One Belt One Road(OBOR) - και βάσει αυτής της στρατηγικής ο Πειραιάς αποτελεί ένα από τα κύρια σημεία εμπορικής διασύνδεσης Ευρώπης-Κίνας».
Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στη συνεργασία μεταξύ των ελληνικών ναυτιλιακών επιχειρήσεων και των κινεζικών ναυπηγείων, ενώ προσπάθειες έχουν γίνει και ως προς την προσέλκυση Κινέζων τουριστών - με πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα, σύμφωνα με την αναφορά της Κοινοπραξίας Κινεζικών Σπουδών. «Αντίθετα, δεν εξασφαλίζονται προς το παρόν οι προϋποθέσεις για σταθερή επέκταση των ελληνικών εξαγωγών προς τον οικονομικό γίγαντα, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για τη δεύτερη μεγαλύτερη αγορά παγκοσμίως, με ΑΕΠ ύψους περίπου 6 τρις δολαρίων» συμπληρώνεται.
«One Belt, One Road»: Ο Νέος Δρόμος του Μεταξιού και η Ελλάδα ως «πύλη»
Οι όποιες προσδοκίες της Κίνας σχετικά με την Ελλάδα εντάσσονται σε μεγάλο βαθμό στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «One Belt, One Road» (OBOR), ή «The Belt and the Road» (B&R) της Κίνας, που περιλαμβάνει τόσο χερσαίο (New Silk Road/ Silk Road Economic Belt) όσο και θαλάσσιο (New Maritime Silk Road) σκέλος.
Ο Δημήτριος Στεργίου, γεωοικονομικός αναλυτής και επιστημονικός συνεργάτης του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ) και του ΙΔΙΣ, κάνει λόγο για ένα «φαραωνικό» επενδυτικό σχέδιο: «αποτελεί την αναβίωση του ιστορικού Silk Road ως New Silk Road. Με την πρωτοβουλία αυτή, ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping φιλοδοξεί να αυξήσει την αξία του εμπορίου της Κίνας με 40 χώρες σε 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια σε μια δεκαετία, επενδύοντας περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια».
Δ. Στεργίου: «Στο πλαίσιο αυτού του mega-project η ΛΔΚ βλέπει στην Ελλάδα αφενός μεν τη θαλάσσια πύλη για το θαλάσσιο βραχίονα του OBOR αφετέρου δε το σημείο πρόσβασης στο διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών (TEN-T). Περίπου το 80% των κινεζικού εμπορίου με την Ευρώπη μεταφέρεται δια θαλάσσης, ενώ το 60% του εισαγόμενου πετρελαίου και πάνω από τα μισά εξαγόμενα αγαθά μεταφέρονται από ελληνόκτητα πλοία. Τα επενδυτικά σχέδια της ΛΔΚ στην Ελλάδα εντάσσεται σε μία ευρύτερη στρατηγική της στη Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, όπως διαφαίνεται από μία σειρά πρωτοβουλιών όπως το 4ο Economic Forum στο Βελιγράδι το 2014».
Ωστόσο, εμφανώς οι σκοπιμότητες του OBOR δεν είναι μόνο οικονομικού προσανατολισμού: Σύμφωνα με τον Salvatore Babones, αναπληρωτή καθηγητή του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, ο οποίος βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα για διάλεξη στο ΙΔΙΣ, πρόκειται για «πολιτικό πρόγραμμα», με σκοπό τη διασύνδεση με τον ευρασιατικό κόσμο- εκτιμώντας ότι ο πολιτικός του χαρακτήρας υπερισχύει του οικονομικού.
S. Babones: «Νομίζω πως είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι ο σκοπός του OBOR είναι να αποτρέψει την απομόνωση της Κίνας, επιδιώκοντας την περιστοίχισή της από χώρες οι οποίες είναι φιλικές προς αυτήν, ή με κάποιον τρόπο έχουν θετική σχέση μαζί της...Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος η Κίνα έχει εδραιώσει δύο σχετιζόμενες στρατηγικές: Το Silk Road Economic Belt, που είναι ο χερσαίος διάδρομος ο οποίος συνδέει την Κίνα με την Κεντρική Ασία και την ανατολική Ευρώπη, και τον New Maritime Silk Road, ο οποίος είναι “αναδημιουργία” των ταξιδιών του Ζενγκ Χε (ή Τσενγκ Χο), ναυάρχου της δυναστείας των Μινγκ κατά τον 14ο αιώνα. Η Ελλάδα θεωρείται συνήθως μέρος του Maritime Silk Road. Αν και ιστορικά η Ελλάδα είχε αποτελέσει τον τελικό σταθμό του χερσαίου δρόμου, κατά τη βυζαντινή περίοδο αλλά και παλαιότερα, στην πράξη έχει καταστεί σημαντική λόγω του λιμανιού του Πειραιά (Cosco). Θεωρείται τμήμα του θαλάσσιου δρόμου επειδή συνδέεται μέσω της διώρυγας του Σουέζ. Υπό αυτή την έννοια, στην κινεζική στρατηγική σκέψη, η Ελλάδα αποτελεί μέρος του “θαλάσσιου” κόσμου, όχι του “χερσαίου”. Πρακτικά, ο θαλάσσιος δρόμος υλοποιείται μέσω της κατασκευής υποδομών λιμανιών. Οπότε η Κίνα έχει φτιάξει ένα ολοκαίνουριο λιμάνι στο Πακιστάν, έχει επενδύσει στο λιμάνι του Πειραιά- και σε όλο τον θαλάσσιο δρόμο χτίζουν υποδομές λιμανιών και αγοράζουν λιμάνια».
Κατά τον Χαράλαμπο Παπασωτηρίου, διευθυντή του ΙΔΙΣ, η Ελλάδα αποτελεί την Ελλάδα πύλη για να φέρνει η Κίνα τα προϊόντα της στην κεντρική και την ανατολική Ευρώπη. Ωστόσο, πέραν της οικονομικής διάστασης, υπογραμμίζει πως ιδιαίτερα σημαντική είναι και η πολιτική/ διπλωματική.
Χ. Παπασωτηρίου: «Υπάρχει ένας παράγοντας που έχει να κάνει με την εικόνα . Η Κίνα είναι σε αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ, οπότε ένα από αυτά που τονίζει είναι ότι οι ΗΠΑ αποτελούν ένα πολύ «καινούριο» έθνος. Τονίζει πολύ το ιστορικό της βάθος, και αυτό την φέρνει πιο κοντά στην Ελλάδα, καθώς προσπαθεί να προσεταιριστεί επίσης “αρχαία έθνη”. Με αυτή την έννοια η εικόνα που έχουν οι Κινέζοι για την Ελλάδα είναι δυσανάλογα σημαντική σε σχέση με τα μεγέθη της χώρας. Στην Κίνα είχα πει σε κάποιον Κινέζο ότι η Ελλάδα έχει πληθυσμό 11 εκατομμυρίων και δεν το πίστευε. Με αυτή την έννοια έχουμε ένα πλεονέκτημα όσο αφορά στην Κίνα, ακριβώς επειδή οι ίδιοι τονίζουν αυτά που τονίζουμε και εμείς...η υπόθεση του πειραιά έχει και οικονομική και γεωπολιτική διάσταση. Αυτό φαίνεται από τους δύο «δρόμους του μεταξιού». Ο θαλάσσιος δρόμος είναι ένα “κολιέ με μαργαριτάρια”, που φτάνουν ως τον Πειραιά. Η Κίνα ανοίγεται, ενώ ήταν κλεισμένη στον εαυτό της, και όχι μόνο επί Μάο. Άλλωστε, επειδή στην Κίνα η πολιτική κυριαρχεί στην οικονομία, οι οικονομικές κινήσεις έχουν πάντα και πολιτική διάσταση».
Τι περιμένουμε από την Κίνα
Το κύριο επενδυτικό σχέδιο της Λαϊκής Δημοκρατίας είναι ο ΟΛΠ, ωστόσο η λίστα των κινεζικών επενδυτικών σχεδιασμών είναι μακριά.
Δ. Στεργίου: Περιφερειακά αεροδρόμια, σιδηροδρομικές και αεροπορικές μεταφορές, ναυτιλία (εκατοντάδες ελληνόκτητα πλοία κατασκευάζονται στην Κίνα με δάνεια από κινέζικες τράπεζες), εκπαίδευση, ηλεκτρονικό εμπόριο κ.α. Από το πρόγραμμα επίσκεψης του πρωθυπουργού στην Κίνα διακρίνεται καθαρά ο επιχειρηματικός του προσανατολισμός (Wanda Group, HUWEI, Alibaba, COSCO, ZTE), ενώ η σύνθεση της συνοδείας του κ. Τσίπρα καλύπτει το σύνολο σχεδόν της ελληνικής οικονομίας. Στις εμπορικές σχέσεις με την Κίνα αλλά και στον τομέα του Τουρισμού υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης. Το 2014 οι εξαγωγές στην Κίνα αντιπροσώπευαν το 4% των συνολικών ελληνικών εξαγωγών, ενώ οι εισαγωγές από την Κίνα το 5,6% των ελληνικών εισαγωγών. Από τις συνολικά 22.000.000 αφίξεις τουριστών το 2014 στην Ελλάδα μόνο 100.000 περίπου προέρχονταν από την Κίνα .H Γεωοικονομία σήμερα αφορά τον Συν-ανταγωνισμό (co-opetition). Σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ η TTIP και η TTP θα συνδέσουν στενότερα την μεγάλη περιφερειακή ζώνη διεθνούς εμπορίου της βόρειας Αμερικής με τις ζώνες της Ευρώπης και της Ασίας-Ειρηνικού αντίστοιχα, το B&R project πιθανώς να συνδέσει την Ευρώπη με την ζώνη Ασίας-Ειρηνικού. Η Ελλάδα διαθέτει τόσο από πλευράς γεωγραφίας όσο και από πλευράς ανθρώπινου δυναμικού και θεσμών, στρατηγική θέση τόσο για να συναγωνιστεί όσο και να ανταγωνιστεί. O πρόεδρος της COSCO Xu Lirong έχει δηλώσει : “Αφήστε τα πλοία να πλεύσουν φέρνοντας το Χρυσόμαλλο Δέρας”. Οψόμεθα».
Κατά την Κοινοπραξία Κινεζικών Σπουδών, οι ενέργειες που θεωρούνται σκόπιμες από ελληνικής πλευράς έχουν ως εξής:
- Η επιβεβαίωση του ρόλου της Ελλάδας ως διαμετακομιστικού κέντρου επί του θαλάσσιου εμπορικού δρόμου Ευρώπης-Ανατολικής Ασίας μέσω της προώθησης και στήριξης υπηρεσιών logistics και συνδυασμένων μεταφορών (intermodal transport), με την ταχεία ολοκλήρωση της ιδιωτικοποίησης του ΟΛΠ.
- H περαιτέρω προώθηση της Ελλάδας ως σημείου επενδυτικού ενδιαφέροντος μέσω και της υποβοήθησης διασύνδεσης ελληνικών επιχειρήσεων με κινεζικές.Έμφαση πρέπει να δοθεί στις ανταγωνιστικές μικρομεσαίες ελληνικές επιχειρήσεις, οι οποίες αδυνατούν λόγω μεγέθους να διασυνδεθούν εύκολα με αντίστοιχες κινεζικές.
- Η ουσιαστική υποστήριξη των ελληνικών επιχειρήσεων στην επέκτασή τους προς την Κίνα κατά τρόπο συντεταγμένο και όχι αποσπασματικό. Η αναμενόμενη ανάπτυξη της ιδιωτικής κατανάλωσης στην Κίνα, σε συνδυασμό με τη θετική εικόνα που υπάρχει για την Ελλάδα, αναμένονται να δημιουργήσουν σημαντικές δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης του ελληνικού εξαγωγικού εμπορίου με τα περιθώρια να είναι πολύ σημαντικά – στην παρούσα φάση, μόνο 2% των ελληνικών εξαγωγών κατευθύνονται προς την κινεζική αγορά.
- Να δοθεί έμφαση στην περαιτέρω ανάπτυξη του τουριστικού ρεύματος από την Κίνα στην Ελλάδα μέσω και της διευκόλυνσης της πρόσβασης σε αυτήν, καθώς η κινεζική τουριστική αγορά παραμένει από τις πλέον ακμάζουσες και με διαρκώς αυξανόμενο ρυθμό κατανάλωσης.
- Ανάπτυξη μιας συνεκτικής στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ ελληνικών και κινεζικών μορφωτικών και ερευνητικών ιδρυμάτων.
Οι κινεζικές επιδιώξεις
Υπογραμμίζοντας την πολιτικοστρατηγική διάσταση της όλης υπόθεσης, ο κ. Babones τονίζει πως στην Κίνα σκέφτονται με όρους γεωπολιτικής.
S. Babones: «Οι κινεζικές διεθνείς σχέσεις αρέσκονται να χρησιμοποιούν ιστορικούς παραλληλισμούς (όπως πχ ο Κινέζος ναύαρχος και ο “Δρόμος του Μεταξιού”). Υπάρχει πολλή “μεταφορική” σκέψη εδώ. Η Κίνα χρησιμοποιεί ιστορικούς παραλληλισμούς για να προσπαθήσει να δημιουργήσει σχέσεις, επιδιώκοντας να μην απομονωθεί. Στη δική της περιοχή, η Κίνα είναι απίστευτα απομονωμένη: Το Βιετνάμ έκλεισε συμφωνία με τις ΗΠΑ για αγορά εξοπλισμών, οι Φιλιππίνες έχουν ζητήσει εγκατάσταση αμερικανικών δυνάμεων, η Ιαπωνία κατασκευάζει σταθμούς έγκαιρης προειδοποίησης, η Αυστραλία ναυπηγεί νέα υποβρύχια. Οι γείτονες της Κίνας αντιδρούν, και οι ηγέτες της καταβάλλουν προσπάθειες για να αποτρέψουν περαιτέρω απομόνωσή της. Οι σχέσεις της Κίνας με τις χώρες της Ε.Ε. είναι οι ίδιες με αυτές της Ρωσίας με τις ευρωπαϊκές χώρες: Προσπαθεί να προσεταιριστεί πιο φτωχές, πιο αδύναμες χώρες- μέλη. Η Κίνα και η Ρωσία βλέπουν την Ε.Ε. ως πιο αδύναμο οργανισμό από το ΝΑΤΟ, και θα ήθελαν μια “5η φάλαγγα” για να προστατεύουν τα συμφέροντά τους στην Ε.Ε. Νομίζω πως αυτό βρίσκεται πίσω π.χ. από επενδύσεις της Κίνας στην Πολωνία και την Ελλάδα και από τη Ρωσία στην Κύπρο. Ο στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι τουλάχιστον κάποιες από τις χώρες της Ε.Ε. δεν θα υποβάλουν βέτο ή θα επιτρέψουν αντιρωσικές ή αντικινεζικές ενέργειες στην Ε.Ε. Δεν ξέρω αν αυτό θα είναι αποτελεσματικό, η Ε.Ε. διατήρησε τις κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας- αλλά αυτό είναι που προσπαθούν να κάνουν. Αυτό προσπαθεί να κάνει η Κίνα στην Ευρασία- ψάχνει συμμάχους, ή έστω μη-εχθρούς».
Καταλήγοντας, ο κ. Babones συστήνει «μικρό καλάθι» όσον αφορά σε μελλοντικές επενδύσεις: «Πιστεύω ότι θα υπάρξει λιγότερη κινεζική διπλωματική αλληλεπίδραση μέσα στα επόμενα 5 ή 10 χρόνια. Η Κίνα υποφέρει από μια σημαντική κρίση προϋπολογισμού, η οποία δεν έχει αναφερθεί πολύ στα δυτικά ΜΜΕ. Νομίζω πως θα υπάρξει μικρότερη συχνότητα επενδύσεων στο εξωτερικό από κινεζικές κρατικές εταιρείες, καθώς και χαμηλότερη έκταση κινεζικής χρηματοδότησης και νέων πρωτοβουλιών. Σε όλη την Αφρική, η Κίνα κατασκεύαζε σιδηροδρόμους σε πολύ ευνοϊκούς όρους. Νομίζω πως αυτή η γενναιοδωρία θα αρχίσει να εξαφανίζεται: το είδαμε ήδη αυτό στο Λάος- ο σιδηρόδρομος προς τη Σιγκαπούρη ήταν η πρώτη απώλεια του σχεδίου του “New Silk Road”. Όσο η Κίνα ήταν πρόθυμη να πληρώνει το 100% των εξόδων, πολλές χώρες ήταν πρόθυμες να παίρνουν τα κινεζικά χρήματα. Αν η Κίνα δεν επιθυμεί να πληρώσει, μειώνεται το ενδιαφέρον των άλλων χωρών για αυτήν».
Διαβάστε επίσης: Θιβέτ- μια αρχαία απειλή για τη σύγχρονη Κίνα