Γενικά άγνωστα θέματα στο ευρύ κοινό είναι τα αναγκαστικά διλήμματα που βρέθηκαν - ήδη από το 1939 - οι Έλληνες της Β. Ηπείρου υπηρετώντας στον Αλβανικό στρατό, σύμμαχο των Ιταλών.
Επειδή οι Ιταλοί δεν τους είχαν εμπιστοσύνη τους τοποθέτησαν στα μετόπισθεν.
Όσοι δεν υπηρετούσαν και κυρίως γυναικόπαιδα και μη στρατεύσιμοι άντρες, ήταν αναφανδόν η ”οικογένεια ” του Ελληνικού Στρατού στο δύσκολο , αλλά νικηφόρο μέτωπο και χειμώνα του 1940-41.
Επηρέασαν θετικότατα στο ηθικό και τη νίκη.
Αργότερα, το 1942, στον Αλβανικό εμφύλιο μεταξύ των συντηρητικών, αντικομμουνιστικών εθνικιστικών δυνάμεων του Εθνικού Μετώπου (BΑLI Kombetar, BK) και του Εθνικοαπελευθερωτικού Μετώπου (Fronti National Clirimtar, FNCL), δηλαδή του ”αλβανικού ΕΑΜ”, η ελληνική μειονότητα βρέθηκε σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, διότι, όποια κι αν ήταν η απόφασή της – ουδετερότητα, σύμπραξη με τα στρατεύματα κατοχής, σύμπραξη με τους BALΙστές, σύμπραξη με τους κομμουνιστές – θα αντιμετώπιζε την αντίδραση των αντιμαχομένων και το πιθανότερο όλων μαζί εναντίον της.
Γνωρίζουμε πως οι περισσότεροι προτίμησαν το FNCL ” Αλβανικό ΕΑΜ”.
Οι Δωδεκανήσιοι Έλληνες - Ιταλοί υπήκοοι
Άλλη μια ιδιαίτερη περίπτωση του ελληνο-ιταλικού πολέμου του 1940 αποτελεί το ”Σύνταγμα Εθελοντών Δωδεκανησίων” δεδομένου ότι τα νησιά βρισκόταν υπό Ιταλική κατοχή (από το 1912) και οι Δωδεκανήσιοι ήταν Ιταλοί υπήκοοι, υποχρεωμένοι να υπηρετήσουν στον Ιταλικό στρατό .
Διαβάστε επίσης
Τα κρυφά σχολειά της Δωδεκανήσου. Όταν οι Ιταλοί απαγόρευσαν τη διδασκαλία των ελληνικών
Συγκεκριμένα τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, με εντολή του διοικητή των «ιταλικών νήσων του Αιγαίου» Cesare Maria De Vecchi, όσοι Δωδεκανήσιοι είχαν ελληνική υπηκοότητα συνελήφθησαν από καραμπινιέρους και οδηγήθηκαν στον χώρο της τάφρου της Παλιάς πόλης της Ρόδου. Περίπου 300 άτομα αρχικά.
Εν τούτοις , πολλοί δωδεκανήσιοι διέφυγαν ερχόμενοι στον Πειραιά, σπεύδοντας να καταταγούν στο ”Σύνταγμα Εθελοντών Δωδεκανησίων”, ευελπιστώντας πως το ”Σύνταγμα” θα δραστηριοποιούνταν στα Δωδεκάνησα για την απελευθέρωση των νησιών από τους Ιταλούς. Κάτι που δεν έγινε άμεσα , αφού το 1940 δεν άνοιξε δεύτερο παράλληλο μέτωπο με τους Ιταλούς στα Δωδεκάνησα.
Η σύνθεση του ”Συντάγματος Δωδεκανησίων” ανά νησί προέλευσης των εθελοντών καταγράφεται από τον Μάρκο Κλαδάκη ως εξής:
Αστυπάλαια 12, Κάλυμνος 433, Κάρπαθος 309, Κάσος 25, Καστελλόριζο 48, Κως 109, Λειψοί 3, Λέρος 98, Νίσυρος 67, Πάτμος 20, Ρόδος 126, Σύμη 262, Τήλος 8, Χάλκη 9, κάτοικοι εξωτερικού 57.
Επιπλέον, στο ”Σύνταγμα” εντάχθηκαν και ορισμένοι Δωδεκανήσιοι, που είχαν παράλληλα την ελληνική υπηκοότητα και ήδη υπηρετούσαν στον τακτικό Ελληνικό Στρατό.
Μετά την εισβολή των Γερμανών τον Απρίλιο του 1941, το Σύνταγμα διέφυγε στη Μέση Ανατολή, πολεμώντας στο πλευρό των συμμάχων και κάνοντας καταδρομικές επιθέσεις στα Ελληνικά νησιά.
Ομοίως ενδιαφέρον θέμα έρευνας, είναι οι Ελληνόφωνοι της Κάτω Ιταλίας (Magna Grecia) που ενώ δεν ήθελαν, υπηρέτησαν αναγκαστικά στον Ιταλικό στρατό κατά της Ελλάδος .
Πέραν του δοσιλογισμού, ενδιαφέρον έχει το θέμα Ελλήνων που υπηρέτησαν ως Γερμανοί ή Βούλγαροι υπήκοοι στα στρατεύματα κατοχής.
Η Κύπριοι στο έπος του ΄40
Στην Κύπρο, που ήταν υπό την βρετανική κυριαρχία, ο ανταποκριτής του αγγλικού πρακτορείου ειδήσεων Reuters, μετέδιδε από τη Λευκωσία το 1940.
″Εις ολόκληρον την Κύπρον επικρατεί αφάνταστος ενθουσιασμός αφ’ ης στιγμής ελήφθη η είδησις ότι η Ελλάς απεφάσισε να αμυνθεί δια των όπλων εις την Ιταλικήν επίθεσιν. Εις ολόκληρον την νήσον υψώθησαν Ελληνικαί σημαίαι.
Κατά πυκνάς μάζας προσέρχονται ευσταλείς Κύπριοι ζητούντες ν’ αποσταλούν εις την Ελλάδα όπως υπηρετήσουν εις τας τάξεις του Ελληνικού στρατού” .
Οι πρώτοι Κύπριοι στρατιώτες έφτασαν στον Πειραιά στις αρχές του 1941.
Μέχρι και την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941, υπολογίζεται ότι έφτασαν μέσω Αιγύπτου και Λιβύης πέραν των τεσσάρων χιλιάδων Κυπρίων του «Κυπριακού Συντάγματος» που πολέμησαν σε όλα τα μέτωπα είτε ως Ελληνικά, είτε ως Βρετανικά στρατεύματα, αφού τότε έφεραν την Βρετανική υπηκοότητα.
Μαζί τους έφτασαν και χιλιάδες Έλληνες Αιγυπτιώτες και γενικά από χώρες της Αφρικής όπου υπήρχαν Ελληνικές κοινότητες .
Το ίδιο έγινε και με τους Έλληνες της ομογένειας των ΗΠΑ και άλλων χωρών της λατινικής Αμερικής, ενώ όσοι είχαν υπηκοότητα των ΗΠΑ, πολέμησαν ως Αμερικανοί στρατιώτες σε Ευρώπη και Ειρηνικό κατά του Άξονα.
δσ