Πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί για ένα από τα συγκλονιστικότερα επεισόδια του Εμφυλίου. Όταν έχεις κάνει μια ας την πούμε διεξοδική ταινία [1] για την συγκλονιστική τραγική αυτή περιπέτεια του ελληνικού λαού, δύσκολα θα αποφύγεις τις αποκαλυπτικές συνέπειες που αφήνει πίσω της αυτή η συμφορά.
Την ταινία μεταδίδει η Τηλεόραση. Λίγοι συνειδητοποιούν ότι έχει απέναντί της ολόκληρο τον ελληνικό λαό. Την ημέρα που μεταδόθηκε η ταινία, η ΕΡΤ έλαβε 2.000 τηλεφωνήματα που της ζητούσαν να επαναληφθεί η μετάδοση την επομένη! Πράγμα που έγινε, αφαιρώντας τις εκπομπές που είχαν προγραμματιστεί για κείνη την ημέρα!
Η κάθε οικογένεια έχει μνήμες ή και θύματα από έναν πόλεμο που έγινε ιστορικός με τραγικά πολιτικά λάθη ένθεν και ένθεν. Αλλά τι θα πεις στην τότε αντάρτισσα που σου γράφει από τη Θεσσαλονίκη ”είμαι η κοπέλα πάνω στο άλογο. Και έχω περάσει όλα αυτά τα χρόνια στην Τασκένδη”. Τι θα πεις σ′ αυτόν που μας έγραψε ”Χαίρομαι που έσφαξα με τα χέρια μου δύο συμμορίτες”… Τι θα πεις στην αδελφή του δεκαοκτάχρονου που θέλει να μάθει πώς εντάχθηκε σε μια παραστρατιωτική ομάδα και που σκοτώθηκε σε μια ”εκκαθαριστική” επίθεση. Τι θα πεις στην Όλγα, την Τσεχοσλοβάκα κόρη του Ζαχαριάδη, η οποία στα 60 της χρόνια είδε μόνο 15 μέρες τον πατέρα της και η οποία με παρακαλεί να της στείλω την ταινία, στην Πράγα, γιατί αγνοεί πώς και γιατί έγινε αυτός ο Εμφύλιος. Και τι θα πεις στην κόρη του Γιαννούλη, του Ταξίαρχου του ”Δημοκρατικού Στρατού” τον οποίον αιχμαλώτισε στην μάχη του Ζαγοριού το τάγμα του Κουμανάκου ο οποίος όταν μου έδωσε την συνέντευξη, απόστρατος Στρατηγός πλέον, μου αποκάλυψε ότι άφησε ελεύθερο τον Γιαννούλη, με εντολή της Κυβέρνησης Σοφούλη και με μια επιστολή-πρόταση Ειρήνευσης προς τους Μάρκο και Ζαχαριάδη; Και τι θα της πεις για την εκτέλεση του πατέρα της από τους ανωτέρους του; Δεν πρέπει να της πεις όσα γνωστά και άγνωστα έμαθες κάνοντας αυτήν την ταινία;
Ιδού λοιπόν τα γεγονότα, συνοπτικά, και για όποιον άλλον θέλει να τα μάθει. Με ιστορική σειρά.
Μέσα Ιουνίου (;) 1948
Η Μάχη στα Ζαγόρια. Σύλληψη του Γιαννούλη και Απελευθέρωσή του για να μεταφέρει στον Μάρκο προτάσεις της Κυβέρνησης Σοφούλη για Ειρήνευση.
28 Ιουνίου 1948
Δημοσιεύεται η Αποπομπή του Τίτο από την ΚΟΜΙΝΦΟΡΜ. Η διάσταση Στάλιν-Τίτο σοβεί από τον Οκτώβριο του 1944 (βλ. τα Πρακτικά των Συνομιλιών Τσόρτσιλ-Στάλιν και Μόλοτοβ-΄Ηντεν στο Κρεμλίνο1). Η Πράβδα έγραφε ότι ο Τίτο απέβλεπε σε μια Βαλκανική Ομοσπονδία. Προφανώς ο Στάλιν δεν ήθελε άλλον έναν Στάλιν στα νώτα του. Οι Δυτικοί ζητούν από τον Τίτο να κλείσει τα σύνορα. Αυτός ζητάει από τον Ζαχαριάδη να δεχτεί τις ειρηνευτικές προτάσεις της Κυβέρνησης των Αθηνών. Όπως αυτές που φέρνει ο Γιαννούλης. Ο Ζαχαριάδης ζητάει να δικαστεἰ πρώτα η Κυβέρνηση των Αθηνών!
15 Ιουλίου 1948.
Έναρξη της Μάχης του Γράμμου
28-29 Ιουλίου 1948
Συνέρχεται η 4η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ. (Εν μέσω της μεγαλύτερης και αποφασιστικότερης μάχης του Εμφυλίου!).
Στην Ολομέλεια ξανατίθεται από τον Μάρκο το ζήτημα της μετατροπής του ΔΣΕ από τακτικό στρατό (που ήθελε ο Ζαχαριάδης) σε αντάρτικο, ”πράγμα πιο αποτελεσματικό και που αφήνει περιθώρια για μελλοντική ειρήνευση”. Την θέση του αυτή ο Βαφειάδης την συνδύασε με καταγγελία της αποχής από τις εκλογές του 1946, την οποία ως γνωστόν αποφάσισε ο Ζαχαριάδης.
Όπως μαθαίνουμε από (άγνωστο μέχρι σήμερα, τουλάχιστο σε μένα) δημοσίευμα του Π.Γ. ”ο Ζαχαριάδης έκανε στον Μάρκο μια σοβαρή προειδοποίηση που όμως δεν θέλησε να την προσέξει: η Ολομέλεια (της 18-19 Ιουλίου!) διαπιστώνει ότι ο Βαφειάδης ήρθε σε σύγκρουση με όλα σχεδόν τα ανώτερα καθοδηγητικά στελέχη του ΔΣΕ. Βγάνει (σικ) διαταγή χωρίς να κάνει έλεγχο για την εκτέλεση της. Του έγινε αυστηρή κριτική και πάλι όμως δεν διορθώθηκε(!). Τον χαρακτηρίζει ένας αυταρχικός σατραπισμός και μια εγωπαθής ζηλοφθονία απέναντι στα κομματικά στρατιωτικά στελέχη που ανέβηκαν”. (Βλ. Ριζοσπάστη, Ανακοίνωση του Π.Γ. του Νοεμβρἰου 1948).
20 Αυγούστου 1948
Εκτέλεση (Δολοφονία;) του Γιαννούλη
Την παραμονή της Αποχώρησης του Δ.Σ.Ε από τον Γράμμο! (Την ημερομηνία δίνει το ΚΚΕ)
21 Αυγούστου 1948
Λήξη της Μάχης του Γράμμου. Αποχώρηση των δυνάμεων του Δ.Σ.Ε.
22-30 Αυγούστου 1948
Αμέσως μετά την Μάχη του Γράμμου καθαίρεση του Μάρκου Βαφειάδη από τις θέσεις του Πρωθυπουργού της ”Ελεύθερης Ελλάδας” και Αρχηγού του Δημοκρατικού Στρατού και άμεση αποστολή του στην Μόσχα για ανάπαυση και ανάρρωση! (Δεν δίνεται ημερομηνία).
15 Νοέμβριου 1948
Απολογισμός του Π.Γ. του ΚΚΕ, σε 12 κεφάλαια. Στο πρώτο, σημειώνει ότι ”Ο Μάρκος δεν άντεξε την δοκιμασία της Μάχης του Γράμμου, έσπασε και παρουσίασε μια ψυχονευρική κρίση που τον έκανε ανίκανο να φανεί άξιος της θέσης του και να σταθεί στο ύψος της κατάστασης….”. Στο δωδέκατο κεφάλαιο αναλύει την ”αντικομματική” συμπεριφορά του Μάρκου:
XVIII. ”Έτσι έχει το ζήτημα του Μ. Βαφειάδη. Η τροτσκιστική οπορτουνιστική φραξιονιστική εκδήλωσή του καθώς και η δίχως αρχές επίθεση του ενάντια στην καθοδήγηση του κόμματός μας έρχεται να χτυπήσει το ΚΚΕ. Ο Βαφειάδης αποδείχτηκε ανάξιος για την εμπιστοσύνη που του έδειξε το Κόμμα. Λιπόψυχος και λιποτάχτης απ’ το λαϊκοδημοκρατικό κίνημα, κλπ, κλπ.
Από τα ανωτέρω πηγάζουν μια σειρά από εύλογα ερωτήματα:
1. Η διάσταση Μάρκου-Ζαχαριάδη προηγείται της Μάχης του Γράμμου και της 4ης Ολομέλειας. Οι απόψεις του Μάρκου μοιάζουν πιο σώφρονες. Και υπάρχουν ενδείξεις ότι απέβλεπε σε Ειρήνευση. Αυτήν που προτείνει και η επιστολή που φέρνει ο Γιαννούλης. Όμως ο φιλοπόλεμος Ζαχαριάδης θεωρεί την Ειρήνευση ως προδοσία. Πώς γίνεται να κατηγορείται (σήμερα!) ο Μάρκος για την εκτέλεση του Γιαννούλη; Γιατί δεν κατηγορήθηκε όταν ήταν εν ζωή; (Για να έχει την δυνατότητα να την αρνηθεί).
2. Συγνώμη, αλλά πώς είναι δυνατό να δικαστεί και να εκτελεστεί ένας σημαντικός ταξίαρχος του Δ.Σ. μια μέρα πριν από την αποχώρηση των ανταρτών από τον Γράμμο;
3. Πώς είναι δυνατό να τολμήσει ο Μάρκος να δικάσει και να εκτελέσει τον Γιαννούλη (όπως ισχυρίζονται τα περίεργα ”αρχεία” που βγαίνουν ξαφνικά στη δημοσιότητα) όταν ο Μάρκος ήταν ο ίδιος υπό εκκαθάριση και ίσως υπό εκτέλεση. Και που εξορίζεται πάραυτα στην Μόσχα αμέσως μετά την Μάχη του Γράμμου;
4. Τέλος, πώς είναι δυνατό να μας περιπαίζουν τόσο άτεχνα σήμερα και να μας λένε ότι ο Γιαννούλης δικάστηκε και εκτελέστηκε με απόφαση του Μάρκου την τελευταία μέρα της Μάχης του Γράμμου; Πώς γίνεται να μαθαίνουμε τις δολοφονικές τάσεις του Μάρκου μόνο σήμερα - ύστερα από 70 χρόνια! - και μιλιά για την καταδίκη και την εκτέλεση του Γιαννούλη στην Ανακοίνωση του Π.Γ. της 15 Νοεμβρίου 1948; Οι αρχειοφύλακες αυτοί - του τότε ή του τώρα; - μας παίρνουν για ξόανα; Ελπίζω να μην είναι του τώρα οι κατασκευαστές αρχείων, που θέλουν να αποκαταστήσουν την μνήμη του Ζαχαριάδη και του Γιαννούλη αντάμα. Αλλιώς, επείγει να αλλάξει ο διαφωτιστής τους…
1 Βλ. Ρ.Μ. ”Το Ημερολόγιο του Εμφυλίου Διχασμού” (Εκδ. Καστανιώτης)