Στα χωριά της Ηπείρου ίσως ζουν ακόμη ηλικιωμένοι που θυμούνται τα χρόνια πριν τον πόλεμο, όταν οι πρώτες επιφανειακές γεωτρήσεις που έψαχναν για πετρέλαιο ( από τις αρχές του 20ου αιώνα ήδη) έδιναν παράξενη γεύση στα νερά των πηγών. Είναι βέβαιο, πάντως, ότι αρκετοί είναι εκείνοι που ζουν και θυμούνται τα χρόνια της δεκαετίας του 60, όταν το όνειρο του πετρελαίου δονούσε την δυτική Ελλάδα και κατοικούσε στις πρώτες σελίδες των εφημερίδων και τα επίκαιρα του σινεμά. Σοβαρές ξένες εταιρείες είχαν δείξει ενδιαφέρον και δύο μεγάλα γεωτρύπανα είχαν αρχίσει να τρυπούν, ένα στους Φιλιάτες κι ένα νοτιότερα, στην Αιτωλοακαρνανία. Και τα δύο διέκοψαν τις εργασίες τους, αφήνοντας πίσω απογοήτευση και τις πρώτες, διστακτικές θεωρίες συνομωσίας.
Το όνειρο, την δεκαετία του 70, μετακόμισε ανατολικότερα και έριξε άγκυρα στα νερά του κόλπου της Καβάλας. Ενεπλάκη αργότερα στην ένταση που προκάλεσαν οι τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο. Αλλά το ερευνητικό ενδιαφέρον για το ενδεχόμενο να υπάρχουν αξιοποιήσιμα κοιτάσματα στην δυτική Ελλάδα δεν έσβησε ποτέ. Προστέθηκαν αργότερα και οι πρώτες ενδείξεις για κοιτάσματα φυσικού αερίου στην θάλασσα νότια της Κρήτης.
ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΤΟΥ «ΣΙΡΙΑΛ»
Επίσημη απάντηση στην σπέκουλα από τα ΕΛΠΕ: Δεν υπάρχουν κοιτάσματα φυσικού αερίου πριν καν ξεκινήσουν οι έρευνες
Κι ύστερα ήρθε η κρίση, η χρεοκοπία, το μνημόνιο. Κι αυτό πυροδότησε μια διπλή αλυσιδωτή αντίδραση. Από τη μία, το πετρέλαιο έγινε το καύσιμο των πιο προωθημένων θεωριών συνωμοσίας, όπου η χρεοκοπία εμφανιζόταν όχι ως συνέπεια οικονομικών επιλογών, αλλά ως αποτέλεσμα ενός σατανικού σχεδίου ξένων δυνάμεων (των ίδιων, προφανώς, που μας ψέκαζαν κιόλας), για να βάλουν στο χέρι τον αμύθητο εθνικό πλούτο σε υδρογονάνθρακες (οι οποίοι για τις ανάγκες του πολιτικού διαλόγου κάποτε βαφτίζονταν και υδατάνθρακες). Μα από την άλλη παρακίνησε την ελληνική Πολιτεία να κάνει, για πρώτη φορά, μια συστηματική προσπάθεια καταγραφής, διερεύνησης, πρόκλησης διεθνούς ενδιαφέροντος για έρευνα και εκμετάλλευση πιθανών κοιτασμάτων- και νομοθέτησε, επιπλέον, κανόνες για τον τρόπο εκμετάλλευσής τους, εάν και εφόσον. Μπήκε, παράλληλα, και σε μια πιο συστηματική βάση η προσπάθεια αντιμετώπισης και των ευρύτερων διαστάσεων του θέματος, με όρους γεωπολιτικών συνθηκών και συνθηκών ασφάλειας.
Εκεί βρισκόμασταν. Και όλα έμοιαζε να κινούνται σε αργούς ρυθμούς και ήσυχα- μέχρι να ταράξει τα νερά η κύρωση από την Βουλή των συμβάσεων παραχώρησης δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης κοιτασμάτων στο Ιόνιο και την δυτική και νοτιοδυτική Κρήτη, τις οποίες είχε καταρτίσει στην εκπνοή του βιου της η προηγούμενη κυβέρνηση, έφερε στην Βουλή η νέα κυβέρνηση, αλλά οι βουλευτές της προηγούμενης πλειοψηφίας καταψήφισαν. Κι έπειτα μια παρουσίαση ενός ειδικού σε μια κλειστή σύσκεψη για ένα «ακραία αισιόδοξο», όπως χαρακτηρίστηκε, σενάριο, για ένα κοίτασμα που θα μπορούσε να μας κινεί και να μας ζεσταίνει για 70 χρόνια, ξανανέβασε τον πυρετό. ¨εφθασε στις πρώτες σελίδες. Και απέδειξε ότι το όνειρο του πετρελαίου παραμένει ισχυρό καύσιμο στο εθνικό φαντασιακό.
Τι ξέρουμε, με κάποια βεβαιότητα;
Ένα, ότι υπάρχει, πράγματι, πετρέλαιο στον Ελλαδικό χώρο. Ο Πρίνος ξεκίνησε με εκτιμήσεις για συνολική παραγωγή 40 εκατομμυρίων βαρελιών, έχει δώσει ήδη 120 εκατομμύρια και συνεχίζει.
Δύο, ότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για ύπαρξη κοιτασμάτων με ενδιαφέρον σε έως τέσσερις περιοχές της ελληνικής επικράτειας, σε στεριά και θάλασσα. Αλλά το μέγεθος, η ποιότητα, η ανάπτυξη και η εμπορική εκμεταλλευσιμότητά τους είναι ακόμη στο στάδιο της πιθανολόγησης- η οποία είναι αλλού ισχυρότερη και αλλού ασθενέστερη. Σε κάποιες περιπτώσεις δεν έχουν αρχίσει καν σοβαρές έρευνες, αλλού έχουμε τα πρώτα σεισμικά δεδομένα, αλλά οι ειδικοί μας υπενθυμίζουν ότι για να υπάρχει βεβαιότητα απαιτείται σειρά δοκιμαστικών γεωτρήσεων. Και ότι, στην διεθνή πρακτική, μόνον μία στις επτά γεωτρήσεις αποδίδει εύρημα και μόνον μία στις δέκα πετυχαίνει κοίτασμα με οικονομικό ενδιαφέρον. Ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς. Αλλά όχι αδιάφορος. Πάντως είναι πολύ νωρίς να παραγγείλουμε κελεμπίες και καμήλες για να ντυθούμε σείχηδες.
Υστερόγραφο 1: Είναι προφανής η σημασία της συζήτησης περί υδρογονανθράκων- και με όρους οικονομίας και με όρους εθνικής ασφάλειας. Γιαυτό ακριβώς η δημοσιότητα δεν ωφελεί πάντα- κι ας «πουλάει» πάντα.
Υστερόγραφο 2: Καλό είναι να θυμόμαστε ότι, όσο σημαντικός και αν αποδειχθεί, έναν αιώνα μετά την έναρξη των σχετικών συζητήσεων, ο πλούτος μας σε ορυκτούς υδρογονάνθρακες, ο αληθινός ενεργειακός πλούτος της χώρας στον 21ο αιώνα είναι οι προνομιακές, ανεξάντλητες δυνατότητές της σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ηλιακή, αιολική, γεωθερμική). Μια πρόσφατη μελέτη έδειχνε πως το «πρασίνισμα» της ελληνικής οικονομίας θα έφερνε 190.000 νέες θέσεις εργασίας το χρόνο, πέρα από την αναπτυξιακή δυναμική που θα έδινε, ιδίως στα νησιά. Άλλωστε ο στόχος του IPCC, της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την διάσωση του πλανήτη από την κλιματική αλλαγή, προβλέπει μείωση των εκπομπών από τους σημερινούς 32 δισεκατομμύρια τόνους στους 16 μέχρι το 2030 και τον μηδενισμό τους το 2050.